İnsanlar, toplumsal varlıklar olarak alakalar kurma ve sürdürme yeteneklerine sahiptirler. Lakin, her münasebet sağlıklı olmayabilir ve vakit içinde toksik bir hal alabilir. Bu nedenle, “toksik ilişkiler” kavramını tanımlamak ve anlamak kıymetlidir. Toksik alakalar, ruhsal ve duygusal sıhhatimize ziyan verebilir ve ömür kalitemizi olumsuz etkileyebilir. Bu makalede, toksik alakaları manaya, neden toksik olduklarını manaya, belirtilerini tanıma ve başa çıkma yollarını inceleyeceğiz. Ayrıyeten, bu mevzuda ünlü psikologların görüşlerine de yer vereceğiz.
Toksik Bağlantıların Tarifi ve Nedenleri
Toksik bağlantılar, bir yahut daha fazla kişinin birbirlerine ziyan veren, sıhhatsiz ve istikrarsız bir alaka içinde bulunduğu bağlantılardır. Bu cins bağlantılarda denetim eksikliği, şiddet, manipülasyon, çok kıskançlık üzere ziyanlı davranışlar sıkça görülür. Toksik münasebetler, ekseriyetle bir tarafın başkasını sömürdüğü yahut baskıladığı ilgiler olarak tanımlanır. “Toksik” sözü, “toksin” sözünden türetilmiştir ve ziyanlı yahut zehirli manasına gelir. Bağlantılardaki toksiklik, duygusal ve ruhsal olarak ziyanlıdır ve münasebetteki insanların sıhhatini olumsuz etkileyebilir. Temelde bağlantı eksikliği, empati yetersizliği, saygısızlık, güvensizlik ve uyumsuz kıymetlerin varlığı üzere olumsuz özelliklerle karakterizedir. Bu tıp bağlantılarda, partnerler ortasında sık sık duygusal kopukluklar ve uyuşmazlıklar görülür. Tersine, sağlıklı bağlar açık bağlantı, empati, hürmet, itimat ve ortak amaçlar ve kıymetler üzere temel ögelere dayanır. Bu alakalarda, partnerler ortasında güçlü bir duygusal bağ, anlayış ve takviye bulunur. Açık irtibat, hislerin ve kanıların dürüstçe paylaşılmasını teşvik ederken, empati partnerlerin birbirlerinin perspektifini anlamalarını sağlar. Hürmet, partnerlerin hudutlarına ve özgürlüklerine hürmet duymayı içerirken, inanç, ilgiyi temel bir taş olarak güçlendirir. Ortak maksatlar ve bedeller, partnerlerin birlikte büyümelerini ve uzun vadeli bir bağ kurmalarını takviyeler. Bu ögeler bir ortaya geldiğinde, sağlıklı bağlantılar daha tatmin edici ve sürdürülebilir hale gelirken, toksik bağlantılarda bu özellikler çoklukla eksik yahut bozulmuş durumdadır
Toksik bir bağın belirtileri epeyce çeşitli olabilir ve bu belirtiler, alakanın sıhhatsiz ve ziyanlı bir hal aldığını gösterir. Daima çatışmalar ve uyuşmazlıklar, bağdaki daima tansiyonu yansıtırken, duygusal manipülasyon ve denetim, bir tarafın oburunu duygusal olarak manipüle etme yahut denetim etme eforlarını gösterir. Sözel, duygusal yahut fizikî şiddet, ilgide fizikî yahut duygusal zararın olduğu açık bir işarettir. Güvensizlik ve kıskançlık, münasebette temel bir inanç eksikliğini tabir edebilirken, bir tarafın oburunu daima eleştirme yahut aşağılama, kişinin hürmet görmemesine ve bedelsiz hissetmesine yol açabilir. Ayrıyeten, bağlantı eksikliği yahut saygısızlık da sağlıklı bir bağlantı ve bağlantı kurma marifetinin eksik olduğunu gösterebilir. Bu belirtiler, bir bağlantının toksik olduğunu düşündüğünüzde dikkate almanız gereken değerli işaretlerdir.
Bunların yanı sıra, Toksik bağlantılar insanların zihinsel sıhhatine önemli ziyanlar verebilen karmaşık tesirlere sahiptir. Bu cins münasebetler, depresyon, anksiyete ve gerilim üzere ruhsal meselelere da neden olabilir. Depresyon, daima olarak olumsuz bir ortamda bulunmanın, eleştirilmenin yahut küçümsenmenin sonucu olarak ortaya çıkabilir. Anksiyete ise alakanın ne vakit patlayacağı yahut partnerin nasıl reaksiyon vereceği üzere belirsizliklerle ilgili telaşları yansıtabilir. Bununla birlikte, gerilim, toksik bağlardaki daima tartışmalar, çatışmalar ve tansiyonlar nedeniyle kronikleşebilir, bu da bedende fizikî ve duygusal sıhhat problemlerine yol açabilir.
Ayrıca, özsaygı meseleleri toksik münasebetlerin yaygın bir sonucu olabilir. Daima tenkit ve aşağılama, kişinin kendine inancını sarsabilir ve olumsuz bir benlik imajı geliştirmesine yol açabilir. Toksik ilgiler, kişinin denetimini kaybetmesine ve partnerin davranışlarına maruz kalmaktan kaynaklanan bağımlılığı artırabilir. Bu, kişinin bağımsızlığını kaybetmesine ve kendi kararlarını verme yeteneğini zayıflatmasına neden olabilir.
Sosyal izolasyon da toksik münasebetlerin bir sonucu olabilir. Münasebet içindeki gerilim ve drama, başka toplumsal bağlantılara ve takviye sistemlerine odaklanma yeteneğini azaltabilir, bu da kişinin yalnızlık hissini artırabilir. Ayrıyeten, fizikî yahut cinsel şiddet içeren toksik münasebetler, travma sonrası gerilim bozukluğu (TSSB) riskini artırabilir. Bu, kişinin daima olarak tekrarlayan düşler, anksiyete atağı ve travma sonrası gerilim semptomları yaşamasına neden olabilir.
Sonuç olarak, toksik münasebetler birçok ruhsal tesire yol açabilir ve bireylerin duygusal ve zihinsel sıhhatini önemli biçimde tehlikeye atabilir. Bu nedenle, toksik bir bağda bulunan bireylerin farkına varmaları, profesyonel yardım aramaları ve sağlıklı alakalara yönlendirmeleri değerlidir. Terapistler, danışmanlar ve dayanak kümeleri, bu çeşit alakalarla başa çıkmada yardımcı olabilir ve kişinin daha sağlıklı bir duygusal refah elde etmesine takviye olabilir.
Kimler Toksik Bağlara Daha Yatkındır?
Toksik bağlantılara yatkın olan kimi şahıslar ortasında düşük özsaygıya sahip bireyler bulunabilir. Daha evvel geçmişte toksik alakalar yaşamış olanlar da emsal bir risk altındadır. Birebir vakitte bağımlılık sıkıntılarına sahip bireyler yahut denetimci, manipülatif kişilik özellikleri taşıyanlar da toksik alakalara daha yatkın olabilirler. Bununla birlikte, toksik ilgilere yatkınlık her vakit muhakkak bir profil ile sonlu değildir. Beşerler farklı geçmişlere, tecrübelere ve kişilik özelliklerine sahiptirler, bu nedenle toksik münasebetlere yatkınlık bireyden şahsa değişebilir. Herkesin yaşantısı ve alaka geçmişi farklıdır, bu nedenle toksik ilgilere karşı hassaslık da şahsidir. Fakat herkes, sağlıklı bağ dinamiklerini anlayarak, irtibat maharetlerini geliştirerek ve duygusal hudutlarını belirleyerek toksik ilgilerle başa çıkma konusunda adımlar atabilir. Bu, herkesin daha sağlıklı ve istikrarlı bağlantılar kurma yolunda ilerlemesine yardımcı olabilir.
Bir Alakanın Neden Toksikleşebilir?
İlişkilerin toksikleşmesine neden olan birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörler ortasında bağlantı eksikliği, duygusal gereksinimlerin karşılanmaması, güvensizlik, bağımlılık problemleri, öfke problemleri, geçmiş travmalar üzere etkenler yer almaktadır. Ayrıyeten, kimi çiftler ortasında başlangıçta sağlıklı bir bağ bulunsa da vakitle problemler gelişebilir ve ilgi toksik hale gelebilir. Bilhassa çocukluk devirlerinde yaşanan tecrübeler, yetişkinlikteki bağlara de yansıyabilir. Sigmund Freud’un sözüyle, “Her bağ, çocukluğumuzun yansımasıdır.” Freud, insanların yetişkin omurlarındaki bağlarının, çocukluk periyotlarında yaşadıkları tecrübelerin bir sonucu olduğunu vurgular. Bu nedenle, çocukluk tecrübelerinin bağlara nasıl tesir edebileceğini anlamak değerlidir.
Toksik Bir Bağlantıyla Başa Çıkma:
Toksik bir bağlantıyı çözmek yahut başa çıkmak şiddetli bir süreç olabilir, fakat aşağıdaki adımlar yardımcı olabilir:
Kendinizi Tanıyın: Birinci adım, kendi gereksinimlerinizi, sonlarınızı ve duygusal tepkilerinizi anlamaktır. Kendinizi tanıdıkça, münasebetinizin neden toksik olduğunu daha düzgün anlayabilirsiniz. Carl Jung’un sözüyle, “Dışarıdaki dünyayı anlamak için evvel iç dünyamızı anlamamız gerekir.” Jung, ferdî içsel keşfin, sağlıklı bağlantıların temelini oluşturduğunu savunur. Kendi duygusal ve içsel dünyamızı anladığımızda, öteki beşerlerle daha sağlıklı bir formda etkileşimde bulunabiliriz.
İletişimi Geliştirin: Bağlantı maharetlerinizi geliştirerek, sıkıntıları açık ve sağlıklı bir halde tabir edebilirsiniz. Bağlantı eksikliği, bir ilginin toksikleşmesine yol açabilir, bu nedenle irtibat hünerlerini geliştirmek değerlidir.
Sınırlarınızı Belirleyin: Kendi sonlarınızı belirlemek ve bu sonlara hürmet gösterilmesini sağlamak kıymetlidir. Sonlarınızı net bir biçimde tabir ederek, münasebetteki ziyanlı davranışları sınırlayabilirsiniz.
Destek Arayın: Arkadaşlarınızdan, ailenizden yahut bir terapistten takviye almak toksik alakayla başa çıkmanıza yardımcı olabilir. Dayanak, duygusal olarak kuvvetli bir süreçte daha güçlü hissetmenize yardımcı olabilir.
Sonuç:
Toksik bağlantılar, insanların ruhsal ve duygusal sıhhatlerine ziyan verebilen sıhhatsiz, istikrarsız bağlantılardır. Bu ilgilerde bağlantı eksikliği, empati yetersizliği, saygısızlık, güvensizlik ve uyumsuz pahalar üzere olumsuz özellikler sıklıkla bulunurken, belirtileri daima çatışmalar, duygusal manipülasyon, şiddet ve güvensizlik içerir. Bu toksik ilgiler, depresyon, anksiyete, gerilim ve özsaygı sıkıntıları üzere ruhsal problemlere yol açabilir. Kimlerin daha yatkın olduğu şahıstan bireye değişirken, toksik bağlarla başa çıkmak için kendi duygusal tepkilerinizi anlamalı, irtibat marifetlerinizi geliştirmeli ve takviye aramalısınız. Sağlıklı münasebetler, şahsî içsel keşif, bağlantı, sonlar ve dayanakla inşa edilir. Kendinizi ve duygusal gereksinimlerinizi önemseyerek, daha sağlıklı ilgiler kurma yolunda adımlar atabilirsiniz. Unutmayın ki, sağlıklı bir alaka, mutluluğunuz ve zihinsel sıhhatiniz için kıymetlidir ve toksik bağlantılardan uzaklaşmak, bu memnunluğu yine kazanmanıza yardımcı olabilir.
REFERANSLAR
Motz, A. (2014). Zehirli çiftler: Aile içi şiddetin psikolojisi . Routledge.
Lori Lawrenz , PsyD. Cindy, Lamothe and CrystalIs(2023, Jully13) ,Your Relationship Toxic? What to Look For, healthline, 06.10.2023 tarihinde https://www.healthline.com/health/toxic-relationship adresinden erişilmiştir.
Timothy J. Legg, PhD, PsyD (2019, December 13), What Makes a Relationship Healthy?, Healtline, 06.10.2023 tarihinde https://www.healthline.com/health/toxic-relationship adresinden erişilmiştir.