Çocuğunuzun lisan ve konuşma terapisine ne vakit gitmesi gerektiği konusu, lisan gelişiminin kritik devirlerini ve muhtemel gecikmeleri güzel takip etmeyi gerektirir. Lisan ve konuşma hünerleri, çocukların yaşlarına nazaran makul bir süratte gelişir, fakat kimi çocuklarda bu süreç farklılık gösterebilir. İşte belli yaş periyotlarına nazaran dikkat edilmesi gereken noktalar ve ne vakit bir uzmana başvurmanız gerektiği hakkında daha detaylı bilgiler:
1. 6-12 Ay Arası
Bu devirde bebekler etraflarındaki seslere, bilhassa de kendi isimlerine reaksiyon vermeye başlarlar. Şayet 12 aylık olduğunda:
- Seslere reaksiyon vermiyorsa (örneğin, ismini söylediğinizde size bakmıyorsa ya da etrafındaki seslere ilgi göstermiyorsa),
- Basit talimatları anlamakta zorlanıyorsa (örneğin, “gel” dediğinizde gelmiyor ya da “hayır” dendiğinde durmuyorsa),
- Babıldama yahut heceleme yapmıyorsa (“ba-ba”, “ma-ma” üzere sesler çıkarmıyorsa), bu durum lisan gelişiminde bir gecikme işareti olabilir ve bir lisan ve konuşma terapistiyle görüşmek âlâ bir fikir olabilir.
2. 12-18 Ay Arası
Bir yaşına yaklaşan çocuklar artık kolay sözler söylemeye başlarlar. Şayet 18 aylık olduğunda:
- 5-10 söz ortasında söz kullanmıyorsa (örn. “anne”, “su”, “top” üzere temel kelimeler),
- Jest ve mimiklerle kendini söz etmekte zorlanıyorsa (örn. el sallamak, başını “evet” yahut “hayır” manasında sallamak üzere jestleri kullanmıyorsa),
- İsteklerini tabir etmek için yalnızca seslerle ya da ağlayarak bağlantı kuruyorsa, bu durum da bir lisan gelişimi gecikmesinin işareti olabilir. Bir lisan ve konuşma terapistine başvurmak gerekebilir.
3. 2 Yaşında
İki yaşına gelen bir çocuk, lisanı daha faal kullanmaya başlar. Söz hazinesi genişlemeli ve kolay cümleler kurabilmelidir. Şayet 2 yaşına geldiğinde:
- İki sözlük kolay cümleler kurmuyorsa (örn. “su ver”, “anne gel” üzere kolay sözleri kullanamıyorsa),
- Kelime dağarcığı 50 sözün altındaysa (bu yaştaki çocukların söz dağarcığı çoklukla 200-300 söz civarında olmalıdır),
- Çevresindeki beşerler tarafından anlaşılmıyorsa (sadece yakın etrafındaki şahıslar ne demek istediğini anlıyorsa), bir lisan ve konuşma terapistine başvurmak gerçek olabilir. Bu yaşta çocuklar, iki kelimeyi bir ortaya getirerek manalı sözler kullanabilmeli ve isteklerini daha yeterli anlatabilmelidir.
4. 3 Yaşında
Üç yaşında bir çocuk, lisan ve konuşma konusunda kıymetli bir gelişme kaydetmiş olmalıdır. Bu periyotta:
- Üç sözlük cümleler kuramıyorsa (“ben su istiyorum” üzere kolay lakin manalı cümleler),
- Sorulara karşılık vermekte zorlanıyorsa (örn. “Bu ne?” ya da “Nereye gidiyorsun?” üzere kolay sorulara cevap veremiyorsa),
- Konuşması, aile dışındakiler tarafından anlaşılmıyorsa (özellikle tanımadığı beşerler, öğretmenler ya da arkadaşları onu anlamakta zorluk çekiyorsa), bu, lisan gelişiminde bir sorun olabileceğine işaret edebilir. Ayrıyeten, bu periyotta çocuklar çoklukla duydukları kıssaları anlatmaya başlarlar. Şayet kıssa anlatmada yahut olayları sıralamada zorluk çekiyorsa, bir uzmana danışmak yararlı olacaktır.
5. 4-5 Yaşında
Bu yaş devrinde lisan marifetleri yeterlice gelişmiş olmalıdır. Çocuklar daha karmaşık cümleler kurmalı, öyküler anlatmalı ve dilbilgisi kurallarına daha fazla dikkat etmeye başlamalıdır. Şayet 4-5 yaşlarında bir çocuk:
- Karmaşık cümleler kurmakta zorlanıyorsa (örneğin, “Bugün parka gittik, orada arkadaşlarımla oynadık” üzere cümleler kuramıyorsa),
- Dilbilgisi kurallarına uymakta zorluk çekiyorsa (örn. zamirler, vakit kipleri ya da çoğul ekler üzere lisan kurallarını yanlış kullanıyorsa),
- Bazı sesleri ya da harfleri yanlış söylem ediyorsa (örneğin, “r” harfini “y” olarak söylemek ya da “s” harfini tam çıkaramamak gibi), bu da bir lisan ve konuşma terapistine başvurmayı gerektiren durumlar ortasındadır. Bu yaşta, çocuklar etraflarındaki herkes tarafından anlaşılır halde konuşabilmeli ve lisanı tesirli bir irtibat aracı olarak kullanabilmelidir.
Genel Belirtiler
Ayrıca, yaşa bağlı olmaksızın şu belirtiler de varsa bir uzmana başvurmak kıymetlidir:
- Kekemelik: Çocuğunuz konuşurken daima olarak sözleri tekrarlıyorsa ya da akıcı konuşamıyorsa.
- Artikülasyon sorunları: Birtakım sesleri yanlışsız çıkaramıyorsa.
- İletişim kurmada isteksizlik: Konuşmaktan kaçınıyorsa ya da toplumsal etkileşimlerde sorun yaşıyorsa.
Erken periyotta bir lisan ve konuşma terapistine başvurmak, çocuğun lisan gelişiminde değerli bir fark yaratabilir. Uzmanlar, çocuğunuzun lisan gelişimini kıymetlendirebilir ve gerekli görüldüğünde terapi planları oluşturabilirler. Bilhassa lisan ve konuşma meselelerine erken müdahale edilmesi, gelecekteki bağlantı maharetlerini olumlu tarafta etkileyebilir.