Uyku Bozuklukları
Uyku bozuklukları,uyku kalitesini,sürekliliğini yahut tertibini etkileyen durumları tabir eder. Bu bozukluklar bireylerin günlük hayatlarını,fiziksel ve mental sıhhatlerini olumsuz etkileyebilir. Uyku yorulan insan bedeninin dinlendiği,fiziksel ve ruhsal olarak onarıldığı farklı bir bilinçlilik durumudur. Fizyolojik bir gereksinim olan uyku,öğrenme,bellek,hormonal düzenleme ve his durum düzenlemesi ile de yakından bağlantılıdır. Hayat kalitesinin öncelikli ihtiyacıdır.
Türler:
1.İnsomnia (uykusuzluk): Gece boyunca uykuya dalma,uykuyu sürdürme zahmeti ya da gereğince dinlendirici bir uyku alma konusunda zorluk yaşanmasıdır. Teşhis için bir haftada en az 3 gün olmalı,en az 3 ay devam etmeli,başka bir bozukluk yahut ilaç kullanımı ile alakalı olmamalı ve kişinin işlevselliğinde bozulmaya neden olmalıdır.
2.Hiperinsomnia: Çok ahenge isteği ve gündüz uykululuk hali ile karakterizedir. Günde dokuz saatin üzerinde olan uykunun dinlendirici olmaması, birden uykuya dalma ve uyandıktan sonra tam uyanıklıkta zahmet ile seyreder. Gündüzleri ahenge ve çok ahenge olarak ikiye ayrılır. Her vakit patolojik olmayabilir.
3.Narkolepsi: Gece uykularının sık sık,kısa vadeli uyanıklıklarla bölünmesi gündüzleri çok ahenge isteği ve uyku atakları ile karakterizedir. Şahıslar sabah uyandığında çabucak yataktan kalkamaz. Gülerken ya da ağlarken kas denetiminde zayıflıklar görünebilir. Kısa vadeli uykularda bile düş yahut halüsinasyon görme eğilimleri vardır. Travmatik beyin hasarı,tümörler ile de görülebilir. Kalıcı tedavisi olmayan ve kronik bir durum olsa da hastaların vakitle ahenk sağlaması yahut meslek hayatını sonlandırması ile belli şiddetinde kıymetli azalmalar görülmüştür.
4.Uyku Apne Sendromu: Uykuda nefesin durması yahut yüzeysel hale gelmesiyle karakterizedir. Bu durum,uyku kalitesini düşürür ve gündüz çok yorgunluğa yol açar.
5.Parasomni: Uyku esnasında olağandışı davranışlar ve tecrübeler (örneğin uykuda yürüme,kabuslar) ile kendini gösterir.
6.Sirkadiyen Ritim Bozukluklukları: Biyolojik saatle uyumsuzluk nedeniyle ortaya çıkar. Jet lag yahut gece vardiyasında çalışma bu çeşit bozukluklara neden olabilir.
Nedenleri: Uyku bozukluklarının nedenleri çok çeşitlidir. Gerilim,anksiyete,depresyon,fiziksel hastalıklar, ilaç kullanımı ve hayat şekli faktörleri (örneğin kafein alımı,düzensiz
uyku saatleri) bu bozuklukları tetikleyebilir.
Belirtiler:
-Uykusuzluk
-Gündüz çok yorgunluk
-Konsantrasyon zorluğu
-Sinirlilik ve duygusal dalgalanmalar
-Yetersiz dinlenme hissi
Yönetim ve Tedavi:
1.Davranışsal tedavi: Uyku hijyeni uygulamaları (düzenli uyku saatleri,uyku ortamının iyileştirilmesi) ve bilişsel davranışçı terapi tesirli olabilir.
2.İlaç Tedavisi: Birtakım durumlarda,doktorlar uykuya yardımcı olan ilaçlar yazabilir. Lakin, bu ilaçların uzun vadeli kullanımı önerilmez.
3.Alternatif Metotlar: Yoga,meditasyon ve gevşeme teknikleri,stresin azaltılmasına ve uyku kalitesinin arttırılmasına yardımcı olabilir.
Uyku bozuklukları,yaşam kalitesini kıymetli ölçüde etkileyebilir. Belirtiler gözlemlendiğinde, bir uzmana başvurmak ve uygun tedavi metotlarını uygulamak değerlidir. Nizamlı uyku alışkanlıkları ve sağlıklı ömür usulü,uyku kalitesini arttırmada kritik rol oynar.