Hızlı ve Yavaş Düşünme Üzerine
Günlük hayatımızda aldığımız kararlar ve çözdüğümüz sorunlar, iki farklı düşünme sistemi tarafından yönlendirilir: süratli düşünme ve yavaş düşünme. Bu iki düşünme biçimi, Daniel Kahneman’ın “Thinking, Fast and Slow” kitabında da ayrıntılandırıldığı üzere, karar alma süreçlerimizi büyük ölçüde tesirler.
1. Hızlı Düşünme (Sistem 1)
Hızlı düşünme, içgüdüsel ve otomatik olan düşünme sistemidir. Bu sistem, ekseriyetle süratli kararlar gerektiren durumlarda devreye girer. Süratli düşünme sayesinde, geçmiş tecrübelerimize dayalı olarak bilinçsizce ve süratli bir biçimde karar verebiliriz. Lakin, bu kararlar her vakit mantıklı olmayabilir. Yanılgılara ve yanılgılara açık bir sistemdir zira derinlemesine tahlil yapılmaz.
Örneğin, bir restoranda daha evvel çok beğendiğiniz bir yemeği tekrar sipariş etme kararı, süratli düşünme sistemine dayalıdır. Düşünmeden, içgüdüsel olarak tercih yaparsınız.
Avantajları:
- Hızlı karar alma.
- İçgüdüler ve tecrübelere dayalı seçimler.
- Acil durumlarda yararlı.
Dezavantajları:
- Yanılgılara açık.
- Derinlemesine tahlil yapılmaz.
2. Yavaş Düşünme (Sistem 2)
Yavaş düşünme ise daha şuurlu, analitik ve mantıklı bir süreçtir. Bu sistem, daha karmaşık sorunların çözülmesinde, ayrıntılı tahlil ve mantıklı karar verme süreçlerinde devreye girer. Yavaş düşünme, süratli düşünmenin bilakis daha fazla vakit ve efor gerektirir, lakin çoklukla daha yanlışsız sonuçlara ulaşır.
Örneğin, bir yatırım yapmadan evvel piyasa araştırması yapma, alternatifleri kıymetlendirme ve risk tahlili yapma süreci, yavaş düşünme sistemini kullanmayı gerektirir.
Avantajları:
- Mantıklı ve analitik düşünme.
- Detaylı tahlil.
- Daha hakikat kararlar.
Dezavantajları:
- Zaman alıcı.
- Karar süreci yavaş olabilir.
Hangi Düşünme Sistemi Daha Uygun?
Aslında her iki sistemin de kendine has yararları vardır ve gerçek kararlar verebilmek için her ikisinin istikrarlı bir biçimde kullanılması değerlidir. Günlük ömürde sıkça karşılaştığımız kolay durumlarda süratli düşünme devredeyken, daha karmaşık ve uzun vadeli kararlar için yavaş düşünme devreye girmelidir.
Nasıl Daha Aktif Düşünebiliriz?
-
Durumu Değerlendirin: Hangi düşünme sisteminin daha uygun olduğunu anlamak için durumu tahlil edin. Acil bir karar mı vermeniz gerekiyor, yoksa ayrıntılı tahlil mi yapmalısınız?
-
İçgüdülerinize İtimadın, Lakin Sorgulayın: Süratli düşünme her vakit yanlış değildir, lakin değerli kararlar alırken bu içgüdüsel kararları sorgulamak da yararlı olabilir.
-
Yavaş Düşünmeye Vakit Ayırın: Büyük kararlar alırken yavaş düşünmeye vakit ayırın. Alternatifleri değerlendirin ve her seçeneği dikkatlice tahlil edin.
Hızlı ve yavaş düşünme, ömrümüzün her alanında değerli roller oynar. Yanlışsız vakitlerde süratli düşünmek bize sürat kazandırırken, yavaş düşünme ise daha hakikat kararlar almamızı sağlar. Bu iki niyet sistemini istikrarlı bir formda kullanmak, hem günlük hayatımızda hem de iş hayatımızda başarılı olmamıza yardımcı olacaktır.