ŞAŞILIK AMELİYATI OLAN BİR GÖZ TEKRAR NEDEN KAYAR?
Çok sayıda hasta şaşılık ameliyatı olduktan birkaç yıl sonra gözlerde tekrar kayma şikâyeti ile göz tabibine başvurur. Süreksiz bir yeterlilik sağlanmıştır, lakin şaşılık nedenleri ortadan kaldırılmadığı için gözler tekrar kaymaya başlamıştır.
Doktoru seçmek: Çok az sayıda göz tabibi şaşılık ameliyatı yapmaktadır. Bunun nedeni tecrübe istemesidir. Olay yalnızca bir kası kesip yerini değiştirmek değildir.
Geçici düzelme: Hasta ameliyat olur ve sevinir. Bir müddet sonra gözleri tekrar kaymaya başlar. Bu şaşılık nedenlerini ortadan kaldırılmaması ve olayın doktor tarafından kavranmamasındadır.
- Hatalı ameliyat uygulamaları:
*Arabayı yürürken tamir etmek: Uzun yolda süratle otomobil sürüyorsunuz, arkadaşınızda otomobilin kaputunu açmış arabayı tamir ediyor. Bu türlü bir şey olabilir mi? Olmaz. Gözlerin gelişimi 20 li yaşlara kadar sürer. BU nedenle tekrar kayma mümkünlüğü yüksektir.
*Ameliyat gerekmeyen gözler: İçe kaymanın olduğu akomodatif (uyum bozukluğu sonucu) şaşılıklarda ameliyata karar vermek 12 yaşından sonra dışa kaymaya neden olur. Gözlük takınca şaşılık düzelen bir göz ameliyat etmemeli, ahengin olağan seviyeye indiği 12 yaşa kadar beklemelidir. “Babasının da gözleri kayardı tedavisiz düzeldi” denilen şaşılık tipi budur. Bu türlü bir gözü ameliyat etme 12 yaşından sonra gözlerde dışa kaymaya neden olur.
*Yetersiz ameliyat uygulaması: Şaşılık çok sayıda kası etkilemektedir. Doktor ameliyatı kademeli bir formda yapacaktır ve süreç tamamlanmamıştır. Tedaviyi bitirmemek kısmen düzelen gözün tekrar kaymasına neden olur.
*Uygunsuz şaşılık ameliyatı: “Bu ameliyat bu göze yapılmaz.” denilen kümedir, süreksiz bir düzelme sağlar lakin tekrar kayar.
*El kararı göz kararı ameliyat: Bebek ve çocuklarda kâfi ölçüm ve kıymetlendirme yapılmadan yapılan ameliyatlar birkaç ameliyata daha neden olmaktadır.
B. Şaşılık nedenlerini gidermeden ameliyat: En kıymetli ve en fazla tekrarlayan şaşılığın olduğu kümedir. Olaya balıklama atlanmıştır. Yalnızca gözlük ve görmeyi artırıcı kapatma tedavisi veriliştir. Düzelmiyor diye ameliyata alınmıştır ve bir müddet sonra gözler tekrar kaymıştır.
C.Uygun bir şaşılık ameliyat sonrası: Bizi asıl bu küme ilgilendirmektedir. Gözün onlarca işlevi var ve bunların çalışmasındaki yetersizlik şaşılığa neden olabilir. Bilakis doğuştan kas bozuklukları olan yahut sonradan şaşılık gelişen bir beğenilen gözün onlarca işlevi bozulur. Bu işlevlerin işler halde tutulması ve bunun sürdürülmesi gerekmektedir.
Kurala uygun şaşılık ameliyatı yapılan bir göz neden tekrar kayar?
Ortoptik tedavi yapılmaması: Ortoptik tedavi şaşılık ameliyatı olan gözün rehabilitasyonudur. Yapılmaması tekrar gözlerde kaymaya neden olur:
Az görme yine kayma nedenidir: Görmeyen göz görme uğraşı ve beynin gözleri görmeye zorlaması nedeniyle kayar.
İki göz ortasındaki numara farkı: Bu fark çok ise göz tekrar kayar. Beyin daha uygun gören, küçük numaralı gözü kullanımda tercih eder.
İki gözle tek görmenin kurulamaması: Şaşılık iki gözle tek görme bozukluğudur. Harika bir ameliyat yapılsa dahi bunun sürdürülmesi fakat ortoptik tedavi ile sağlanır. Beyin âlâ gören gözü kullanımda tercih eder. Bu nun antrenmanla giderilmemesi gözlerde tekrar kaymaya neden olur.
Füzyonun oluşturulamaması: Şaşılık temelde füzyon bozukluğudur, sağ ve sol gözden gelen manzaralar beyinde birleştirilemez. Ameliyattan sonra füzyonun gelişmesi özel kaidelere bağlıdır.
Füzyon yok lakin kaymayan göz: Bunlar gelişimini tamamlayan gözlerdir. Şaşılık nedenleri tesirini kaybetmiştir.
Uyum hâlâ güçlü yahut gevşek ise: Güçlü ahenk içe gevşek ahenk dışa kayma nedenidir. Ahenk düzenlenmez ve olağan düzeye getirilmezse gözler tekrar kayabilir. Akomodasyon (uyum) hesabı âlâ yapılmazsa gözler kayabilir.
Güçlü ahenk: Ahengin güçlü olması gözleri içe kaydırır. Hâlbuki ameliyat öncesi ahenk antrenmanla gevşetilirse şaşılığın düzelme ihtimali de vardır, kas bozukluğu periyoduna girmediyse…
Akomodatif lag: Ahenk gevşek yahut ahenkte gecikme varsa göz dışa kayar. Bunlar düzenlenmeden hastanın ameliyata alınması tekrar dışa kayma nedenidir.
Konverjans ahenk istikrarının kurulmaması: Yakına ahenk yaparken gözler de içe yanlışsız döner. Şaşılıkta bu sistem bozulmuştur. Yine kurulmasında gecikme gözlerde tekrar kaymaya neden olur.
Ekzantrik fiksasyon: Manzara sarı nokta dışına düşmüş ve göz bu kusurlu noktayı sarı nokta olarak kabullenmiştir. Ameliyat sonrası şaşılık sıfırlanmışsa imaj sarı noktaya düşecektir fakat göz tekrar alıştığı sarı noktaya yönelecektir. Bu tekrar kayma demektir.
Kas değişimleri: Ameliyat sonrası kaslarda olumsuz gelişmeler ortaya çıkabilir.
Ameliyat anında kas ve etraf dokulara özensiz muamele:
Kasların etraf dokulara yapışması:
Kesilen kasta kan akımının bozulması:
Kaslar ortası istikrarın kurulamaması:
Sütür (dikiş) ile bağlanan kasın tesirinin kaybı:
Göz kaslarında kesmeye tepki yahut enflamasyon:
3 boyutlu görmenin sağlanmaması: 3 boyutlu görme eksiksiz görmenin cilasıdır. Şaşılık ameliyatı sonrası kesinlikle idman uygulanmalıdır.
Göz numarasındaki değişmeler: Göz numarası 20 yaşına kadar değişir, hipermetrop azalır, miyop çoğalır. Hipermetropta azalma ameliyat öncesi hesaba katılmazsa gözler tekrar kayar. Miyop artışı dışa kaymayı artırır.
Gözler ortası istikrarın oluşturulamaması: Gözler birbiriyle istikrar içinde çalışır. Ameliyat sonrası bu istikrarın tekrar kurulması ve istikrarın sürdürülmesi gerekir. Bu ortoptik tedavi ile sağlanır. Ortoptik tedavinin yapılmaması gözlerde yine kayma demektir.
Astigmat gelişmesi: Gözlerdeki kasılmalar ve göz dış kasları ortasındaki istikrarın kurulamaması astigmat oluşmasına neden olur. Gözlük de taksa astigmat az görme ve kıymetli şaşılık nedenidir.
Ben yeni ameliyat oldum ne yapmalıyım diyorsanız… Kesinlikle ortoptik tedavi ile gözler çalışır hale getirilmeli ve gözler yeni duruma uyar hâle getirilmelidir. Bu en az 6-12 ay sürecek bir uygulama demektir. Görme geliştirilir. İki gözün de kullanımı sağlanır. Ahenk nizama sokulur. Ekzantrik fiksasyon önlenir. Kas idmanları ile göz dışındaki 6+6 kasın iş birliği içinde çalıştırılır. 3 boyutlu görme sağlanır. Füzyon idmanları uygulanır.
“Ben şaşılık ameliyatı oldum yine kaymadı” siz şanslı bir gruptasınız, yeterlilik melekleri sizi korumuş.
DR. SELİM HÜSREVOĞLU
Göz hastalıkları uzmanı