İlk dakikalar çok önemli
İnmede acil ve önleyici tedavi yaklaşımları uygulanır. Acil tedavi öncesi inme teşhisi Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) ile konulur. Teşhis doğrulandıktan sonra vakit kaybetmeden birinci 3 saat içinde toplardamardan, 6 saate kadar da atardamardan (Beyin ve beyincik arterleri) pıhtı eritici ilaçların uygulanması gerekmektedir. Vakit beynin aleyhine geliştiği için, geç kalındıkça tedavinin muvaffakiyet talihi düşer.
Önleyici tedaviler
Önleyici tekniklerin başında özelikle risk faktörleri (sigara kullanımı, aile hikayesi, yüksek kolesterol, şeker hastalığı ve yüksek tansiyonu) bulunan hastaların, muhakkak yaştan sonra nizamlı denetime gitmeleri gerekmektedir. Bu denetimde boyun damarları Doppler ultrasonografi ile kıymetlendirilir, damar duvarındaki plaklar tıkanmaya yol açmadan saptanır. Önemli darlık geliştiren, şimdi bulgu vermeyen plaklar stent denilen metal kafesler yolu ile tedavi edilir ve felç-inme gelişiminden korunmuş olur. Tüm bunların yanı sıra risk faktörlerinin azaltılmasına yönelik tedbirlerin alınması da çok değerlidir.
Dikkat! Sigara kullanıyorsanız, şeker hastalığı varsa, ailenizde inme hikayesi bulunuyorsa, kan kolesterol ve trigliserid kıymetleriniz yüksekse 50 yaşının üzerindeyseniz vakit kaybetmeden Karotis Doppler Ultrasonografi yaptırmalısınız.
Karotis (boyun damarı) darlığı
Karotis stentin temel olarak iki durumda yerleştirilmesi gerekir;
– Karotisteki darlık %80′ den fazla ve beyinde infarkt (dokuyu besleyen damarların tıkanması ile dokunun ölümü) yoksa,
– Karotisteki darlık %50′ den fazla ve beyinde infarkt varsa.
Beyindeki infarkt; yani beslenmeyen beyin dokusu MR (Manyetik rezonans görüntüleme) usulü ile en yanlışsız formda saptanır. Karotisteki darlık öncelikle renkli Doppler ultrasonografi ile saptanırsa da MR anjiografi ya da BT anjiografi metotları ile doğrulanmalı ve tedavi planı buna nazaran oluşturulmalıdır.
Karotis stent bu türlü yerleştirilir?
Girişimsel radyoloji ünitelerinde bulunan anjiografi aygıtları eşliğinde bu süreç uygulanır. Anjiografi ünitesinde, hastanın kasığından girilerek lokal anestezi yardımıyla süreç uygulanır. Kateter ve kılavuz tel yardımı ile darlığın bulunduğu boyun damarına ulaşılır. Anjiografi aygıtı; röntgen ışınları ile damarların görüntülenmesinde yararlanılan bir görüntüleme usulüdür. Anjiografi aygıtında damar içine kontrast unsur denilen ilaçlar verilerek damarların hem darlık yeri görüntülenir, hem de anjiografi aygıtının skopi işlevi kullanılarak süreç uygulanır.
Anjiografi esnasında darlık dikkatli formda geçilerek, süreç sırasında beyne pıhtı atmasını engellemek hedefiyle darlığın sonrasında beyinde giden damar içine filtre yerleştirilir. Önemli darlıklarda stent öncesi balon uygulanarak stentin geçmesine müsaade verecek genişlik oluşturulur. Uygun uzunluk ve genişlikte stent yerleştirilir. Stent sonrası kâfi açıklık sağlanmamış ise 2. bir balon uygulanarak kâfi stent açıklığı sağlanır. Filtre dikkatli bir biçimde çıkarılarak süreç sonlandırılır. Tüm süreç boyunca hasta uyanıktır. Vakit zaman hastanı şuur durumu, konuşturularak denetim edilebilir. Süreç yaklaşık 1 saat sürer. Süreçten sonra takip kıymetli olup hastanın en az 1 gün hastanede kalması gerekir.
İnmeden korunma
Tansiyon, kalp ritim bozukluğu, şeker, kolesterol, sigara kullanımı inme için değerli risk faktörleridir. Korunma gayesiyle sigara kullanmamak ve tansiyon, şeker ve kolesterolün kesinlikle sistemli takip edilerek denetim altında tutulması gerekmektedir. Tertipli yürüyüşler ve eksersiz, gerilimden uzak kalmak son derece faydalıdır. Kalp ritim bozukluğu durumunda da ek önleyici tedavi alınmalıdır.
GÜNCEL ARAŞTIRMA SONUÇLARI (Güncel Literatürler)
Akut İskemik İnmede Değişen Yaklaşımlar; Yeni Tedaviler ve Endovasküler Tedavilerin Acil Rolü
İnme gelişmiş ülkelerde en değerli sıhhat meselelerinden biri olup 3. en kıymetli sıhhat sarfiyatını oluşturmaktadır. İnme birebir vakitte kıymetli bir bakıma muhtaç durumu oluşturmakta ve iş gücü kaybına da yol açmaktadır.
Günümüzde inmenin önlemmesinde ve acil tedavisinde kullanılan bir çok formüller tanımlanmıştır. Şimdi ülkü bir tedavi olmamakla birlikte bu tedavi metotlarının temel gayesi hastanın hayat kalitesini yükseltmek ve bağımlılıktan korumaktır. İskemik inmenin tedavisinde en yaygın uygulanan pıhtı eritici ilaçların kullanılmasıdır. Pıhtı eritici ilaçlar büyük damar tıkanıklıklarında gereğince tesirli olamamaktadır. Daha evvelki çalışmalarda birinci 3 saate toplardamar yolu ile verilen pıhtı eritici ilaçın (tPA) aktifliği gösterlmiş olmasına rağmen bu mühlet 4.5 saate çıkarılmıştır.
Büyük damar tıkanıklıklarında, pıhtı eritici ilaçların kullanılmasının mahsurlu olduğu (geçirilmiş ameliyat, baş travması, pıhtılaşmada eksiklerin bulunması) durumlarda mekanik olarak ataradamar yolu ile pıhtının çıkarılması metotları kullanılmaktadır. Son periyotta tanınan olan geri alınabilen stentler kullanılarak damar içindeki pıhtı çıkarılabilmektedir. Bu süreç sonra hastanın hayat kalitesi ve olağan yaşama dönme muvaffakiyet oranları standart tıbbi tedavilere üstündür.
Curr Treat Options Neurol 2016; 18:20
Semptomsuz Karotis Hastalarında Artmış Geç Felç Geçirmeye Eşlik eden Klinik ve Görüntüleme Bulguları
Semptom eşlik etmeyen karotis hastalarının nasıl tedavi edileceği hala tartışmalı bir bahistir. Karotis endarterektomi yahut karotis stentlemede süreç riski düşük olsa bile hastaların %93′ ünde hala gerekli olmayan teşebbüs uygulanmaktadır. American heart association karotid endarterektomiyi seçilmiş hadiselerde uygun olup süreç riski %3′ ün altında tanımlanmıştır (Klass 1 recomendation, level A evidence). Karotis arter stentleme yeniden seçilmiş hadiselerde uygun tedavi olarak düşünülebilir (Klass IIb recomendation, Level B evidence).
Semptomu bulunmayan karotis darlıkları (ACSRS) çalışmasında yıllık inme geçirme riskinin darlık oranları vilayet iliişkisi;
%50-69 oranında darlık olanlarda yıllık inme geçirme riski %0.8
%70-89 oranında darlıkta risk %1.4
%90-99 oranında darlıkta risk %2.4′ e yükselmektedir.
Geç inme geçirme riskini artıran durumlar, BT ya da MR’ da sesiz infarktın bulunması, takiplerde karotis darlığında ilerleme saptanması, ultrasonografide karotis plağının hipoekoik olması, sistemsiz plak, plaktan beyne embolilerin atmasının Doppler Ultrasonografi de gösterlilmesi, plak tipi (tip 4, 5, 6), MR’ da beyin içi kanamanın gösterilmesi, plak alanı >80 mm2, eşlik eden beyin içi hastalığının da olmasıdır.
Eur J Vasc Endovasc Surg 2014;48:633-640
Akut İskemik Felç Tedavisinde Pıhtı Çıkarılması Yolu İle Yapılan Endovasküler Tedavi: Çalışmaların Gözden Geçirilmesi
Akut -ani başlayan iskemik felç-inme tedavisinde birinci 3 -4 saatte temel yaklaşım pıhtı eritmek maksadıyla (IV) damar yolundan pıhtı eritici bir ilaç olan doku plazminojen aktivatörünün (tPA) verilmesidir. Günümüzde gelişen teknolojilerle birlikte mekanik olarak uygulanan pıhtı çıkarma sistemleri uygulanmaya başlanmış ve popülarite kazanmıştır.
Son devirlerde yapılan 6 çalışma gözden geçirilmiştir. Bu çalışmalarda iki küme karşılaştırılmıştır. 1. küme yalnızca damar yolundan verilen pıhtı eritici ilaçların (trombolitik ilaçları, tPA) kullanıldığı hastalar oluşturmakta iken 2. kümesi geri alınabilir stent kullanılarak pıhtının çıkarlıması ve pıhtı eritici ilaçların birlikte kullanıldığı hastalar karşılaştırılmıştır.
Tüm çalışmaların sonuçları dikkate alındığında 2. küme yani mekanik pıhtı çıkarılması + damar yolundan pıhtı eritici ilaçların birlikte kullanıldığı hastalarda tedavi sonrası işlevlerdeki güzelleşmenin yalnızca pıhtı eritici ilaç kullanılan hastalara nazaran bariz üstün olduğu gösterilmiştir. Tedavi sonrası vefat ve beyin kanaması riskleri tarafından de iki küme ortasında farklılık saptanmamıştır. Bu çalışmalar endovasküler -damar yolu ile yapılan geri alınabilir stentler kullanılarak pıhtı çıkarılmasının tesirli bir metot olduğunu göstermektedir.