Korku ve tasa birbirinden farklıdır.
Korku, sevinç, hüzün, öfke,mutluluk üzere hislerin başlamasın da dış etraftaki olaylar tesirli olsa da, duyguyu belirleyen bu olaylara yüklenen manalardır. Yani bir olay karşısında hangi hissin oluşacağı kişinin niyet yapısına bağlıdır. Geçmişte öğrenilen yaşantılar da hissin oluşmasında kıymetlidir.
Korku, kaynağı aşikâr olan somut bir tehlikeye karşı hissedilen şiddetli bir histir ve korkulan bir obje yada nesneyle karşı karşıya gelindiği vakit kişi bir çekingenlik yaşar ve fizyolojik olarak kimi reaksiyonlar gösterir., Kan basıncının artması, damarların genişlemesi, , kan şekerinin yükselmesi, göz bebeklerinin büyümesi,kalp atışının hızlanması üzere.
Kaygı ise,belirsiz bir potansiyele verilen reaksiyondur. Telaşın nedeni aşikâr değildir yani nedeni bilinmeyen durumlar için hissedilen ağır endişe halidir.
Kaygı daha zayıf bir yansıdır fakat daha geniş ve uzun vakte yayılan bir his durumudur. Korku sıhhatsiz bir durumdur ve bilhassa korku seviyesinin yüksek olması çeşitli aksiliklere işaret eder. Korku durumunda yaşanılan aksilikler daha ağır ve kalıcıdır. Telaş durumunda görülen semptomlar, etrafın değişime uğradığı algısı, fizikî ziyan göreceğini düşünmek, motivasyon eksikliği, ağır tasa hali, çaresiz hissetme, kalp atışında artış, çarpıntı, ağız kuruluğu, nefes alamama hali, boğulma hissi, baş ağrısı ve baş dönmesi, kas gerginliği, cinsel isteksizliktir. Birtakım filozoflara nazaran ise korku doğuştan gelen temel bir histir.
Korku duygusu sağlıklı bir histir. Zira varlığı bireyler için zahmetli bir durum değildir. Meğer tasa için tıpkı şeyi söylemek yanlışsız olmaz. Bilhassa korku seviyesinin yüksek olması çeşitli aksiliklere işaret eder.
Korku çabuk unutulan bir duyguyken dert bu türlü değildir. Yerleşmiş ve hastalık derecesine ulaşan bir duygudur
Psikiyatrik açıdan değerlendirdiğimizde ise dert ve tasa bozukluklarını birbirinden ayırmak gerekir.. Dert bir durum yahut semptom iken dert bozukluğu tedavi edilmesi gereken bir rahatsızlık olarak kıymetlendirilir. Telaş bozukluğunda yaşanan tasa yersiz ve orantısızdır. Bu yersizlik ve orantısızlığın en berbat tarafı “Acaba tekrar birebir şeyleri hissedecek miyim, bu tasa atakları tekrar edecek mi?” formunda şartlanma yaratmıştır. Bu şartlanma tedavi edilmesi gereken bir bozukluktur.
Kontrol edilebilir dertler kimi durumlarda bireye yarar dahi sağlayabilmektedir..
Kişiyi günlük sorunlarla baş etmek için motive ettiği için birebir vakitte bir sorun çözme süreci olabilmektedir. Kimi kimselerde bu “problem çözme motivasyonu” öğrenilip baş etme stratejisi haline de gelebilmektedir. Bilhassa topluluk önünde sunum yapacak kişinin çok yeterli hazırlanmasına karşın her sunumdan evvel “ konuşamaz isem, sesim çıkmazsa, kekelersem, her şeyi unutursam …vb”kaygılar yaşayıp daha sonra çok başarılı sunum yapması ve korktuğu durumların hiç birinin olmaması bu türlü bir stratejidir.
Bu dert durumu tehlikeli ve denetim edilemez bir hal aldığında kaçınma davranışları gözlenmektedir. Misal örnekten yola çıkacak olursak uygun bir bir hazırlık sonrası dahi, başaramayacağım korkusu ile sunum yapmaktan vazgeçen kişi kaçınma davranışı sergiliyordur ve bu sıhhatsiz bir başa çıkma sistemidir .
İki duyguyu somutlaştırmak gerekirse bir kişinin köpekle karşılaştığında çekinmesi kaygı olarak isimlendirilirken , meskenine giderken bir köpekle karşılaşırsam kanısı ile çok endişelenmesi , yada yapacağı bir sunum için çok derecede endişelenmesi ve uykularının kaçması telaş olarak isimlendirilir.
KAYGI VE ENDİŞEYİ DENETİM ETME YÖNTEMLERİ
-Öncelikle endişe yaratan durumu tanımak gerek.. Kaygı yaratan durum gerçek mi ?
-Korku ve korkuları fikir hali ile kişi kendi yaratıyorsa , o vakit kanılar ne kadar gerçek olduğu konusunda sorgulanmalı. Gerçekçi olmayan niyetler, daha objektif fikirlerle değiştirilmeli.-
-Korkular dan kaçınmak yerine üzerine gidilmeli. Yani, dert yaratan bir durumu ertelemek ya da daha harika bir vakti beklemek yerine bir an evvel harekete geçmek gerek..Harekete geçildiğinde sonuç harika olmasa da yinede yeterlidir. Zira yaptıktan sonra o durum için artık dert duyulmaz. Onun için yapmak kıymetlidir. Bu evrede gevşeme ve nefes idmanı , fizikî idman yapılması da hayli faydalıdır.
-İlk adım; Dehşet uyandıran durum yahut objeden kaçmayarak , dehşetle çaba etmeye karar vermek gerekir..Öncelikle, kaygıyı oluşturan niyetlerinizi gözden geçirin ve değerlendirin.Korku duygusu uyandıran niyetlerinizle yüzleşin. . “Bunu yapabilirim” “Zor olsa bile üstesinden gelebilirim” üzere destekleyici kanılarla uğraş gücünüze dayanak verin
Düşünceleri durdurmak yahut uzaklaştırmak yerine, onları daima akılda tutup, nefes idmanlarından de faydalanarak, yarattıkları külfetin azaldığını görmeniz gerekir., Düşüncedeki azalmayı hissedene kadar tekrar tekrar bu kanıları aklınıza getirmeye çalışın..
-ikinci adım; uğraşa en az dehşet uyandıran durumdan başlamak gerekir. En az endişe uyandıran durumda külfetinizi ve endişenizi yendikten sonra giderek daha korkutucu olan durumlarla uğraş etmeye başlayabilirsiniz.
Bir örnek verelim. Kapalı yerde kalmaktan korkuyorsunuz, bu nedenle . uçağa binemiyorsunuz. Bu korkunuzla çabaya karar verdiğinizde, direk uçağa binip uçmaya başlarsanız muhtemelen uçağın kapısı kapandığı anda panik atak krizi yaşayabilirsiniz. Halbuki, evvel uçağın kapısında kapı kapanmadan derdinizin geçmesini beklerseniz ve probleminizin azaldığını yahut en azından denetim altına aldığınızı gördükten sonra gidip yerinize oturup kapılar kapanmadan tekrar külfetiniz geçinceye kadar ya da sorununuzu denetim edebilir duruma gelinceye kadar beklerseniz , hisleriniz üzerinde denetiminizin arttığını görürseniz, yüreğiniz ve kendinize olan inancınız artarak kısa bir uçak seyahatini denetim edilebilir bir heyecanla atlatabilirsiniz.
Korkuların üzerine evreli biçimde gidildiğinde ve her kademede problemin azaldığı görülür ve kişinin cüreti ,kendine olan itimadı artacaktır. Başlangıçta yapmanın çok korkutucu ve bu nedenle de çok güç olduğu düşünülen aksiyonlar çarçabuk yapılabilir.
Korkularınızla yüzleşirken başlangıçta kahır duymanız olağandır. Kaygı duymaktan korkmayın. Endişenizi denetim edemiyorsanız orta verin sonra tekrar kaldığınız yerden devam edin.
Hissetmekte olduğunuz panik durumun (terleme, titreme, çarpıntı üzere belirtilerin ) size ziyan vermeyeceğini düşünün. Dikkatinizi öteki yere çekmek yerine korkunuzla baş başa kalıp hissedin yaşayın,
Korku ve problemin giderek azalacağını bilin ve kendinize telkin edin.Zaman içinde kaygıyla baş etme becerilerinizin geliştiğini fark edeceksiniz. Başetme teknikleri bireyden bireye değişebilir.Siz geniş bir bakış açısıyla esnek düşünebilir iseniz, kendi baş etme metodunuzu geliştirebilirsiniz.İlk denemeniz başarılı olmayabilir, vazgeçmeyin tekrar tekrar deneyin.Her deneme sizi bir adım ileriye taşıyacaktır.
Korkulara teslim olmak yerine ,sorumluluğu üzerinize alıp onları denetim etmeyi öğrendiğinizde hayatınızda kendinizi daha kâfi, daha maharetli ve daha inançlı hissedeceksiniz.
Eğer ki, dayanamayacak kadar kaygı, panik yaşıyor kendinize ve etrafınıza ziyan vereceğinizi düşünüyor , kendinizi ve öfke nöbetlerinizi denetim edemeyecek üzere hissediyorsanız o vakit uzman birinden yardım alabilirsiniz.
Sevgiyle, sıhhatle kalın….