ÇOCUKLARDA ASTIM
Astım, hava yollarının çeşitli uyaranlara artmış cevabının kelam konusu olduğu, tekrarlayıcı, zaten yahut tedavi ile büsbütün yahut kısmen geri dönüşümlü öksürük, hırıltı, nefes darlığı üzere belirtilerinin yer aldığı kronik eozinofilik inflamatuvar bir hastalıktır.
Çocukluk çağında % 90 oranında alerjik kökenli olduğu bilinmektedir. Yıl uzunluğu maruz kalınan mesken içi alerjenlerin bronşlarda yarattığı alerjik iltihabi durum, soğuk hava, antrenman, viral teneffüs yolu enfeksiyonları, kimyasal buharlar, hava kirliliği ve sigara dumanı üzere uyaranlarla temas, sinüzit, alerjik rinit (%25 oranında astım ile birlikteliği vardır), gastroözefajial reflü, his değişimleri, aspirin, nonsteroidal antiiflatuvar ilaçlar (ibuprofen, ketoprofen) ve ekinezya içeren ilaçların astım belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olur. Bunun yanında spesifik olarak alerjinin kelam konusu olduğu konut dışı alerjenlerle temas sonucu ekseriyetle mevsimsel olarak tıpkı klinik gözlenmektedir..
Astım tanısı alan çocukların birçoklarının hayatın birinci 2 yılında belirti verdiği saptanır. Birinci yıllarda öksürük ve hırıltının ana uyaranı viral teneffüs yolu enfeksiyonlarıdır. Bu yaşlarda akciğerlerin gelişiminin şimdi tamamlanmamış olması, küçük hava yolu çaplarının dar, kıkırdak dokunun az olması, tekrarlayıcı bronş daralmasına katkıda bulunur. Dört beş yaşlarında akciğerlerin gelişiminin tamamlanması ile erken yaşlarda astım belirtileri gösteren birçok çocukta klinik olarak düzelme gözlenmektedir. Düzelmeyen bir küme hasta ve daha geç astım tanısı almış çocukların bir kısmı da ergenlik çağında klinik bir düzgünlük devrine girerler. Genel olarak çocukluk çağında astım tanısı almış hastaların yaklaşık %50-60’ı ergenlik devrinde güzelleşirler. Güzelleşen olguların bir kısmı orta yaş periyodunda tekrar hastalık belirtileri göstermeye başlayabilmektedirler.
Astım tanısı koymada en bedelli teşhis aracı hikayedir. Öksürük, hırıltı ve / yahut nefes darlığı belirtilerinin gece berbatlaşması ve idmanla öksürüğün ortaya çıkması ya da var olan öksürüğün berbatlaşması şiddetle astımı düşündürür. Yattıktan sonra yahut sabaha karşı yaklaşık 30 dakika mühletle devam eden ve bronş genişletici ilaçlara olumlu cevap veren öksürük aksi ispat edilene kadar astım kabul edilmelidir.
Değerlendirmede akciğer işlevlerine bakılır. Astımda akciğer işlevlerinin ölçülmesi gerek teşhis ve gerekse tedaviye cevabın kıymetlendirilmesi açısından büyük değer taşır. Spirometre ile ölçülen teneffüs işlevlerinde güçlü nefes verme sırasında yapılan ölçümlerin sağlıklı bireylerle yapılan karşılaştırılması ve tedavi ile bu kıymetlerin göstermekte olduğu düzelme kıymetlendirilmektedir. Teneffüs işlev testlerinin teşhisteki yeri çok kıymetlidir. 5-6 yaşından büyük çocukların ahenk sağlayabilmesi nedeni ile lakin büyük çocuklarda spirometrik testler yapılabilmektedir. Ayrıyeten Astıma neden olan muhtemel alerjenin hangi husus olduğunun saptanmasında alerji deri testleri kullanılır. Ön kol ön yüzüne yahut sırta mevcut alerjenlerin uygulandığı erişkinlerden farklı olarak aplikatör denilen plastik sarf gereçleri ile uygulanan deri testinde ciltteki kabarmanın şiddetine nazaran kıymetlendirme yapılmaktadır. Sinüs grafisi; Alerjik rinit ve sinüzit, astımlı hastalarda daha sık görülmekte ve birlikte tedavi edilmesi gerekmektedir. Öksürük, baş ağrısı üzere yakınmaları olan hastalar ile astımı denetim edilemeyen çocuklarda sinüs grafileri ve gerekirse bilgisayarlı tomografileri çekilmelidir.
Alerji deri testi uygulamasının mümkün olmadığı 3 yaş altı çocuklar, yaygın alerjik egzaması olan hastalar, antihistaminik içeren ilaç kullanmakta olanlar, ciltte dermografizmi ismi verilen cilde bastırma sonucu kabarma tepkisi verenlerde, kanda spesifik immünoglobulin E seviyesi saptanması sistemiyle alerjen tespiti yapılabilir.
Tüm alerjik hastalıklarda olduğu üzere astımda da birinci basamak tedavi alerji geliştirilmiş olan unsurdan uzak durmaktır. Uygun teklifler doğrultusunda alınacak etraf tedbirleri ile hastalık belirtilerinin ve bronşlardaki çok hassaslığın bariz derecede azalması mümkündür.
Etraf tedbirlerinin kâfi olmadığı, ilaç tedavisinin uygun görüldüğü hastalarda havayolu ile akciğerlere çekilip bronşları tedavi eden sprey ilaçlar kullanılmaktadır. Bunlar yalnızca bronşları gevşetici özelliğe sahip rahatlatıcılar ve alerjik iltihabın yarattığı çok bronş hassaslığını azaltmak yoluyla tedavi edici özelliğe sahip olanlar olarak ikiye ayrılabilir.
Alerjinin bronşlarda yapabileceği kalıcı hasarı önlemede tek seçenek olarak sunulan bu ilaçlarla astım belirtileri en aza indirilmektedir.
Henüz astımın tam tedavisi yoktur. Lakin verilen tedavilerle çocuklarımızın ömür kalitesi yükseltilmekte ve denetim seviyesi en üst seviyeye çıkarılmaktadır. Çocukluk çağı astımının erişkinlerden farkı ergenlik devrinde yakınmalar en az seviyeye inmektedir. Bazen yıllarca bulgu vermeye bilmektedir. Bu mevzuda Çocuk İmmünolojisi ve Alerjik Hastalıkları ünitlerinin bulunduğu merkezler sizlere yardımcı olacaktır.
Sağlıklı günler dileğiyle,
Uzman Dr. Zafer BERBER
Özel Medicalpark Hastanesi
Çocuk İmmünolojisi ve Alerjik Hastalıkları Bölümü