Akran zorbalığı tıpkı yaş kümelerinde bulunan bireyler ortasında gerçekleşen birinin ya da birilerinin başkasına ya da başkalarına karşı fizikî, duygusal, toplumsal üzere çeşitli olarak hücumda bulunmasıdır. Bilhassa okul devrindeki çocuklarda sık görülen akran zorbalığından ebeveynler başta olmak üzere genel olarak toplum şikayetçi olmaya başladı. Beşerler günümüzde de çok defa zorbalığa maruz kaldığı için gün içerisinde demoralize oluyor, kendilerini makûs hissediyor ve bu zorbalıkların devam etmesiyle birlikte kişilik bozuklukları, ruhsal meseleler meydana gelmeye başlıyor. Biraz evvel de belirtildiği üzere okul devrinde sık görülen akran zorbalığı aslında her yaşta görülen bir meseledir. Zorbalık çeşitli biçimlerde ortaya çıkabilir:
Fiziksel Zorbalık
Fiziksel zorbalık; kurban olarak görülen kişinin fizikî olarak zorbalığa maruz kaldığı bir zorbalıktır. Zorbalık yapan kişi kurbana yumruk atma, onu dövme, sıkıştırma, eşyalarına ziyan verme üzere fizikî taarruzda bulunur.
Duygusal Zorbalık
Duygusal zorbalık; kurbanın zorba kişi ya da şahıslar tarafından hislerinin zedelendiği bir zorbalık çeşididir. Duygusal taraftan düşük olarak görülen, toplumsal zekası yetersiz görülen bireylerin sıklıkla yaşadığı bir durumdur. Birtakım durumlarda ise haset, kıskançlık üzere hisler besleyen akran zorbalarının o kişiyi dışlayarak ve ilerleyen süreçlerde de görmezden gelerek duygusal istikametten zorbalarlar.
Sözel Zorbalık
Bu zorbalık çeşidinde akran zorbaları negatif ve agresif konuşmalarla ziyan vermek istedikleri kişiyi rahatsız ederler. Genelde hakaretler ve küfürler ederek, lakap takarak, kelamlı tehditlerde bulunarak ya da dalga geçerek zorbalık yaparlar.
Cinsel Zorbalık
Kişi istemediği halde zorba beşerler tarafından cinsel zorbalığa maruz kalır. İstenmeyen temaslar, cinsel dokunuşlar, kıyafet kaldırma üzere taciz boyutunda sapkın hareketlerde bulunulması sonucunda oluşan bir zorbalık tipidir.
Sosyal Zorbalık
Sosyal zorbalık, bir kişinin varlığını görmezden gelme, arkadaş etrafından, oyundan yahut arkadaşlıktan dışlama, kişi hakkında söylenti yayma üzere davranışları içerir. Arkadaşlıklar her çocuk için büyük kıymet taşır. Münasebetleri olumsuz tarafta etkilemeye çalışmak, birine karşı ayrımcılık yapmak ve birini arkadaş etraflarından dışlamaya çalışmak uygunsuz ve zorbalık içeren davranışlardır.
Siber Zorbalık
Siber zorbalık, birine iftira içeren bildiriler gönderme, kişinin müsaadesi olmadan fotoğraflarını çevrimiçi yayınlama, incitici yorumlar yazma ve düzmece haber yayma hareketlerini içerir.
Akran Zorbalığının Oluşumundaki Nedenler ve Faktörler
-İlk neden olarak güçlü görünme isteğidir. Kişi kendini güçlü görmek ve diğerine da bunu göstermek maksadıyla bu yola başvuruyor olabilir.
-Ailevi meseleler çocuğu zorbalık yapmaya tetikleyebilir. Çocuk, anne-baba ortasındaki çatışmaları gördükçe kendisi de yaşıt olan arkadaşlarına bu sistemle onlara karşı üstünlük kurabilir. Sıkıntıları çözme açısından da zorbalık kullanır.
-Sosyal ve çevresel faktörler zorbalığın oluşumunda tesir eden bir ögedir. Okuldaki toplumsal yapılar çok değerlidir. Öğretmenlerin tavrı, arkadaşlık ilgileri zorbalığın oluşumunda rol oynar. Kültürel normlar da zorbalığı tetikleyen bir öbür ögedir. Birtakım toplumlarda agresif davranışlar daha kabul edilebilir görülür, bu da zorbalığı teşvik edebilir.
– Toplumsal medyada da yapılan zorbalıklar süratle tırmanan, popülerleşen değerli problemdir. İnternet ve toplumsal medya üzerinden yapılan zorbalık (siber zorbalık) yeni bir boyut kazandırmıştır. Bu platformlar, zorbalık için kolay bir yer oluşturabilir.
Akran Zorbalığını Önlemek İçin Neler Yapılabilir?
Öncelikle akran zorbalığının önüne geçilmesinde ebeveynlerin rolü büyüktür. Zorbalık yapan ya da zorbalığa maruz kalmış çocuklarıyla açık bağlantı kurup bu bahiste onları bilgilendirir ve farkındalık kazandırabilir. Eğitim programları da akran zorbalığına karşı işe yarayabilir. Bilhassa akran eğitimleri düzenlenerek öğrencilerin birbirine takviye vermesi konusunda teşvikler verilebilir. Birebir halde çocuklara farkındalık eğitimleri verilerek öğrencilere zorbalığın tesirleri, empati ve irtibat maharetleri geliştirilebilir. Okul ortamının da zorbalıkların önüne geçilmesi tarafından düzgün olması gerekir. Okulun fizikî ve toplumsal ortamının inançlı halde olması, değilse bile o hale getirilmesiyle ilgili çalışmalar yapılabilir. Olumlu toplumsal normların teşvik edilmesi zorbalığa karşı tesirli olabilir. Çocuk âlâ davranışlar sergilediğinde onu ödüllendirmek üzere tavırlar çocuğa düzgün gelebilir. Siber zorbalığa yönelik tedbirlere de bakıldığında insanlara dijital medya eğitimi verilebilir. Şahısları siber zorbalık hakkında bilgi vermek ve onları bilinçlendirmek, siber zorbalığın kolaylıkla raporlanabileceği inançlı bir sistem oluşturma bu cins bir zorbalığı azaltabilir.
Sonuç
Akran zorbalığı hem zorbalığı yapan hem de zorbalığa maruz kalan şahıslar için ziyanlı olmakla birlikte birbirine ziyan veren bir toplum oluşmasına neden olacak. Bunun önüne geçmek için zorbalık yapan şahısları uyarmalı, bu çeşit berbatlığa seyirci kalınmamalıdır. Toplumsal ahlak normları akran zorbalığına karşı devreye girmesi elzem bir durumdur. Çocuklara bu hususta eğitimler verip farkındalıklar kazandırarak gelecek kuşaklar ve toplumlar için daha umut vaat eden bir hale getirmek mümkündür.
Sevgilerimle
Stajyer Psikolog Muhammed Mustafa Kozak
Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz
AKRAN ZORBALIĞI
Akran zorbalığı tıpkı yaş kümelerinde bulunan şahıslar ortasında gerçekleşen birinin ya da birilerinin başkasına ya da başkalarına karşı fizikî, duygusal, toplumsal üzere çeşitli olarak taarruzda bulunmasıdır. Bilhassa okul devrindeki çocuklarda sık görülen akran zorbalığından ebeveynler başta olmak üzere genel olarak toplum şikayetçi olmaya başladı. Beşerler günümüzde de çok sefer zorbalığa maruz kaldığı için gün içerisinde demoralize oluyor, kendilerini makus hissediyor ve bu zorbalıkların devam etmesiyle birlikte kişilik bozuklukları, ruhsal problemler meydana gelmeye başlıyor. Biraz evvel de belirtildiği üzere okul periyodunda sık görülen akran zorbalığı aslında her yaşta görülen bir sıkıntıdır. Zorbalık çeşitli biçimlerde ortaya çıkabilir:
Fiziksel Zorbalık
Fiziksel zorbalık; kurban olarak görülen kişinin fizikî olarak zorbalığa maruz kaldığı bir zorbalıktır. Zorbalık yapan kişi kurbana yumruk atma, onu dövme, sıkıştırma, eşyalarına ziyan verme üzere fizikî akında bulunur.
Duygusal Zorbalık
Duygusal zorbalık; kurbanın zorba kişi ya da şahıslar tarafından hislerinin zedelendiği bir zorbalık çeşididir. Duygusal istikametten düşük olarak görülen, toplumsal zekası yetersiz görülen şahısların sıklıkla yaşadığı bir durumdur. Kimi durumlarda ise haset, kıskançlık üzere hisler besleyen akran zorbalarının o kişiyi dışlayarak ve ilerleyen süreçlerde de görmezden gelerek duygusal taraftan zorbalarlar.
Sözel Zorbalık
Bu zorbalık cinsinde akran zorbaları negatif ve agresif konuşmalarla ziyan vermek istedikleri kişiyi rahatsız ederler. Genelde hakaretler ve küfürler ederek, lakap takarak, kelamlı tehditlerde bulunarak ya da dalga geçerek zorbalık yaparlar.
Cinsel Zorbalık
Kişi istemediği halde zorba beşerler tarafından cinsel zorbalığa maruz kalır. İstenmeyen temaslar, cinsel dokunuşlar, kıyafet kaldırma üzere taciz boyutunda sapkın hareketlerde bulunulması sonucunda oluşan bir zorbalık tipidir.
Sosyal Zorbalık
Sosyal zorbalık, bir kişinin varlığını görmezden gelme, arkadaş etrafından, oyundan yahut arkadaşlıktan dışlama, kişi hakkında söylenti yayma üzere davranışları içerir. Arkadaşlıklar her çocuk için büyük kıymet taşır. Bağlantıları olumsuz istikamette etkilemeye çalışmak, birine karşı ayrımcılık yapmak ve birini arkadaş etraflarından dışlamaya çalışmak uygunsuz ve zorbalık içeren davranışlardır.
Siber Zorbalık
Siber zorbalık, birine iftira içeren iletiler gönderme, kişinin müsaadesi olmadan fotoğraflarını çevrimiçi yayınlama, incitici yorumlar yazma ve düzmece haber yayma hareketlerini içerir.
Akran Zorbalığının Oluşumundaki Nedenler ve Faktörler
-İlk neden olarak güçlü görünme isteğidir. Kişi kendini güçlü görmek ve diğerine da bunu göstermek maksadıyla bu yola başvuruyor olabilir.
-Ailevi problemler çocuğu zorbalık yapmaya tetikleyebilir. Çocuk, anne-baba ortasındaki çatışmaları gördükçe kendisi de yaşıt olan arkadaşlarına bu sistemle onlara karşı üstünlük kurabilir. Sıkıntıları çözme açısından da zorbalık kullanır.
-Sosyal ve çevresel faktörler zorbalığın oluşumunda tesir eden bir ögedir. Okuldaki toplumsal yapılar çok değerlidir. Öğretmenlerin tavrı, arkadaşlık bağlantıları zorbalığın oluşumunda rol oynar. Kültürel normlar da zorbalığı tetikleyen bir öteki ögedir. Birtakım toplumlarda agresif davranışlar daha kabul edilebilir görülür, bu da zorbalığı teşvik edebilir.
– Toplumsal medyada da yapılan zorbalıklar süratle tırmanan, popülerleşen değerli meseledir. İnternet ve toplumsal medya üzerinden yapılan zorbalık (siber zorbalık) yeni bir boyut kazandırmıştır. Bu platformlar, zorbalık için kolay bir yer oluşturabilir.
Akran Zorbalığını Önlemek İçin Neler Yapılabilir?
Öncelikle akran zorbalığının önüne geçilmesinde ebeveynlerin rolü büyüktür. Zorbalık yapan ya da zorbalığa maruz kalmış çocuklarıyla açık irtibat kurup bu mevzuda onları bilgilendirir ve farkındalık kazandırabilir. Eğitim programları da akran zorbalığına karşı işe yarayabilir. Bilhassa akran eğitimleri düzenlenerek öğrencilerin birbirine takviye vermesi konusunda teşvikler verilebilir. Birebir biçimde çocuklara farkındalık eğitimleri verilerek öğrencilere zorbalığın tesirleri, empati ve irtibat maharetleri geliştirilebilir. Okul ortamının da zorbalıkların önüne geçilmesi istikametinden düzgün olması gerekir. Okulun fizikî ve toplumsal ortamının inançlı halde olması, değilse bile o hale getirilmesiyle ilgili çalışmalar yapılabilir. Olumlu toplumsal normların teşvik edilmesi zorbalığa karşı tesirli olabilir. Çocuk güzel davranışlar sergilediğinde onu ödüllendirmek üzere tavırlar çocuğa uygun gelebilir. Siber zorbalığa yönelik tedbirlere de bakıldığında insanlara dijital medya eğitimi verilebilir. Bireyleri siber zorbalık hakkında bilgi vermek ve onları bilinçlendirmek, siber zorbalığın kolaylıkla raporlanabileceği inançlı bir sistem oluşturma bu çeşit bir zorbalığı azaltabilir.
Sonuç
Akran zorbalığı hem zorbalığı yapan hem de zorbalığa maruz kalan şahıslar için ziyanlı olmakla birlikte birbirine ziyan veren bir toplum oluşmasına neden olacak. Bunun önüne geçmek için zorbalık yapan bireyleri uyarmalı, bu tıp berbatlığa seyirci kalınmamalıdır. Toplumsal ahlak normları akran zorbalığına karşı devreye girmesi elzem bir durumdur. Çocuklara bu mevzuda eğitimler verip farkındalıklar kazandırarak gelecek jenerasyonlar ve toplumlar için daha umut vaat eden bir hale getirmek mümkündür.
Sevgilerimle
Stajyer Psikolog Muhammed Mustafa Kozak
Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz