Varoluşçuluk ve Psikodinamik Açıdan Telaş?
Kaygı Nedir?
Beklenmedik durumlarda ve belirsizliklerin olduğu vakitlerde gerilimin eşlik etmesiyle birlikte ortaya çıkan bizlerin uyaranlara karşı bilişsel ve davranışsal cevapların gelişmesini sağlayan bir his durumudur. Telaşın evrimsel açıdan yararları olduğunu görmekteyiz. En önemli örnekler odaklanma, güdülenme ve motivasyon üzere evrimsel fonksiyonlardır. Korkunun bir stresöre maruz kalmadan ortaya çıkması durumunda, zorluklarla baş edebilmeyi sağlayan fonksiyonu dışına çıktığında. Kalıcı ve uzamış bir tasanın varlığı durumunda, ömrü olumsuz etkileyen ve fonksiyonelliği bozan durumlarda patolojik bir derdin varlığı kelam mevzusudur.
Psikodinamik Açıdan Korku;
Bilinçdışı çatışmaların, savunma ve obje ile kişilerarası bağlantıların tesiri olabilmektedir. Tasa dürtüler ve bunların doyum araması ile birlikte süperego tarafından yönlendirilmek üzere baskı altına alınması ve engellenmeye çalışılmasından doğan bir iç çatışma halidir. Tasa bilinçdışında gelişen ve egonun, şuur haline ulaşmasını engellemeye çalışan bir alarm sistemidir. Psikodinamik açıdan korku, bilinçdışı iç çatışmanın ortaya çıkan belirtisidir.
Bu bağlamda tasayı Freud üç kısımda ele almıştır;
Gerçek Telaş; Gerçek bir tehditle karşılaşılmasıyla birlikte oluşan telaş. Gerçek tasa çabucak hemen hepimizin vakit zaman makul ömür olaylarına karşı yaşadığımız evrimsel istikameti olan hayatta kalmamızı sağlayan fonksiyonel bir korkudur.
Nevrotik Telaş; Eros (Yaşam) ve Thanatos’un (ölüm) bizde oluşturduğu bastırılmış dürtülerin sonucu gelişir. Burada ego’nun içgüdülerden doğan tehlikeli talepleri engelleyememe durumudur. Bu noktada dürtü, id tarafından ağır bir bilinçdışı istekle aksiyona dökülmek ister lakin bireyin davranışlarının cezalandırılacağı bir durum içerisinde bulunma ve sonucunda cezalandırılma tehdidi sonucunda da bilinçdışı bir sistem ile telaş ortaya çıkar.
Bu düzenek id ve ego ortasındaki çatışmadan doğmaktadır. Bu çatışma tabir edilmek istenen durumların önüne geçer ve savunma sistemleriyle öbür tabirlere dönüşür. Bu yolla dürtünün kaynağı derde dönüşerek boşalımı gerçekleşir.
Nevrotik tasa bu savunma düzeneği yoluyla, kendini nedeni bir şeye bağlı olmayan çok reaksiyon cevabı geliştirmemize sebep olan mantık dışı bir tecrübe ile sonuçlanan telaşlara sebep olur. Sıklıkla erken periyot yaşantılarından köklenmektedir.
Moral Korku; Bireylerin dürtülerini denetim edememekten ötürü doğan vicdan azabı, utanma, suçluluk hislerinin doğurduğu içsel tasadır. Bakım verenimiz ve dış dünya aracılığıyla içselleştirdiğimiz paha ve ahlaki yargılarımızla çatışan durumlarda geliştirdiğimiz utanç ve suçluluk hislerine neden olabilir. Bu korkuların altında muhteşem egonun kusursuz olma, idealize edilen benlikle ve mükemmeliyetçilik arayışı yatmaktadır.
Varoluşçu Açıdan Dert;
Kaygının objesi “hiçlik’dir”. Bu hiçlik anne karnındaki bebeğin algılamadığı, bir beklenti içinde olmadığı, yargılanmadığı tıpkı bir mevt hali üzeredir. Varoluşçuluk, hiçliğin fark edilmesini ve kendi varlığının farkında olmayı yalnızca bireyin kendi biricikliğini kendisinin fark edebileceğini vurgular. Farkına vardığımız hal yalnızca bana ilişkin ise onunla ne yapabileceğimi yalnızca kendim karar verebilirim ve yönlendirebilirim. Farkında olduğum benliğimin ve kendime yönelik biricik bu yönlendirme ve karar verme yeteneğimizin farkında olmak bize geniş bir özgürlük sağlıyor. Lakin bir yandan da kendi hayatımızın manasını ve sorumluluklarının benim elimde olması, neredeyse uçsuz bucaksız gökler kadar geniş bu hür özgürlüğün ve irademin bana yüklediği bir sorumluluğu da beraberinde getirmektedir. Bu özgürlüğün bize yüklediği irade ve sorumluluğun farkında olmak. Zihin ve vücudumuzdan varoluşsal bir korkuyu da beraberinde getirmektedir.