Takıntı akla istemsiz gelen ve bireyde çok rahatsızlık, külfet ve gerginlik oluşturan olumsuz kanılardır. Obsesyon ve obsesif fikir olarak da isimlendirilir.
Takıntı, yani akla gelen istemsiz olumsuz fikirler çok çeşitlidir ve şahıstan şahsa farklılık gösterir. En çok görülen takıntı çeşitleri bulaşma (temizlik) takıntısı,kuşku (kontrol) takıntısı, eşcinsel olma takıntısı, simetri yahut eksiksiz olma takıntısı, metafizik yahut dini takıntısı, ziyan verme takıntısı, cinsellikle ilgili takıntılar ve hastalık takıntısıdır.
Takıntısı olan kişi yıkamazsa, denetim etmezse ya da saymazsa başına olumsuz bir şey geleceğine, huzura kavuşamayacağına, her şeyin denetimi dışına çıkacağına, makûs bir şey olacağına, kendisinin ya da ailesinin başına makus bir şey geleceğine, bir şeylerin eksik kalacağına, olmasını istediği şeylerin aksayacağına, tehlikede olduğuna, kirlendiğine, istediği üzere biri olamayacağına inanır.
Takıntı akla gelen istemsiz olumsuz fikirler iken, bu fikirlerden ve bu fikirlerin verdiği huzursuzluk ve dertten kurtulmak için yapılan tekrarlayan hareketlere zorlantılı davranış (kompulsiyon) denir. Zorlantılı davranışlar tekrar eden hareket ve davranışlar olabileceği üzere kimi takıntı tiplerinde kişinin içinden tekrar ettiği fikirler de olabilir. Kişi tekrarlar nitelikte yaptığı bu davranışların saçma ve acayip olduğunu çoklukla bilir fakat bunları yapmaktan kendini alıkoyamaz, aksi halde büyük bir kahır ve telaş yaşar.
Obsesif fikirler geldiği vakit bireyde büyük bir gerilim ve problem oluşur ve kişi bu zahmetten bir an evvel kurtulmak için uygunsuz ve saçma bulduğu halde yapmaktan alıkoyamadığı birtakım hareketleri yahut fikirleri yinelemeye başlar. Özetle, takıntı kişinin aklına gelen ve bireyde çok düşünce yaratan istem dışı olumsuz düşüncelerken, bu niyetlerden ve bunların verdiği rahatsızlıktan kurtulmak için yapılan davranışsal ya da düşünsel aksiyonlara kompulsiyon denir.
Özellikle çocukluk ve ergenlik devirlerinde yaşanmış olan travmatik tecrübelerin duygusal izlerinin birikmesi takıntı hastalığının ortaya çıkmasına neden olur. Travmatik etkilenme, orta beyinde yer alan limbik sistem bölgesindeki kimi alanlarda (amigdala gibi) tasa birikmesine yol açarak, kişinin çeşitli mevzulara takılmadan edemeyecek kadar ağır telaş ve huzursuzluk yaşamasına yol açar. Geçmiş travmatik tecrübelerin tesirlerinin yarattığı gerilim limbik sistemde birikir ve ortadan yıllar geçse de uzun periyotlar boyunca limbik sistemde hapsolur. Bunun sonucunda gerilim hormonlarının salgılanmasında yıllara yayılan bir süreklilik olur, memnunluk hormonu olarak bilinen serotonin hormonunun salgılanması olumsuz etkilenir ve böylelikle beynin biyokimyasında bozulmalar meydana gelir.
Travma modelini temel alan psikoterapi uygulamasıyla EMDR tekniğinden de yararlanılarak limbik sistemde hapsolmuş gerilim ve dert fazlalığı azaltılarak yok edilir ve böylelikle kişi takıntı üretemez hale getirilir. Bilhassa çocukluk ve ergenlik periyodu olmak üzere geçmişte yaşanan ruhsal travmaların obsesif kompulsif bozukluğa yol açtığı görülmektedir. Takıntısı olan bireylerin bir birçoklarının geçmiş yaşantılarında travmalarının olduğu görülmektedir. Öteki bir çok nedeni de olmakla birlikte bilhassa suçluluk, günahkarlık, sorumluluk, kirlilik hisleri yaratan travmaların ve cinsel taciz durumlarının obsesif kompulsif bozukluğa neden olduğunu klinik değerlendirmelerde sıkça görürüz.
Özellikle yıllardır yüksek doz ilaç kullandığı halde güzelleşmeyen obsesif kompulsif bozukluk hadiselerinde psikoterapide EMDR prensip travma çalışmasını kesinlikle devrede bulundurmak gerekir. Obsesyonların altında yatan ruhsal travmalar EMDR tekniğinden de yararlanılan psikoterapi çalışması ile süratle ortadan kaldırılır. EMDR ile obsesyonlara sebep olan travmatik tecrübelere karşı duyarsızlaştırılma yapıldığında obsesyonların şiddeti azalır ve vakitle büsbütün ortadan kalkar.
EMDR kognitif ve davranışçı terapilerin metotlarından olan kognitif müdahale ve üzerine gitme (exposure) ile dinamik psikoterapi yaklaşımlarını da kapsayan bir yoldur ve öteki usullerin tek başlarına uygulanmalarına kıyasla bu tekniklerden çok daha süratli ve kesin sonuçlara ulaşılmasını sağlar.
Ercüment Doğan, Ph.D.
Klinik Psikolog