Nedir?
Mevsimsel his durum bozukluğu majör depresyonun bir çeşidi olarak kabul edilir. Bozukluğun temel niteliği semptomların başlangıç ve bitiş periyotlarının mevsimle temas göstermesidir. Bozukluk yüklü olarak sonbahar ve kış ayları başlangıçlı görülmektedir. Bozukluğun bu cinsinde sonbahar ve kış aylarında artan semptomlar ilkbahar aylarında azalır. Bunun yanında bozukluğun daha az yaygınlık gösterdiği ilkbahar başlangıçlı bir tipi de bulunmaktadır.
Mevsimsel duygudurum bozukluğunun açık bir nedeni yoktur. Güneş ışığının azalmasının ve günlerin kısalmasının uyku ritmini değiştirmesi ve beyindeki kimyasal değişikliklere yol açması sebebiyle bozukluğu oluşturabileceği düşünülmektedir. Ek olarak, bozukluk üzerinde kalıtımsal faktör ve gerilim tesirli olabilmektedir.
Mevsimsel duygudurum bozukluğunun görülme sıklığı bulunulan bölgeye nazaran değişiklik gösterebilirken genel görülme sıklığı %4 ile %10 ortasındadır. Bayanlarda görülme sıklığı erkeklere nazaran daha fazladır.
Mevsimsel Duygudurum Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
- Artan uyku ve gün içerisinde uyku sersemliği
- Önceden zevk alınan faaliyetlere ilgi ve zevk kaybı
- İştahta artış bilhassa ıtatlılar ve karbonhidratlar için
- Kilo alımı
- Sosyal geri çekilme
- Sinirlilik ve dert durumları
- Suçluluk ve ümitsizlik duyguları
- Yorgun hissetme
- Azalan cinsel dürtü
- Konsantrasyon ve odaklanmada güçlük
- Fiziksel sorunlar (baş ağrısı, mide ağrısı gibi)
Semptomlar yılın belli vakitlerinde ortaya çıkma ve tekrar belli vakitlerinde kaybolma eğilimindedir. Ataklar ortası devirde kişi büsbütün düzelir. Bozukluğun oluşabilmesi için semptomların en az iki yıllık mühlet içinde aşikâr vakitlerde ortaya çıkması gerekir.
Mevsimsel Duygudurum Bozukluğu Tedavisi Nedir?
Kişinin konut ve iş ömrünü olumsuz etkileyecek noktaya gelebilen mevsimsel deuygudurum bozukluğunun tedavisinde psikoterapi dayanağı ve ilaç tedavisi değerli rol oynar.
Psikoterapi dayanağı birçok ruhsal rahatsızlıkta olduğu üzere temelini depresyonun oluşturduğu mevsimsel duygudurum bozukluğunda yarar sağlar. Bozukluğa neden olan şeylerin saptanması ve bunların nasıl yönetilebileceğini belirleme konusunda yardımcı olabilir.
Antidepresanlar kişinin rahatsızlık devrinde sahip olduğu kimyasal dengesizliği düzeltmeye yardımcı olabilir.
Parlak ışık tedavisi öbür ismiyle fototerapi mevsimsel duygudurum bozukluğu tedavisinde kullanılabilecek bir öteki tedavi prosedürüdür. Işıkla tedavide bozukluğa sahip bireye parlak güneş ışığı verecek derecede floresan ışığı verilir ve bu yolla bozukluk tedavi edilmeye çalışılır.
Mevsimsel Duygudurum Bozukluğu ile Baş Etme Yolları Nelerdir?
- Bozukluğa sahip olabileceğinizi düşünüyorsanız mümkün olan en kısa müddette bir psikoloji yahut psikiyatri uzmanına görünmek,
- güneş ışığı ve açık havaya maruz kalmak/ konut dışında vakit geçirmek
- evde olunan müddette perdeleri ve camları açık tutmak,
- düzenli yürüyüş ve koşu üzere idmanlar yapmak,
- yaşanılan ortamı parlak hale getirecek boya kullanmak ve mümkünse ortamda canlı çiçek bulundurmak,
- olumsuz içerikli şeylerden uzak durmaya çalışmak,
- gece yemek yememek,
- karbonhidrat ve yağ açısından güçlü besinlerden uzak durmak,
- sosyal etraftan ve günlük aktivitelerden uzak kalmamak,
- mümkünse yalnız kalmamak,
- hobi edinmek,
- problemlerin hepsiyle birden baş etmeye çalışmak yerine sorunları kategorize edip çözmeye çalışmak,
- önemli kararlar almaktan uzak durmak
gibi durumlar mevsimsel duygudurum bozukluğunun semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilecek durumlardır.
Uzm. Klinik Psikolog Hasret Sarıkaya