Kaygı.. İnsan tabiatı gereği birçok duyguyu içinde bulundurur. Duygular kişilerin kendisi ve etrafı ile olan bağlarındaki ahenk sürecinde destekleyicidir. Şahıslar ekseriyetle davranışlarını his ve niyetlerine nazaran şekillendirir. Üniversal olarak kabul edilen temel hisler; memnunluk, keder, endişe, iğrenme, öfke ve şaşkınlık olarak isimlendirebilir. Hislere nazaran hareket etme bireyleri bazen tehlikelerden korur bazen de aksiyona geçmelerine ket vurabilir.
İki farklı durumu ele alalım; başarılı olmasını kıskanıyorum/imreniyorum, mutlu/huzurlu ailesinin olmasını kıskanıyorum/imreniyorum. Birinci durumda kişinin yetenek ve marifetlerine yönelik hissedilen duygu görüyoruz. İkinci durumda ise, kişinin dış dünyasına ilişkin bir faktöre karşı hissedilen duygu görüyoruz. Hisleri tanımlama ve söz edebilme hüneri değerli. Tıpkı vakitte değiştiremeyeceğimiz denetim edemeyeceğimiz durumları kabullenme eğilimli olma ruh sıhhatini olumlu etkilemektedir.
Kaygı ile Gelecek
Kaygı rastgele bir durumun gelecekte nasıl sonuçlanacağı belirli olmasa da olumsuz sonuçlanacağına dair hissedilen bir fikir ya da inançtır. Dertli hissetme günlük aktiviteleri etkileyebilir, gerçekte yaşanabilecek bir aksilikle gerçek orantılı olmayabilir ve uzun sürebilir. Telaşın fiziksel belirtileri; midede çalkantılı bir his, baş dönmesi, huzursuz hissetmek yahut hareketsiz oturamamak, sırt ağrısı, daha süratli nefes alma, süratli, güçlü yahut sistemsiz bir kalp atışı, terleme yahut sıcak basması, uyku sorunları bilhassa geceleri diş gıcırdatma, sıkça tuvalete çıkma gereksinimi hissedilir.
Kaygı hissetmenin psikolojik etkileri ise, gergin yahut rahatlayamama hissi, en kötüsünü yaşamaktan korkma, endişelenmeyi bırakırsa berbat şeylerin olacağını hissetme, garanti isteme hali, gerçeklikle ilişkinin kaybedilmesinden endişelenme, düşük ruh hali ve depresif belirtiler bireyin gündelik ömrünü olumsuz etkilemektedir. Bireylerin sıklıkla yaşadığı ruminasyon ruhsal rahatsızlığın olup olmaması fark etmeksizin her yaştaki bireyleri etkilemektedir. Ruminasyon berbat tecrübeler hakkında çok düşünmek yahut bir durum üzerinde tekrar tekrar düşünmek olarak tanımlanabilir.
Kaygının fizikî ve ruhsal belirtilerini fark ettik. Bu farkındalıkla ne yapmalıyız, nasıl çaba ederiz tartışalım. Dert ve endişe hisleri ekseriyetle karıştırılır. Bunun nedeni fizikî olarak birebir formda hissetme kaynaklıdır. Dehşet gerçek bir tehlike karşısında duyulan his, tasa gelecekte olması beklenilen tehlikeye karşı his olarak ayırt edilmektedir. Hissettiğin tehlike durumunu sahiden yaşıyor musun? Şu an o tehlikenin içinde misin? Yoksa bu olumsuz bir niyetten ve öngörüden mi ibaret? Telaş bozuklukları alt cinsine nazaran değişen niyet yapıları bulunmaktadır. Yapılması gereken, gelecekle ilgili olumsuz bir inanç ya da niyet geliştiğinde içinde bulunduğun an o durumun gerçekliğini sorgulamaktır.
Derin nefes alın. Mümkünse pencere yahut dışarıya çıkıp hava alın. Şu anda tehlikede miyim kanısına odaklanın. Yanıtınız hayırsa içinde bulunduğum anda gelecekte olmasından korktuğum aksilikle ilgili nasıl bir tedbir alabilirim. Bu niyetin gerçekleşmemesi için neler yapabilirim? Sorusunu aklınızda canlandırın. Kendinizden çabucak bir karşılık almayı beklememelisiniz. İçinde bulunduğunuz anın farkına varmaya odaklanmalı ve yapabileceklerinizi ve yapamayacaklarınızı kabullenmeye çalışmalısınız. Bu usulü gerçek bir halde tekrarlamak telaşlı davranışları yönetmeyi kolaylaştıracaktır.
Kaygı Ve Ailesi
“Sosyal Telaş (Sosyal Fobi)” yaşayan bireyin birkaç gün sonra performans sergileyeceğini varsayalım. Bireyin fikirleri ortasında küçük düşeceği, fazla terleyeceği, sesinin inceleceği, dinleyen şahısların ona güleceği ve alay edecekleri olduğunu varsayalım. Bu kanıların gerçekleşmemesi için ne yapılabilir “performansı ferdî olarak gerçekleştirme (alıştırma), mevsime uygun giysi (kapalı ortamda gerçekleşecekse ince giyinme, açık ortamdaysa ceket/hırka giyinip sunum esnasında çıkarma) üzere çevresel faktörlere odaklanma yapılabilir. Değerli olan hissedilen telaşla baş etmek için küçük yollar arama gayretidir. Korkunuzun şiddeti ağırsa psikoterapi önerilmektedir.