Gebelik ve annelik; bir bayanın başına gelebilecek en hoş süreçlerden birisidir. Yaklaşık olarak 9 ay süren bu devir annenin beslenmesi; bebeğin anne karnında ki büyüme ve gelişimi kadar anne sıhhatinin korunabilmesi için de çok değerlidir. Bu nedenle gebelik sürecinde anne ve bebeğin tam manasıyla besin ihtiyaçlarının karşılanması gerekir.
Her hamilenin ihtiyaçları bireye nazaran ferdî farklılık göstermektedir. Bu farklılıklar;
1- Yaş: Metabolizma suratını etkilemektedir.
2-Gebe kaldığı tartı: Gebelikte kazanması gereken tartı seviyesinin belirlenebilmesi için gereklidir.
3-Gebelik Haftası: Gebelik müddetince kazanılacak yükün vakte dağılımını ve metabolizma suratını etkikemektedir.
4-Boy: Metabolizma suratını etkilemektedir.
5-Gebenin içinde bulunduğu gebelik haftası: Metabolizma suratını etkilemektedir.
6-Gebeliğe bağlı rastgele bir kronik hastalık: Metabolizma suratını ve diyet örüntüsünü etkilmektedir.
7-Sosyo Kültürel Farklılıklar: Diyet bireye özeldir ve beslenme alışkanlıkları ülkeler ve kültürler ortası farklılık gösterebilir.
8-Çevresel Faktörlerdir.
Gebelik devrinde fizyolojik değişiklikler meydana geşlmektedir. Bu değişikliklere bakacak olursak;
1-Anneye İlişkin Yük Artışı: Gebelikte kilo artışı anneye ilişkin en değerli fizyolojik değişikliklerden bridir. Bu devirde kazanılan tartının suratı ve seviyesi, bebeğin anne karnındaki gelişimi ve annenin sıhhatinin konrunması için çok kıymetlidir.
2-Sindirim Sistemine İlişkin Değişiklikler:
-Mide Bulantısı (Hiperemezis) ve Kusma: Gebeliğin birinci 3 ayında sık karşılaşılan bir durumdur.
-Mide Yanması: Gebeliğin son üç ayında alt özofagusun sfinkter basıncındaki azalmaya bağlı mide asitinin reflüsü ve bu devirde artan karın içi basıncının artması ile gelişir.
Sindirim sistemine ilişkin bu değişiklikler gerçekleşirken beslenme manasında dikkat etmemiz gereken ögeler;
Az az, sık sık beslenilmeli. Yağda kızartılmış ve yağ içeriği yüksek yiyecekler tüketilmemelidir. Şayet ağır bulantı kelam konusu ise, yemeğin çabucak öncesi, yemekle birlikte yahut yemeğin çabucak sonrasında sıvı tüketimi kısıtlanmalıdır.
-Konstipasyon (kabızlık): Ekseriyetle gebeliğin son aylarında görülür. Fetusun büyümesi, progesteron hormonunun düz kaslar üzerinde yarattığı tesir, yükü artan uterusun yarattığı mekanik basıNIN barsak hareketlerini azaltMASI ile ortaya çıkar. Bu süreçte posa (lif) bakımından güçlü besilerin (sebze, meyve, kurubaklagiller v.b.) tüketilmesi ve su tüketiminin artırılması çok değerlidir.
-Sık İdrara Çıkma: Gebeliğin birinci ve üçüncü 3 aylık döneminde uterus ve fetusun mesane üzerine baskı yapması ve mesane kapasitesini azaltması sonucu gebelikte sık görülen bir durumdur.
3-Endokrin Sisteme İlişkin Değişiklikler: Gebelik periyodunda hafif seviyede açlık hipoglisemisi, tokluğa bağlı oluşabilecek glisemi ve hiperinsülinemi görülebilir. Bununla birlikte plasentaya ilişkin birtakım hormonların (laktojenik hormon, progesteron, prolaktin, kortizol) seviyesindeki değişimler insülin direncini artırabilir ve gebeliğe has diyabet (Gestasyonel Diyabet) oluşabilir.
-Gestasyonel Diyabet: Hamilelerin yaklaşık %7’sinde görülen ve gebeliğin 24-28. haftasında ortaya çıkabilen, ekseriyetle gebelik ile sonlanan bozulmuş glukoz toleransıdır.
-Anemi: Gebelikte sık görülür. Bu devirde metabolik suratın %15 artması ve buna bağlı olarak oksijen ihtiyacının de artması ve karşılanamaması sonucu oluşur. Bu süreçte beslenmenizde âlâ demir kaynağı olan besinlerin (kırmızı et, tavuk eti, kurubaklagiller gibi) yanında C vitamin içeriği yüksek besinleri ( nyeşil sivri biber, yeşil yapraklı sebzeler vb) birlikte tüketmek demir emilini artıracaktır. Çay, kahve üzere yapsında demirin emilimini engelleyen (tanen, fitat gibi) hususları içeren yiyecek ve içeceklerin tüketilmemesi gerekir.
Gebelik Devrinde Beslenmede Nelere Dikkat Edilmeli?
Gebelik devrinde bebeğin anne karnında sağlıklı büyüme ve gelişiminin tamamlanması ve bu süreçte annenin sıhhatinin korunabilmesi için annenin gebelik devrinde kâfi ve istikrarlı beslenmesi çok değerlidir. Bu periyotta anne ve bebek için gereken güç; protein, karbonhidrat ve yağlardan karşılanmaktadır. Gebelikte tartı artışının suratı ve ölçüsü bu sürecin sağlıklı geçebilmesi için ehemmiyet taşır.
Gebelikte Yetersiz ve İstikrarsız Beslenmeye Bağlı Gelişebilecek (Risk Oluşturan)Sağlık Problemleri:
-Anne karnında bebekte büyüme ve gelişme geriliği
-Sakat ya da meyyit doğum
-Düşük doğum yükü (İntrauterin Malnutrüsyonu)
-Zihinsel gelişim geriliği
Gebelik Devrinde Kâfi ve İstikrarlı Beslenmek İçin Nelere Dikkat Edilmeli?
-Az az, sık sık beslenilmeli asla öğün atlanmamalıdır.
-Beslenme programında kesinlikle et, süt, yumurta, peynir üzere protein içeriği yüksek besinlere yer verilmelidir, Süt, yoğurt ve peynir kümesinin pastörize olmasına dikkat edilmeli, et, yumurta üzere pişirilerek tüketilen protein kaynaklarının da çok düzgün pişirilmesine dikkat edilmelidir.
-Yemeklerde kesinlikle iyotlu tuz kullanılmalıır.
-Sebze ve meyvelerin tüketilmeden evvel çok düzgün yıkanmış olmasına dikkat edilmelidir.
-Gıda katkı hususu içeren paketli besinler (hazır meyve suları, hazır çorbalar, hazır salata sosu üzere vs) tüketilmemelidir.
-Gebelik sürecinde bitki çayı tüketilmemelidir.
-Gebelikte sigara ve alkol tüketilmemelidir.