Çocuklarda Akran Zorbalığı
Akran zorbalığı davranışlarına maruz kalan cocuk ailesine direkt okulda kendisine nelerin yapıldığını söyleyemeyebilir (Piskin, 2002). Bu yüzden akran zorbalığının belirtilerine karşı dikkatli olmak gerekmektedir. Zorbalığa maruz kalan çocuk bir ya da birden çok belirti gösterebilir. Örnegin, konuttan okula yahut okuldan meskene gelirken korkabilir ve olağan okula gidiş geliş yolunu değiştirebilir. Okul servisi ile okula gitmek istemeyebilir ve okula götürmeniz icin size yalvarabilir. Sabahları kendilerini âlâ hissetmediğini söyleyerek okula gitmek istemediğini söyleyebilir yahut okuldan kaçabilir. Okul ödevlerini yapmak istemeyebilir yahut uygun yapamaz. Okuldan meskene giysileri ve kitapları hasar görmüş olarak gelebilir. Aile üyelerine karşı agresif davranabilir. Ona karşı akran zorbalığı yapan arkadaşına vermek için ailesinden daima para isteyebilir ya da çalmaya teşebbüs edebilir. Ona zorbalık yapan arkadaşının yemek parasını aldığını, yemeğini yediği yahut döktüğü için meskene aç gelebilir. Zorbadan korktuğu için neyin yanlış gittiğini söylemeyi reddedebilir, yüzündeki yara ve bereleri açıklamakta zahmet çekebilir. İçine kapanabilir, kekeleyerek konuşabilir ya da kendine itimadını kaybedebilir, daima kaygili
davranışlar sergileyebilir, iştahında besbelli bir azalma görülebilir, uykusunda ağlayabilir yahut düşünde kabus görebilir. Üstte sayılan belirtiler çocuğun okulda zorbalığa uğradığının işaretleri olabilir. Anne babaların cocuklarının okulda zorbalığa maruz kalabilecekleri gönünde uyanık olmalarında,
çocuklarındaki davranış degisikliklerini çok güzel gözlemelerinde ve en küçük bir kuşkunun izini sürmelerinde fayda vardır. Zorbalık olayları okul binası içinde (sınıfta, tuvalette, koridorda, kantinde, yemekhanede vb.), okul bahçesinde ya da okul yolunda ve okul servisinde olabilmektedir. Birtakım cocuklar sınıfta
zorbalığa maruz kaldıklarını belirtseler de, bu olaylar ekseriyetle sınıfın dışında ve okulda çalışanların göremeyecekleri yerlerde gelişmektedir. Bu durum kimi yöneticilerin ve öğretmenlerin okullarında kaba güç olaylarının olmadigini düşünmelerine neden olmaktadır.
Zorbalığı ortaya çıkarmak ve önlemek için, zorba çocukların kisilik tiplerini bilmek çok değerlidir. Zorbalar iri yahut ufak rastgele bir yapıda olabilir. Tıpkı vakitte kızlar da erkekler kadar zorbalığı uygulayacak yeterlikte olabilir. Araştırma sonuçları zorbaların ekseriyetle kisilik bozukluğu oldugunu, okul kurallarına sıklıkla ihlal ettiklerini, az telaş duyduklarını, özsaygı seviyelerinin yüksek oldugunu (Olweus, 1993), öteki ögrencilere karşı olumlu tutum sergilemediklerini, diğerlerinin muvaffakiyetlerini kıskandıklarını, yenilgiyi kabul edemediklerini, öfkeli olduklarını ve bağlarında basarisiz olduklarını (Fitzgerald, 1999) göstermektedir. Ayrıyeten, ailesi içinde zorba davranışlara maruz kalan, okulda muvaffakiyet gösteremeyen, kıymetsiz oldugunu düşünen ve kendilerine güvenmeyen ögrenciler de zorbalığa başvurabilmektedir
(Stevenson &Smith, 1989; Elliot 1997).
Akran zorbalığına maruz kalan çoçuklar da , depresyon, düşük benlik imajı, inanç eksikliği, davranış sorunları, içedönüklük, yeme bozukluklar, uykusuzluk, korku, okul sıkıntıları, baş ağrısı, intihar niyetleri ve şizofreni üzere çok değişik sorunlar yasayabilirler. ekseriyetle kendilerini basarisiz olarak gördükleri, kendilerini cazibeli, zeki, kıymetli, değerli görmedikleri ve bu olumsuz niyetlerinden ötürü, zorbalığa maruz kaldıkları için kendilerini suçladıklarını gözlemleyebiliriz. Özsaygıları ve kendilerini ispatlama maharetleri, kendilerini savunmak için yetersiz oldugundan, uğradıkları zorbalıgı açığa vurmakta ve diğerleriyle paylaşmakta da isteksizdirler. Bu isteksizlik, zorbalar tarafından bir işaret olarak kıymetlendirilir ve kurbanları, zorbalığa tekrar maruz kalmaları için maksat haline getirir. Akademik olarak kurbanlar ilkokul yıllarında orta ya da ortalamanın biraz üzerinde okul başarısına sahiplerken, ekseriyetle ortaokul yıllarında, öteki cocuklardan daha basarisiz olma eğilimleri vardır. (Olweus,1993). Akademik performanstaki bu berbata gidiş, ;zorbalığa maruz kalmanın olumsuz tesirleri ile okulla olan bağlarının ya da okula karşı ilgilerinin zayıflaması ve okul devamsızlıklarından kaynaklanıyor olabilir” biçiminde yorumlanmaktadır.
1.Akran Zorbalığına Maruz Kalıyor Olmanın Muhtemel İşaretleri
A.Okulda
Aşağıdaki bir çocuğun zorbalığa maruz kalıp kalmadığının belirlenmesinde yardımcı olacak ipuçları özetlenmiştir.Çocuğunuzda bu işaretlerden biri yada bir kaçı görülebilir.
-Çocuğa isim takılması, alay edilmesi, sataşılması, küçümsenmesi, göz dağı verilmesi, sindirilmesi, korkutulması, tehdit edilmesi, buyruklar verilmesi,
-Cocukla arkadasça olmayan formda eğlenilmesi, gülünmesi, alay konusu edilmesi,
-Cocukla uğraşılması, durmadan kusur bulunmasi, itilmesi, tekmelenmesi, vurulması ve bu esnada kendisini uygun biçimde savunamaması,
-Yaralanma, incinme, elbiselerinin yırtılması ve çocuğun bunların nedenine ait doğal açıklamalar yapamaması,
-Ders ortalarında ya da yemek saatlerinde çoklukla yalnızdırlar ve akran kümelerinin dışındadırlar. Sınıflarında tek bir güzel arkadaşları yoktur.
-Takim oyunlarında en son seçilirler.
-Ders ortalarında öğretmenlere ya da başka yetişkinlere yakin durmaya çalışırlar.
-Ders sırasında ya da sınıfta, çok güç konuşurlar ve dertli, inançsız izlenimi verirler.
-Stresli, mutsuz, depresif ve ağlamaklı görünürler.
-Okul başarılarında ani yahut gittikçe düşüşler görülür.
B. Evde
-Okuldan sonra meskene okul arkadaşların ya da akranlarını getirmeme, konutta ya da oyun alanlarında akranlarıyla çok az vakit geçirme,
-Boş vakitlerinde birlikte vakit geçireceği tek bir arkadasının olmaması,
-Toplu etkinliklere çok nadir olarak çağırılma ya da hiç çağırılmama, parti düzenleme üzere cümbüşlerle hiç ilgilenmeme,
-Sabahları okula gitmekten korkar görünme ya da okula gitmeye gönülsüz olma, iştahta azalma, bilhassa sabahları daima bas ağrısı ya da karin ağrılarından yakınma,
-Uykusunda ağlama, makus hayaller görme, uykusunda dinlenememe,
-Mutsuz, üzgün, depresif görünme, his durumunda ani degisiklikler ve öfke patlamaları,
2. Akran Zorbalığı Ve Baş Etme Stratejileri
Çocuklar zorbalığa uğradıklarında, onların hislerine kulak verilmeli, kabul edilmeli, anlaşılmalı ve onlara açıklanmalıdır. Zira cocuklar zorbalığa maruz kaldıklarında, bir dışlanmışlık duygusu da yasarlar ve uygun bir yetişkin takviyesi bulmaya başaramayabilirler. Bu onların dünyayı keşfetme kapasitelerinin kaybına neden olur. Meğer ki keşfetme ve deneme, içsel güvenlik ve benlik gelişimide son derece kıymetlidir. Çocukların, bir problemle
müsabakanın utanç verici bir durum olmadigini bilmeye muhtaçlıkları vardır. Bu son derece doğal bir durumdur. Bir çocuk sorunların içine kilitlendiğinde, artık dünyayı yaşayarak öğrenme ve keşfetme özgürlüğü kaybolur. Yetişkinlerin cocuk açısından hayati ehemmiyet taşıyan en değerli sorumlulukları, çocukların kuşku ve kaygılarını giderme, açıklamalar yapma ve onları mümkün oldugunca korumalıdır. Yetişkinler empati kurma ve uygun aksiyonlar sergileme yoluyla çocuklara rol modelleri olmalıdır. Zira çocuklar gördüklerinden öğrenirler.
Ayrıyeten bilhassa küçük çocukları korumak için (Pace, 2001), çocuğa zorbalığa uğradığında bunu öğretmenine ya da ebeveynlerine söylemesi gerektiği öğretilmelidir. Cocuk üstteki belirtiler açısından düzgün gözlenmelidir. Çocuk ile onun canini sıkan olayın ne olduğu konuşulmalıdır.