Ağız Florası ve Sağlık
- Diş sağlığı
Çürük ve diş eti iltihabı, ağız bakterilerinin neden olduğu iki ana diş hastalığıdır. Bilinen öbür bulaşıcı hastalıkların bilakis, çürük ve periodontite birden fazla mikroorganizma sebep olur. Oral flora, dişlere yapışan ve plak denilen karmaşık bir topluluk, bir biyofilm oluşturur. Bu bakteriler (özellikle Streptococcus mutans) şekerleri, karbonhidratları fermente eder ve diş minesi ile dentindeki mineralleri çözebilen ve çürüğe yol açan asit üretimine neden olur. Biyofilm, kimi kimyasal casuslarla (klorheksidin diglukonat) yok edilebilir ancak çeşitli yan tesirleri bulunmaktadır.
- Ateroskleroz
Yapılan bir çalışmada; ağız boşluğu mikrobiyotası değişikliklerinin, günümüzde en sık vefat nedeni olan ateroskleroz ile bağlı olabileceği bulunmuştur. Çalışmaya alınan bireylerin hem ağız boşluklarında hem de aterosklerotik plaklarında tıpkı cins bakteriler (Rothia, Granulicatella, ve Propionibacterium gibi) tespit edilmiştir.
Beslenmenin Ağız Florasına Etkisi
Beslenme, ağız sıhhatinin ayrılmaz bir kesimidir. Ağız boşluğu, beslenme yanlışlarının klinik olarak fark edildiği birinci bölgelerden biridir. Beslenme, bilhassa diş çürüklerinin sebepleri ortasında kıymetli bir yere sahiptir. Çürüklerin önlenmesinde, karyojenik denilen çürük yapan besinlerin tüketimini olabildiğince azaltmak ve antikaryojenik besinlere yer vermek değer kazanmaktadır.
- Karbonhidratlar
Fermente edilebilir karbonhidratlar diş çürüklerinin temel nedenidir. Sükroz, glikoz üzere karbonhidratlar, laktik asit vb. organik bileşiklere fermente olarak, dişlerde mineral kaybı ve çürüklere yol açarak, diş plaklarında çok sayıda oral bakteri birikimine neden olurlar. ABD Ulusal Araştırma Kurulu, fermente olabilen karbonhidratların yokluğunda diş çürüklerinin gelişmeyeceğini rapor etmiştir. Hayvanlarla yapılan bir çalışmada da; diyette sükrozun yağ ile değiştirilmesiyle diş eti lezyonlarında %75-90 oranında azalma olduğu bildirilmiştir. Karbonhidrat tüketim sıklığı, besinlerin fizikî özellikleri, besin alım zamanlaması; plak oluşumu ve plak bileşimine katkıda bulunan faktörlerdendir.
- Probiyotikler
Ağız hastalıkları ve tedavisinde probiyotiklerin kullanılabileceği belirtilmektedir. Bilhassa Lactobacillus ve Bifidobacterium üzere faydalı bağırsak bakterileri, çürümeye neden olan streptokokları ve Candida bakterilerini direkt ve dolaylı sistemlerle baskılayarak ağız boşluğunda faydalı tesirler gösterebilmektedir.
- Ksilitollü sakız
Sakız, tükrük salgısını artırarak hem asitlik istikrarını hem temizlenmeyi sağlar. Bir tatlandırıcı olan ksilitol ise, plak oluşumu ve bakterilerin yapışmasını önler. S. mutans bakterisi üzerinde de baskılayıcı özelliği vardır. Ayrıyeten, ağızdaki mikroorganizmalar ksilitolü fermente edememektedir. Sorbitole kıyasla çürük azaltıcı tesiri çok daha fazladır.
- Siyah çay
Literatürde tükrük asitliğini düşürdüğü, ağız ortamına florür sağladığı, bakteri aktivitesini ve plak birikimini azaltıcı tarafta tesirleri olduğu belirtilmektedir. Yeşil çaya kıyasla polifenol içeriği daha fazladır.
- Yeşil çay
Yeşil çayın ağız paklığı ve çürükler üzerinde tesirli olduğu eski Japon kaynaklarında yazmaktadır. Bu doğrultuda yapılan insan ve hayvan çalışmalarında; yeşil çayın biyofilm oluşumunu engellediği, böylelikle plak ölçüsünü ve çürük görülme oranını azalttığı görülmüştür. Yeşil çay polifenolleri, streptokok cinsi bakterilerin birtakım çeşitlerine karşı direkt öldürücü tesir göstermekte ve içerdiği kateşinler de periodontal patojenler ve dokularda tesirli olmaktadır. Ancak yeşil çay kateşinleri her bireyde tıpkı sonucu vermeyebileceğinden tüketim ölçüsü kesinlikle denetimli olmalıdır.
- Beyaz peynir
Ağız içi asitliğini düşüren tükrük salgısını arttırır. Çürük önleyici özellikteki kazein proteinini ve kalsiyum-fosfat iyonlarını içerir. Asitliğe tesiri, ksilitol ve çaydan daha fazladır. Diyet süreci ile insan oral mikrobiyomu münasebeti hakkında yapılan bir çalışmada; doymuş yağlar ve C vitamini alımlarının, ağız mikroorganizma çeşitliliği üzerinde tesirli oldukları bulunmuştur. Doymuş yağ asitleri alımı (32.1 g ve üzeri) Betaproteobacteria ve Fusobacteria zenginliği ile müspet bağlantı gösterirken; C vitamini alımı (294.5 mg ve üzeri) ise Fusobacteria, Leptotrichiaceae ve Lachnospiraceae artışı ile bağlantılı bulunmuştur. Glisemik yüke bakıldığında, Lactobacillaceae artışı ile olumlu olarak kolere bulunmuştur. Fakat elde edilen bu sonuçlar kâfi değildir.
Sonuç olarak;
Tükrük şartları 35-36 °C sıcaklıkta ve pH’sı 6.75-7.25 ortasında olup, içerdiği nemle birlikte mikroorganizmaların oluşması için optimal şartlara sahiptir. Besinler, ağız mikroflorasını etkileyen temel nedenlerden biri olduğundan, ağız sıhhati korunmasında beslenme kesinlikle dikkate alınmalıdır.
Erdoğan, S. (2019). Beslenme Ağız Florası ve Diş Sıhhatini Tesirler Mi?. Sağlıklı Beslenme. URL: https://www.birbes.com/?p=16206. Erişim Tarihi: 28 Şubat 2024.