Boşanma
Yasalar çerçevesinde gerçekleştirilmiş bir evliliğin tekrar bu yasalar çerçevesinde sona ermesi boşanma olarak tanımlanır. Boşanma, çiftler ortasında krizler yaşanılan, her bireyde farklı formda seyreden bir süreçtir. Mevcut aile yapısının değişmesinin en kıymetli ögelerinden olan boşanma, aile içerisinde bulunan bireylerin süreçten farklı seviyelerde etkinlenmelerine sebep olur. Bu süreçte aile bireyleri oluşan yeni duruma ahenk göstermeye çalışırlar. Boşanmanın ağır tesirleri en fazla çocuklar üzerinde gözlemlenir. Boşanma kimi vakit çocuklar için sarsıcı bir durum olmakla birlikte gelişimlerini de etkileyen bir durum olabilir. Fakat boşanma her vakit çocuk üzerinde olumsuz sonuçlar doğurmaz ve ziyan veren bir durum olmaz. Boşanmanın kendisi çocuklara ziyan vermez. Bu süreçte ebeveynlerin evliliklerini nasıl sonlandırdıkları, boşanmadan sonra nasıl bir hayat ve nasıl bir münasebet sürdürdükleri ve en değerlisi çocukları ile alakalarını nasıl devam ettirdikleri değerlidir. Başarılı bir formda yönetilen boşanma sonrasında tek ebeveynli olan ya da yine oluşturulmuş bir aile hem çocukların hem de ebeveynlerin hayat kalitesini arttırabilir.
Boşanma Çocuklara Ne Vakit ve Nasıl Söylenmeli?
Çocuğun anne ve babanın tartışmalarına daima maruz kalması çocuğun anne ve babasının ayrılacağı ya da boşanacağı haberine hazırlamış olmaz. Olay birçok vakit anne yahut babanın konuttan ayrılması ile meydana gelir ve bu durum çocuk için sarsıcı bir olay olabilir. Bir ebeveynden başka kalmak çocuklara duygusal olarak zorlayıcı gelebilir. Çocuğun konuttan ayrılmış olan ebeveyne hasret duyması olağan bir durumdur. Bu güç süreçte ise birinci adım çocuklara boşanmayı anlatmaktır. Birtakım ebeveynler çocuklarına boşanma haberi vermeyi gerekli bulmazlar. Çocuğun yaşının küçük olması genelde bunu düşündürür. Fakat hiçbir çocuk, bir sabah uyandığında ebeveynlerinden birinin olmayışını anlamlandıramaz. Hiçbir çocuk bu türlü yıkıcı bir durum içerisinde kalmamalıdır.
Boşanma haberini çocuklar ile paylaşmak ebeveynlerin en çok zorlandığı durumlardan biridir. Boşanma kararı katılaşmadan ebeveynler boşanma haberini çocukları ile paylaşmamalıdır. Boşanma kararı katılaştıktan sonra anne ve baba birlikte bu kararı açıklamalıdırlar. Ebeveynler boşanma kararını bütün çocukların bulunduğu ve çocukların kendilerini inançta, rahat hissedecekleri bir ortamda paylaşmaları gerekmektedir. Ebeveynler çocukların yaş seviyelerine uygun suçlayıcı olmayan, samimi, dengeli ve net tabirler kullanarak açıklamalar yapmaları gerekir. Çocuklara boşanma sonrası yaşayacakları hayata dair ve yeni aile sistemi ile ilgili açıklamalar yapılmalıdır. Çocuğun merak ettiği sorulara karşılık verilmeli ve bilhassa boşanmadan çocuğun sorumlu olmadığı açıkça belirtilmelidir.
“Ben ve annen/baban eskisi kadar düzgün anlaşamıyoruz ve artık birlikte olmayacağız. Bunun seninle hiçbir ilgisi yok, sen bizim en kıymetlimizsin. Sana olan ilgimiz daima tıpkı kalacak. O da ben de senin annen ve baban olmaya devam edeceğiz. Lakin artık eskisi üzere bu meskende birlikte yaşamayacağız ve annen/baban burada olmayacak, sen ise haftada bir kere kesinlikle onu göreceksin. Bu karar seni üzmüş, korkutmuş yahut hayal kırıklığına uğratmış olabilir. Nasıl hissettiğini bizimle paylaşabilirsin, böylelikle senin yanında olabiliriz.” biçiminde bir tabir çocuğun durumu rasyonelleştirmesinde ve hislerini tabir etmesinde yardımcı olabilmektedir.
Boşanma haberi açıklandıktan sonra ebeveynler çocuklara hislerini açıklamak ve sorularına yanıt vermek için bir hafta kadar konuttan ayrılmamaları önerilir. Fakat ebeveynlerin bir ortaya gelemeyeceği durumlarda çocuğun birlikte olduğu ebeveyn çocuğa açıklamayı yalın ve net bir biçimde yapmalıdır. Birebir vakitte şayet boşanma haberi ebeveynler tarafından verilmediyse ve bu süreç bu biçimde sağlıklı ilerlemediyse takviye alınmalıdır.
Ebeveynler Nasıl Hareket Etmeli?
Boşanma sonrası ebeveynler boşanmanın çocuklar üzerinde oluşturabileceği olumsuz tesirleri ortadan kaldırıp çocukların sağlıklı gelişimlerini sağlamak için uzlaşmaları gerekmektedir. Anne ve babanın boşanmasını kabullenmek için çocukların ülkü bir yaşı yoktur. Çocuklar ebeveynlerinin boşanmaları sonrasında hüzün, yalnızlık, eski bir gelişim devrine gerileme, reddetme, uyku sorunları, okul başarısızlığı, korku, depresyon, saldırganlık üzere problemler ile karşılaşabilir. Ebeveynler bu sorunların çocukta kalıcı hale gelmemesi için birlikte ve şuurlu hareket etmelidir. Muhtaçlık halinde ebeveynler çocuklarının profesyonel takviye almalarını sağlamalıdırlar. Çocuklar birbirlerine hürmet gösteren ebeveynleri gördüklerinde bu durumu daha kolay atlatmalarına yardımcı olurken tıpkı vakitte itimat hisleri yenilenmekte ve çocuklar ebeveynleri tarafından hürmet gördüklerini hissederler. Ebeveynler çocuklarına sık sık his ve kanılarını sormalıdır. Birinci reaksiyonlarının sessizlik olması boşanmayı kabul ettikleri manasına gelmez. Çocuklar duymazlıktan gelebilir, konuşmadan kaçabilirler. Bunlar inkar belirtileridir.
Ebeveynler çocukları birbirlerine karşı doldurmamalıdır ve taraf tutmak zorunda bırakılmamalıdırlar. Ebeveynler çocuklara hem annesinin hem de babasının sevmesinin olağan olduğunu ve birini kaybetmeyeceğini söylemelidirler. Çocukla ilgili her hususta ebeveynler birbirleri ile çelişecek davranışlar sergilememeli ve ortak bir yol izlemelidirler. Yeni bir düzenleme ile ilgili bir karar verilirken çocuğun fikri alınmalıdır. Ebeveynler çocukların başka ebeveynle olan ilgisini desteklemelidir. Zira çocuğun hem anne hem de babanın sevgisine ve ilgisine muhtaçlığı vardır. Boşanma sonrasında yaşanacak değişiklikler en az düzeyde olmalıdır. Zarurî olarak değişmesi gereken durumlar ise kademeli olarak değişmelidir. Çocuklar boşanma sonrası aile hayatı hakkında bilgilendirilmelidirler. Çocuk kiminle yaşayacağını, ziyaret günlerinin nasıl olacağını bilmelidirler. Ebeveynler bu bahisleri çocukla açık bir halde konuşmalıdır. Çocuk boşanma durumunu kullanmamalıdır. Bu nedenle gereksiz ödünler verilmemelidir. Bu çocuğun alacağı faydayı arttırmamakla bir arada azaltır. Çocuklar anne ve babalarının yerine kimseyi koymak istemezler. Şayet ebeveynlerden biri yeni bir bağlantı yaşıyorsa bu münasebet çocuk boşanmayı kabullendikten sonra çocuk ile paylaşılmalıdır.
Sonuç olarak çocuklar için anne ve babalarının alakaları epeyce kıymetlidir. Ebeveynlerin boşanması çocukların ruh dünyalarında zorlayıcı bir yere sahip olabilir. Bu noktada boşanmanın çocukta sebep olacağı aksilikler, belirsizlikler, telaşlar, tasalar, güvensizlikler anne ve babanın dengeli ve işbirlikçi tavırları ile düzeltilmelidir. Şayet düzeltilemezse profesyonel takviye alınmalıdır.
Psikolog Nurdanur Gürbüz
KAYNAKÇA
Erdim, L. ve Ergün, A. (2016). Boşanmanın ebeveyn ve çocuk üzerindeki tesirleri. Sıhhat Bilimleri ve Meslekleri Mecmuası, 3(1), 78-84. DOI:10.17681/hsp.13621
Geniş, M., Toker. B. ve Şakiroğlu, M. (2019). Boşanmanın çocuklara tesiri, çocuğa söylenmesi ve ebeveyn yabancılaşması: derleme çalışması. Adnan Menderes Üniversitesi Sıhhat Bilimleri Fakültesi Mecmuası, 3(3),190-199.
Korkut, Y. (2003). Bir geçiş krizi olarak boşanma. Psikoloji Çalışmaları, 23, 99-112.
Öngider, N. (2013). Boşanmanın çocuk üzerindeki tesirleri. Psikiyatride Aktüel Yaklaşımlar, 5(2), 140-161.
Öngören, S. (2017). Boşanma ve boşanmanın erken çocukluk devri çocuklar üzerindeki tesirleri. Memleketler arası Eğitim Bilimleri Mecmuası, (13), 73-87.
Türkarslan, N. (2007). Boşanmanın çocuklar üzerine olumsuz tesirleri ve bunlarla başetme yolları. Toplumsal Siyaset Çalışmaları Mecmuası, 11(11), 99-108.