BEYİN
Endüstri ve tarım ihtilali ile birlikte 2-3 nesil evvelki atalarımızın tükettiği besinler ile bizim tükettiğimiz besinlerin hem içeriği hem de tüketme formlarımız hayli değişti. Günümüzdeki besinlerin eskiye nazaran farkları işlenmiş/rafine olmaları ve ünite besin başına düşen kalori bedellerinin yüksek olmalarıdır. Bu kalorilerin en değerli kaynakları doymuş yağlar, rafine karbonhidratlar, fruktoz, şeker ve tuz dur. Yapılan araştırmalar şunu göstermiştir; batı tipi beslenme, hareket/spor eksikliği, olumsuz teknoloji kullanımının beyni olumsuz olarak pek çok istikametten etkilemekte ve fonksiyonlarında bozulmaya yol açtığı görülmüştür. Bunların sonucunda;
- Hafıza problemleri
- Bilişsel faaliyetlerde yavaşlama
- Duygu durum değişiklikleri
- Dikkat dağınıklığı
- Nörodeneratif değişiklikler ve nörodejeneratif hastalıklara yer hazırlama
Beyin sisi nedir?
Bunlarla birlikte Dünya 2019 yılı Kasım ayında coronavirus ile tanıştı. Ülkemizde ise birinci coronavirus Mart 2020 de görüldü. Virüs epeyce süratli bir biçimde tüm Dünya yı esir aldı. İzolasyon ve covid aşıları ile tanışıp bu süreci atlattık. Ama virüs geçtikten sonra bu sefer da “beyin sisi (sisli beyin) ” kavramı ile karşılaştık. Tıbbi bir teşhis olmayan beyin sisi tarifi, düşünme yeteneğini etkileyebilecek makul semptomlar için kullanılmaktadır. Beyin sisi, daha çok coronavirus hastalarında belgelenen bir cins zihinsel yorgunluk ve zihin bulanıklığıdır. Beyin sisi, kişinin toplumsal ömrünü ve günlük işlerini yapma yeteneğini etkileyebilir. “Beyin sisi” bilişsel süreçleri etkileyen bir dizi sempton için kullanılan genel bir tabirdir. Bilim insanları tarafından yapılan araştırmalar sonucunda bu semptonların genel ismine “Beyin sisi” denmeye başlanmıştır.
Beyin sisi nin nedenleri nedir?
Beyin sisi en çok coronavirus geçiren bireylerde ve hastanede ağır bakımda kalanlarda görülmektedir. Literatürde hastalık olarak ele alınmasa da birçok hastalığı tetikleyerek nörolojik meselelere yol açtığı görülmektedir. Beyin sisi, insanların bilişsel fonksiyonlarında zorlanma yaşadığını gösteriyor ve birçok kronik hastalığa eşlik ediyor. Corona virüsün neden olduğu enfeksiyon sebebiyle oluşan bağışıklık sağlayıcı antikorların kazara hudut sistemine saldırmasından ya da hasar gören hudut hücrelerinin birbirlerine yanlış sinyaller göndermesi nedeniyle ortaya çıkmış olabileceği düşünülüyor.
Beyin sisi belirtileri şunlardır:
- Odaklanma güçlüğü
- Çoklu misyonlarda (multitasking) zorluk çekme
- Unutkanlık
- Kısa vadeli ve uzun periyodik hafıza bozuklukları
- Bilişsel kusurlar
- Şaşkınlık hali
- Kelime bulmada zorluk
- Zihin yorgunluğu
- Konsantrasyon eksikliği
- Kafası karışık hissetmek
- Normalden daha yavaş düşünmek
- Bulanık düşünceler
- Unutkanlık
- Kayıp kelimeler
- Mental yorgunluk
Beyin sisinden muzdarip olanlar bu durumu ekseriyetle bir “pus” yahut “sis” içindeymiş üzere odaklanma yahut zihinsel netlik eksikliği olarak tabir eder. Olayları tam hatırlayamama, cümleleri tamamlamak için hakikat sözleri bulma zahmeti yahut ekseriyetle kişinin niyetlerini toplayamama biçiminde bir baş karışıklığı ve yönelim bozukluğunu içerir. Beyin sisi tıpkı vakitte hafıza problemleri ve yorgunlukla birlikte olabilir, zihinsel bir yavaşlamaya neden olabilir.
İnternet bağımlılığının beyinde değişikliğe yol açtığı belirlendi. Çin’de yapılan bir araştırmada, yaşları 14 ve 21 ortasında değişen gençlerin beyinleri manyetik rezonans görüntüleme (MRI) prosedürüyle tarandı. İştirakçiler ortasında denetimsiz internet kullanımı olarak tanımlanan internet bağımlıları da bulunuyordu. İnternet bağımlısı gençlerin beyinlerindeki hudut liflerinden oluşan beyaz hususun değişime uğradığını belirten araştırmacılar, beynin hisler, dikkat, karar verme ve bilişsel denetimle ilgili merkezlerini birbirine bağlayan hudut liflerinin kontaklarının da hasar gördüğünü kaydetti.
Gibisi hasar, alkol ve kokain bağımlılarında da görülüyor. Araştırmacılar, her 10 internet kullanıcısından birinin internete bağımlı hale geldiğini belirledi.
Beyin Sisi ile Savaşırken Bilişsel Zorlukları Yönetmek İçin Kimi İpuçları:
- Önemli işlerinizi daha küçük adımlara bölün ve kesinlikle not alın.
- Randevularınızı takip etmek için bir takvim yahut gün planlayıcı kullanın.
- Telefonunuzdan hatırlatıcılar ayarlayın.
- Yaşam alanınızı nizamlı tutun.
- Cüzdan, anahtar üzere değerli eşyalarınızı belli bir yerde saklayın.
- Konsantre olmaya çalışırken dikkat dağıtıcı ögeleri azaltın (örneğin radyoyu kapatın, sessiz bir ortama geçin).
- Zorlu misyonları üstlenmek için en zinde olduğunuz vakti seçin.
- Aynı anda birden fazla işe odaklanmaya çalışmayın.
- Gerektiğinde yardım almaktan kaçınmayın.