Yeni yıl dilekleri insanların her yeni yıla umut yenileyerek girme eğilimlerini yansıtan otomatikleşmiş düşünme formları ve davranış ritüelleridir. Vakit kavramına fizik bilimi penceresinden baktığımızdaysa “yeni” diye bir yıl olamayacağını ve vakti gün, ay, yıl diye dilimlere ayırmanın insan icadı bir “illüzyon” olduğunu biliyoruz. Tahminen de sonsuza akan menzilsiz bir ırmak olan vaktin içinde sürüklenen damlalar misali bizler, ay, yıl üzere “zaman döngüleri” belirleyerek bu kesintisiz ve bitimsiz olan akışta kendimize tutunacak “dallar” oluşturmuş oluyoruz.
Aynı formda, bitim müddetleriyle sonlandırılmış işler hariç, hayatımızı kıymetli ölçüde etkileyen olaylar da tıpkı vakit üzere “yeni yıl” ya da “döngü” dinlemeden gerçekleşiveriyorlar. Örneğin; bir doğal afeti, meydana gelecek bir kazayı, hastalığı, vefatı, hatta insan eliyle meydana getirilmiş olmalarına karşın bir açlık problemini, toplu yahut kişisel şiddetin yaşanmasını yıl döngüsünü kapatarak durduramıyoruz. İnsan içinden “Keşke bunu yapabilseydik” diye geçiriyor lakin gerçek; bu ‘keşke’nin çok güç olduğunu yüzümüze çarptıkça dönüp dolaşıp en değerli motivasyon ve teselli aracımız olan umuda sarılıyoruz.
Cumhuriyetimizin 100. yılındayız. Yıllardır merakla beklediğimiz 2023’e nasıl bir ruhsal atmosfer içinde giriyoruz? Baktığımızda ne yazık ki açtığımız “yeni yıl döngüsünün” umutlarla dolu olduğunu göremiyoruz. Vakit ırmağının evvelki yıllardan sürükleyip 2023’ün kıyısına bıraktığı pek çok sorunun, bu kıyıda bekleyen yeni sıkıntılara eklenerek hayatlarımızı ve psikolojimizi olumsuz istikamette etkilemeye devam edeceği anlaşılıyor. Bu problemlere kimi bilgiler ışığında göz atarak hiç olmazsa farkındalığımızı artırabilir, kendimiz, ülkemiz ve insanlık için birtakım tedbirler almanın ve tahliller üretmenin imkanlarını düşünebiliriz.
KÜRESEL OLAYLAR VE RUHSAL ETKİLERİ
Araştırmalar dünyada yaygın ruhsal durumun başta gençler ve bayanlar olmak üzere insanlığın geneli açısından pek iç açıcı olmadığını ortaya koyuyor.
Araştırma kuruluşu Gallup’un 2022 yılında yayımlanan “Kör Nokta: Mutsuzluğun Global Yükselişi ve Başkanlar Bunu Kaçırdı” başlıklı geniş iştirakli araştırması, yoksulluk, gelir dağılımında derinleşen farklar, “kötü topluluklarda” yaşama, açlık, bilhassa pandeminin doğurduğu yalnızlık ve istenmeyen iş şartları üzere nedenlerle mutsuzluk seviyesinin bütün dünyada önemli seviyede yükseldiğini ortaya koyuyor. Araştırma, başkanların, insanlarda artan gerilim, öfke, hüzün ve genel manada mutsuzluğu gözden kaçırdıklarını ve insanların yaşadıkları ruhsal etkilenimlerle gereğince ilgilenmediklerini öne sürüyor. Sizce de bu tez gerçeklerle bağdaşmıyor mu?
Dünya Ekonomik Formu’nun 2023 Global Riskler Raporu’nda da pandemi, Rusya – Ukrayna savaşı, güç, enflasyon, besin ve güvenlik mevzularının önümüzdeki iki yıla damgasını vuracak global riskler yarattığı tabir ediliyor. Bu riskler ortasında ise artan hayat maliyeti krizi, dezenformasyona bağlı toplumsal kutuplaşmalar, doğal felaketler ve harikulâde iklim olayları, kazananı olmayan global ekonomik savaşlar, artan siber kabahatler ve geniş çaplı mülteci problemleri sıralanıyor. Dünyada iklimsel ve biyolojik çeşitliliği düzgünleştirmeye yönelik adım atılmadıkça bu risklerin önümüzdeki 10 yılda artarak devam edeceği vurgulanıyor.
Gallup araştırması ve Dünya Ekonomik Formu Raporu’na paralel bulgular ortaya koyan pek çok lokal yahut küresel ölçekli araştırma ABD başta olmak üzere dünyanın birçok ülkesinde intihar oranlarının, bayana yönelik şiddetin, psikiyatrik ilaç kullanımı ve psikiyatrik bozuklukların giderek arttığını, gençlerin işsizlik ve gelecek meçhullüğü üzere nedenler başta olmak üzere pek çok sosyo – ekonomik etken nedeniyle son derece mutsuz olduklarını ortaya koyuyor.
TÜRKİYE’NİN GENEL RUHSAL GÖRÜNÜMÜ
Dünya bu haldeyken Türkiye’nin daha âlâ durumda olması beklenebilir mi? Ne yazık ki, dünyayı etkilediğinden kelam ettiğimiz parametrelerin hiçbiri açısından daha yeterli olduğumuzu söyleyemediğimiz üzere, birden fazla bahiste ülke sıralamalarının en altında olduğumuzu üzülerek görüyoruz. Üstelik içinde bulunduğumuz ve psikolojimizi alt üst eden şartlar yalnızca küresel kaynaklı değil, ülke şartlarından kaynaklı olarak karşımıza çıkıyor.
Gallup’un “Dünya Memnunluk Endeksi”ne nazaran Türkiye 146 ülke ortasında 112. sıra ile Uganda ve Zimbabve’nin gerisinde yer alıyorken, 2021’de yayımlanan Birleşmiş Milletler Dünya Memnunluk Raporu’na nazaran de Türkiye 149. ülke ortasında 104. sırada yer alıyor. Misal araştırmalar Türkiye’nin her geçen gün gerilere yanlışsız düştüğünü gösteriyor.
Mutluluk ya da mutsuzluk düzeyi hakkında, beyin göçü, psikiyatrik ilaç kullanımı, şiddet, husus kullanımı ve işsizlik oranlarındaki önemli artış, fakirleşme ve hayat pahalılığı gereğince fikir veriyor. Bu bahislerdeki araştırma dataları de ortaya konulan olumsuz tabloyu destekliyor.
Doktorlar ve mühendisler başta olmak üzere ülkemizin nitelikli, genç insan gücünün her geçen gün azalmasına yol açan göçlerin temel sebeplerine göz atalım. Gelecek derdi, beklentilerin altında kalan ekonomik yarara karşılık çok çalışmanın getirdiği mutsuzluk, kendi hayat stiline uygun yaşama beklentilerinde azalma üzere toplumsal ruhsal, ekonomik ve politik nedenler karşımıza çıkıyor. Türkiye’deki mülteci probleminin da önemli bir toplumsal gerilim yarattığı ise sır değil.
Tüm dünyada olduğu üzere ülkemizde de kimi yıllarda dert verici artışların yaşandığı intiharların en başta gelen nedenleri, ruhsal ya da fizikî acıdan kurtulma ve geçim sıkıntısı… Üsküdar Üniversitesi’nde yapılan araştırmada (2019) toplumdaki şiddet eğiliminin %67’lere kadar çıkabildiği vurgulanıyor. Bu oran, sık sık kamuoyuna yansıyan bayanlara ve çocuklara yönelik şiddetin neden şaşırtan olmadığını gösteriyor.
***
Datalar her ne kadar dünyamız ve ülkemiz ismine pek olumlu bir tablo ortaya koymasa da 2023’te de umut etmeye devam edeceğiz. Çünkü, umut, bir motivasyon kaynağı ve bir şeylerin daha âlâ olabileceğine dair inançtır; tünelin ucundaki ışıktır. Fakat sorumluluk almadan ve harekete geçmeden edilen umut, en az ümitsizlik kadar ölümcüldür.