Eğer bir gökbilimciye Dünya’ya en yakın gezegenin hangisi olduğunu sorarsanız, muhtemelen tek ve kolay bir cevap almayı beklersiniz. Lakin görünüşe nazaran tek bir gerçek yanıt bulunmuyor. Soruyu nasıl tabir ettiğinize ve ne vakit sorduğunuza bağlı, teknik olarak üç farklı fakat gerçek cevapla karşılaşabilirsiniz.
Bunun neden bu kadar tartışmalı olduğunu açıklamanın en yeterli yolu, muhtemel farklı sorulara bakarak hepsini birer birer cevaplamak olabilir.
Eğer hangi gezegenin Dünya’ya en fazla yaklaştığını sorarsanız, basit bir formda Venüs yanıtıyla karşılaşırsınız. Dünya’ya en yakın pozisyonunda olan bu kavrulan gezegen, gezegenimizden sırf 38 milyon kilometre uzaklığa kadar yaklaşır ve öteki hiçbir gezegen bize bu kadar yaklaşmaz.
Bu soruya nazaran bir sonraki en yakın komşumuz, gezegenimize 54,7 milyon kilometre kadar yaklaşabilen Mars’tır ve akabinde, bize en yakın noktasında Dünya’dan yaklaşık 77,2 milyon kilometre uzakta bulunan Merkür geliyor.
Yine de, bu gezegenlere en yakın noktaya nadiren ulaşırız. Bu gezegenlerin üçü de (Dünya gibi) daima olarak Güneş’in etrafında farklı suratlarla dönüyor. Bu yüzden mavi gezegenimiz ile her biri ortasındaki aralık daima değişiyor. Sonuç olarak birden fazla gökbilimci bu yanıtı pek tatmin edici bulmuyor.
Şu anda Dünya’ya en yakın gezegenin hangisi olduğunu sorarsanız, her gezegenin Dünya’ya nazaran yörüngeleri üzerindeki pozisyonuna bağlı olarak Merkür, Venüs yahut Mars karşılıklarından birini alabilirsiniz.
Örneğin Güneş’in başka tarafında Venüs ve Merkür Dünya’ya en uzak noktalarda yer alıyorsa ve Mars da Dünya’ya en yakın noktada bulunuyorsa o noktada bize en yakın gezegen Mars olacaktır. Lakin Mars Dünya’ya en uzak noktada, Merkür ve Venüs ise en yakın noktalara yakınsa o vakit Venüs bize en yakın gezegen olacaktır.
Ancak bu sorunun karşılığı sıklıkla değişiyor ve bu da onu en yakın komşumuzu belirlemenin pek uygun bir yolu yapmıyor.
Örneğin şu anda, 2024 yılının Ocak ayında Dünya’ya en yakın gezegen Merkür’ken, yaklaşık sekiz ay içinde Venüs bize en yakın gezegen olacak ve ondan yaklaşık iki ay sonra Mars en yakın komşumuz olarak Venüs’ten daha yakın bir pozisyona ulaşacak. Lakin ondan da yalnızca bir aydan daha kısa bir müddet sonra Venüs tekrar en yakın gezegen unvanını geri kazanacak.
Ortalamada Dünya’ya en yakın gezegen hangisi?
Soruyu bu formda sormak, anlayacağınız üzere bize net bir karşılık veremiyor. Öyleyse bir de ortalamada hangi gezegenin Dünya’ya en yakın olduğu sorusuna göz atalım. Bu soruyu cevaplarken, durum hakikaten çok daha farklı bir hal alıyor.
Eğer gezegenlerin Dünya’ya ortalama uzaklıklarının bir listesini internet üzerinde ararsanız, Venüs’ün Dünya’ya ortalama olarak Merkür yahut Mars’tan daha yakın olduğunu söyleyen sonuçlarla karşılaşırsınız. Örneğin ThePlanets.org, Venüs’ün Dünya’ya ortalama uzaklığını yaklaşık 41,4 milyon kilometre olarak listelerken, Merkür’ün 91,7 milyon kilometre ve Mars’ın 78,3 milyon kilometre uzaklıkta olduğunu belirtiyor.
Ancak New Mexico’daki Los Alamos Ulusal Laboratuvarı’nda araştırma ve geliştirme mühendisi olan Tom Stockman, WordsSideKick.com ile yaptığı röportajda, kusurlu varsayımları temel almalarından ötürü bu listelerin yanlış olduğunu söyleyerek, insanların bu sayıları elde etmek için basitçe her gezegenin Güneş’e olan yörünge uzaklığının yarıçapı ortasındaki ortalama arayı hesapladığını söyledi. Lakin Stockman, bunun, gezegenlerin yörüngeleri sırasında birbirlerine nazaran pozisyonlarını hesaba katmadığını, sadece güneş etrafında ortalama olarak ne kadar uzakta döndüklerini gösterdiğini belirtti.
Stockman, bunun yerine, gezegenler ortasındaki ortalama aralıkları hesaplamanın gerçek yolunun, her iki yörüngedeki her nokta ortasındaki tüm araların ortalamasını hesaplayan nokta-daire usulünü (PCM) kullanmak olduğunu söyledi.
Mühendis, 2019 yılında Physics Today’de bu temel kusura dikkat çeken ve PCM modeline dayalı olarak her bir gezegen ortasındaki gerçek ortalama uzaklıkları paylaşan bir makalenin ortak müellifliğini yaptı ve müellifler, bu incelemeyi bir “Rick ve Morty” kısmından ilham alarak “whirly-dirly corollary” olarak isimlendirdi. Bu inceleme, Venüs’ün aslında Dünya’dan ortalama 169,9 milyon km, Mars’ın ise ortalama 254,4 milyon km uzaklıkta olduğunu ortaya çıkardı. Ancak Merkür, ortalamada Dünya’dan yalnızca 155,5 milyon km uzaklıkta yer alıyordu.
Bu ortalamalar yeniden de fotoğrafın tamamını yansıtmıyor zira bunlar vakti değil sırf arayı temsil ediyor. Bu nedenle Stockman ve meslektaşları, her gezegenin ortalama ne kadar mühlet boyunca Dünya’ya en yakın olduğunu görmek için simülasyonlarını 10.000 yıl boyunca çalıştırdılar. Bu, Mars’ın, vaktin kabaca %17’sini Dünya’nın en yakın komşusu olarak geçirdiğini ve Venüs’ün, vaktin kabaca %36’sında bu unvanı elinde tutarak geçirdiğini ortaya çıkardı. Lakin kazanan, zamanın kabaca %47’sinde Dünya’ya en yakın olan ve ortalama olarak bakıldığında gerçek en yakın komşumuz olduğunu kanıtlayan Merkür oldu.
Merkür, Güneş’e en yakın gezegen olarak en küçük yörüngeye sahip olması sebebiyle, vaktinin daha büyük bir kısmını Dünya ile Güneş’in tıpkı tarafında geçirerek en yakın komşumuz oluyor. Bu sayede, gezegenler sıralamasında en yakınımızdaki iki isimden biri olmasa bile Dünya’ya başkalarından daha yakın durmayı başarıyor. Birebir sebepten ötürü, Merkür’ün ortalama olarak yalnızca bizim en yakın komşumuz olmadığı, tıpkı vakitte Güneş sistemimizdeki başka altı gezegenin de en yakın ortalama komşusu olduğu ortaya çıktı.
