Psikolojik şiddet nedir?
Duygusal bağlantılarda çok yaygın olarak bilinen ruhsal şiddet, bireylerin zihinsel ve duygusal sıhhatini gaye alan, fizikî izler bırakmasa da bireyin ruh sıhhati üzerinde derin yaralar açabilen bir şiddet tipidir. Somut olarak görünmeyen lakin ruhsal şiddete maruz kalan kişinin kendine olan inancını, benlik hürmetini ve duygusal istikrarını yıkıcı bir biçimde etkileyen bir şiddet cinsidir. Somut bir gerçeklik olmadığında kaynaklı fark edilmesi de bir o kadar zordur.
Psikolojik şiddet uygulayan insanların tabanında ne yatar, hangi ruhsal ve patolojik rahatsızlıkları barındırır?
Psikolojik şiddet uygulayan bireylerin tabanında çeşitli ruhsal faktörler yahut geçmiş tecrübeler yatmaktadır. Bunlardan birkaçına örnek verecek olursak başta bireylerin güç ve denetim gereksinimi yer almaktadır. Bu bireyler öbürleri üzerinde güç gösterisi yaparak karşısındaki mağduru denetim altına alır ve kendini daha güçlü hissederler. Ek olarak bu bireyler temelde kendi duygusal ve ruhsal zayıflıklarını diğerlerine yansıtarak üstün gelme eğilimindedir, bu nedenle de yüksek bir iç çatışmaya sahiptirler, diğerlerini aşağılayarak yahut küçümseyerek kendi yetersizlik hislerini bastırmaya çalışırlar. Burada mağdur, bireyin kendi yetersizlik ve iç çatışmalarında tampon vazifesi görür. Bir öteki örnek sebepte bu bireylerin geçmiş yaşantılarında travmatik ve negatif tecrübelerin olduğu saptanmıştır. Çocukluk periyotlarında ya da geçmiş bağlarında maruz bırakıldıkları şiddet, ileriki yaşantılarında ‘’artık denetim bende’’ hissiyatı ve niyetiyle emsal davranışları sergilemelerine neden olabilmektedir. Kimi kişilik bozuklukları da ruhsal şiddet uygulayan bireylerin tabanında yer almaktadır örneğin Borderline Kişilik Bozukluğu, Narsistik Kişilik Bozukluğu, Antisosyal Kişilik Bozukluğu üzere kimi patolojik yahut psikiyatrik rahatsızlıklar ruhsal şiddet uygulama eğilimini arttırabilir. Bu bireyler yeniden kendi hayal kırıklıklarıyla baş edemez ve sorunluluğu karşı tarafa yükleyerek, onları suçlayarak içsel olarak rahatlamaya çalışırlar.
Psikolojik şiddet uygulayan beşerler değişir mi?
Bu soru ise bir öteki akla gelen ve karşılığı epey karmaşık bir sorudur. Öncelikle bu bireylerin değişimi için başta kişinin bu durumun farkında olması, bu davranışın olağan olmadığının şuurunda olması gerekir. Bireylerin değişime açık olması ve daha sağlıklı bağlar kurmak için gelişmeye ve değişmeyi istemelidirler. Bunlar dışında ise bireyin ruhsal bir takviye alması kuraldır, terapi yoluyla bu davranışların altında yatan sebepler keşfedilerek bireyin fikir kalıpları gerektiği yerde değiştirilerek daha sağlıklı davranışlar sergilemesine yardımcı olur. En değerlisi ise bu süreçlerde aile, arkadaşlar ve toplumsal etrafın tüm bu süreçlerde bireye umutla ve sabırla takviye olmasıdır. Bireye yargılayıcı, eleştirel bir tavırla yaklaşmak yerine, bu durumun kabul ve kararlılığın akabinde süreksiz bir süreç olduğuna ikna ederek destekleyici bir tavır sergilenmelidir. Bu sebepler göz önünde bulundurularak, her birey farklı ve biricik olduğundan kaynaklı düzgünleşme sürecindeki sürat ve muvaffakiyet şahıstan şahsa değişmektedir.
Konuyla alakalı yapmış olduğum, duygusal ilgilerde ruhsal şiddet araştırmamda, bayan ve erkeklerde ruhsal şiddete maruz kalınmasını araştırdım. 54 iştirakçinin eşlik ettiği araştırmamda %74 bayan, %26 erkek iştirakçi bulunmakta. Göze çarpan bilgilere örnek verecek olursak iştirakçilerin %42,6’lık kısmı ilgilerinin ziyan görmemesi ismine partner isteği üzerine etraflarındaki kimselerle bağlarını kopartmakta, bu bir yandan kişinin etrafından soyutlanmasına öteki yandan ise partnere bağlılığı arttıran bir etken olarak ruhsal şiddet tipleri ortasına girmektedir. İştirakçilerin %40,7’lik bir kısmı ise partnerlerine nazaran daima hatalı olan taraftalar, bu ruhsal şiddet çeşidi ise mağdur tarafta daima olarak kendi hatalı görmekle birlikte gelen bir değersizlik ve özgüven kaybına sebep olacaktır. İştirakçilerin %46,3’lük bir kısmı ise partnerinin güzeline gitmeyen bir durumla karşılaşıldığında partnerleri, kendileriyle yahut vermiş oldukları ilgiyle cezalandırıyor bu da ruhsal şiddet uygulayan bireye duygusal bir bağımlılık yaratmakta.
Psikolojik şiddet önlenebilir mi?
Psikolojik şiddet, aile içinde, iş yerinde ya da duygusal bağlarda meydana gelebilir ve birçok vakit uzun bir müddet fark edilemez. Bu nedenle bu cins bir şiddeti önlemek için öncelikli olarak bireylerin ruhsal şiddeti tanımaları ve bu durumun farkında olmaları gerekir. Fakat ve lakin sorunu görme, tanıma ve farkındalıkla önüne geçebilir.
Uzman Klinik Psikolog Damla KANKAYA SÜNTEROĞLU
Yazan: Psikolog Öğrencisi Merve Demirtaş