Çocuklarda Ayrılık Tasası: Nedenleri ve Tahlil Yolları
Ayrılık tasası (separation anxiety), ekseriyetle çocukların muhakkak bir yaş periyodunda karşılaştığı ve bilhassa ebeveynlerinden yahut bakım verenlerinden ayrıldıklarında ağır tasa yaşadıkları bir durumdur. Bu tasa, çocukların gelişimsel süreçlerinin bir kesimi olsa da, kimi çocuklarda daha ağır ve uzun müddetli olabilir. Ayrılık korkusu, 6-12 aylık bebeklerde başlar ve 2-3 yaş civarında en üst seviyeye ulaşır. Çocuk, bilhassa ebeveynlerinden uzak kalması gerektiğinde, ağlama, öfke nöbetleri, uyku problemleri ve daima ebeveyni yanında isteme üzere davranışlarla bu tasayı dışa vurabilir.
Ayrılık Derdinin Nedenleri
Ayrılık korkusu, çocukların gelişimsel gereksinimleri ve çevresel faktörlerin bir sonucudur. Kimi temel nedenler şunlardır:
1. Bağlanma Muhtaçlığı: Çocuklar, birinci yıllarında güçlü bir formda birincil bakıcılarına bağlanma gereksinimi duyarlar. Bu bağlanma süreci, onların kendilerini inançta hissetmeleri için gereklidir. Ebeveynlerinden ayrıldıklarında, bu güvenlik hissini kaybetme korkusu yaşarlar.
2. Gelişimsel Süreçler: Çocuklar, 1-3 yaş ortası devirlerinde dünyayı keşfetmeye başlarlar, fakat birebir vakitte ebeveynlerinden uzaklaştıklarında inançta olup olmadıklarını sorgularlar. Bu ikilem, ayrılık korkusunu tetikleyebilir.
3. Aile Dinamikleri: Ebeveynlerin telaşlı olması, sık sık seyahat etmeleri yahut taşınma üzere değişiklikler, çocukların güvenlik hissini zedeleyebilir ve ayrılık tasasının daha ağır yaşanmasına yol açabilir.
4. Yeni Tecrübeler: Kreşe yahut anaokuluna başlamak, çocuklar için yeni bir ortama girme ve ebeveynlerinden ayrılma manasına gelir. Bu cins tecrübeler, ayrılık telaşını tetikleyebilir. Çocuklar bu yeni ortamları tehdit edici olarak algılayabilirler.
Ayrılık Korkusunun Belirtileri
Ayrılık korkusu yaşayan çocuklar çeşitli duygusal ve fizikî belirtiler gösterebilir. Bu belirtiler şunlardır:
• Ağlama ve Hırçınlık: Ebeveynlerinden ayrıldıklarında ağır ağlama nöbetleri geçirebilirler.
• Yalnız Kalma Korkusu: Ebeveynlerinin yanında olmasını daima talep edebilirler, konutun içinde bile bir an olsun yalnız kalmak istemeyebilirler.
• Uyku Bozuklukları: Çocuklar ayrılık tasası yaşadıklarında, gece uykuya dalmakta zorlanabilir ya da gece uyanıp ebeveynlerini arayabilirler.
• Fizikî Şikayetler: Mide bulantısı, baş ağrısı üzere fizikî şikayetler lisana getirerek ebeveynlerinin yanından ayrılmamaya çalışabilirler.
Çözüm Yolları
Ayrılık telaşının doğal bir gelişim süreci olduğunu bilmek, ebeveynler için rahatlatıcı olabilir. Fakat, bu süreci daha az zorlayıcı hale getirmek ve çocukların bu tasayı aşmasına yardımcı olmak için kimi adımlar atılabilir:
1. Alıştırma Süreci: Çocuğun yeni bir ortama alışması için küçük adımlar atmak değerlidir. Kreşe başlama üzere yeni bir tecrübeye alışması için, evvel kısa müddetli ayrılıklarla başlayarak çocuğun bu duruma adapte olmasına yardımcı olunabilir.
2. Rutinler Oluşturma: Rutinler, çocuklara itimat verir. Çocuk her gün birebir saatlerde ebeveyninden ayrılacağını bildiğinde, ayrılık daha az gerilimli hale gelebilir. Sabahları birebir ritüelleri tekrar etmek, çocuğun kendini inançta hissetmesine katkı sağlar.
3. İnanç Veren Konuşmalar: Çocuğa her vakit geri döneceğinizi, ayrılıkların süreksiz olduğunu ve onu inançta bıraktığınızı anlatmak, korkusunu hafifletir. Ayrılıklarda kısa vedalar yapmak ve vedayı dramatize etmemek de tesirli bir formüldür.
4. Sabırlı Olma: Çocuklar ayrılık tasasıyla başa çıkarken, ebeveynlerin sabırlı olması çok değerlidir. Bu süreç her çocuk için farklı süratte ilerleyebilir. Çocuğun hislerini anlamaya çalışmak, ona takviye olmak ve kendini inançta hissetmesi için yanında olmak değerlidir.
Ayrılık Korkusu Ne Vakit Sorun Haline Gelir?
Ayrılık telaşı doğal bir süreçtir, lakin kimi durumlarda bu telaş daha uzun mühlet devam edebilir ve çocuğun günlük hayatını olumsuz etkileyebilir. Bu üzere durumlarda, ayrılık derdi bozukluğu (separation anxiety disorder) ismi verilen bir durumdan bahsedilir. Şayet çocuk 6 aydan daha uzun bir mühlet boyunca ağır korku yaşıyor, okula gitmekte zorlanıyor, toplumsal bağlarda zahmet çekiyorsa bir uzmandan yardım almak gerekebilir.
Sonuç
Çocuklarda ayrılık telaşı, gelişim sürecinin doğal bir modülüdür. Ebeveynlerin sabırlı, dengeli ve destekleyici olması, bu sürecin sağlıklı bir biçimde aşılmasına yardımcı olur. Çocuğun itimat hissini pekiştirecek adımlar atıldığında, ayrılık derdi vakitle azalır ve çocuk, dünyayı daha bağımsız bir biçimde keşfetmeye başlar.