Dikkatinin dağınık olması, dikkatini sürdürmekte zorluk, çok hareketli olma, kıpır kıpır olma, çok konuşma, sabırsız olma ve emsal belirtilerle okul, aile ve arkadaş bağlantılarında sorun yaşanmasına neden olan nörogelişimsel bir bozukluktur.
Dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik tek başına ya da bir ortada görülebilir. DEHB de dürtüsellik ve hiperaktivitenin teşhisi dikkat eksikliğinin teşhisine nazaran daha kolay olabilmektedir.
Dürtüsellik ve hiperaktivite birbiriyle paralel giden belirtilerdir.
Dürtüsellik ve hiperaktivite belirtileri yaşla azalabilirken dikkat eksikliği azalma göstermeyebilir.
Bilinmesi gereken kıymetli diğer bir durum da, DEHB’ nun yaramazlık ya da şımarıklık olmadığıdır. Ebeveynlik biçimleri de DEHB nun nedeni değildir lakin; belirtilerin hakikat yorumlanmadığından çocuğa karşı uygun olmayan ebeveyn tavırları belirtileri arttırabilir.
DEHB genetik nedenli nörobiyolojik bir hastalıktır.
DEHB’ nun kesin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, ekseriyetle birden fazla faktörün bir ortaya gelmesi sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir. DEHB’nin oluşumunda genetik, çevresel ve nörolojik faktörlerin tesirli olduğu düşünülmektedir.
DEHB olan çocuklarla çalışırken;
- Eğitim ortamının uygunluğu,
- Çalışma yapılacak ders dışındaki uyaranların azaltılması ve etrafın düzenlenmesi,
- Kısa ve odaklanılmış aktifliklerin kullanılması,
- Görsel ve işitsel algı- hafıza çalışmaları,
- İhtiyaca nazaran destekleyici teknolojik araçların da kullanımıyla ve
- Olmazsa olmazımız, aldığımız değerlendirmeye nazaran hazırlamış olduğumuz bireyselleştirilmiş eğitim planına uygun biçimde çalışmalar yapılır.
Aile ve eğitim kurumlarında ilgili çalışma paydaşlarının daima irtibat ve dayanışma halinde olması çok kıymetlidir.
Çocukla çalışırken; çocuğu âlâ tanımak, olumlu ve destekleyici bir lisan kullanmak, kısa ve odaklanmış ders müddetleri planlamak, uygun aralıklarla kısa molalar vermek,
Belirtiler:
- DEHB’nun Dikkat Eksikliği Tipi Belirtileri:
- Odaklanmakta zorluk çekmek
- Dikkatini sürdürememek
- Göz teması kurmamak
- İşleri sırayla yapmakta zorlanmak
- Görevleri tamamlamakta zorlanmak
- Aynı faaliyette uzun mühlet devam edememek
- Çabuk sıkılmak
- Detayları gözden kaçırmak
- Unutkanlık
- Karşısındakini dinlemekte zahmet çekmek
- Özel eşyaları ve emanetleri kaybetmek
- Basit yönergeleri akılda tutamamak
- Sık yanılgı yapmak
- DEHB’nun Hiperaktivite Tipi Belirtileri:
- Fazla hareketlilik
- Yerinde duramamak
- Otururken bile eller ve ayakları daima hareket ettirmek
- Hızlı konuşmak
- Kelimeleri yanılgılı söylemek ve cümleleri birbirine bağlayamamak
- Dinlemekte zorluk çekmek
- Karşısındakinin kelamını kesmek
- DEHB’nun Dürtüsellik Tipi Belirtileri:
- İsteklerin çabucak karşılanmasını istemek, dayatmak
- Sabırsız olmak
- Düşünmeden hareket etmek
- Aceleci davranmak
- Sıra bekleyememek
- Tepkileri denetim edememek
En hakikat tanıyı koyacak olanın bir çocuk ergen psikiyatristi olduğunu da hatırlatmayı da ihmal etmeyelim.
Son olarak TTB (Türk Tabipler Birliği) nun web sayfasından DEHB ile ilgili üç uzman tabibin çalışmasından aşağıdaki değerli bilgileri de eklemekte yarar var:
Tedavisi kolaydır ve tedavi için altın periyot okul öncesi ve okul çağının birinci yıllarıdır.
DEHB tedavi edilmediği durumda çocuğun ya da gencin yapısal zorluklarından kaynaklanan davranış meseleleri ve okul başarısızlıkları devam edecektir.
Çevresinden olumsuz tenkitler alma riski artacaktır. Bütün bunlar çocuğun ya da gencin ikincil problemler geliştirmesine yol açacaktır. Yani okul başarısızlıkları ileride iş hayatında başarısızlıklara; arkadaş ve aile bağlantılarında yaşadığı sıkıntılar da ileride toplumsal ilgilerinde hatta evlilik hayatında sıkıntılar yaşamasına yol açabilecektir. Tekrar depresyon, davranım bozukluğu üzere ek öbür psikiyatrik bozukluklar gelişmesi kelam konusu olacaktır.
Tedavinin muvaffakiyetinde doktorun dışında öğretmenler ve aileye de değerli vazifeler düşmektedir. Bütün bozuklukların tedavisinde hedef, çocuğun ömür kalitesini yükseltmektir ve tedavinin başarısı tek başına ilacın başarısına bağlı değildir.