İNSANDA ÖFKE HİSSİNİN İŞLEYİŞİ
Öfke duygusu herkes tarafından nahoş görülse ve dışlanan bir his olsa da aslında hayatımızdaki işlevi çok kıymetlidir.Ancak biz bu fonksiyonel duyguyu anlamayıp yanlışsız istikamete kanalize edemediğimiz için bu his çatışmalara ve acılara sebep oluyor.Bilirsiniz öfkenin çeşitleri vardır fizikî,sözel,psikolojik vb.Sonuçta öfkenin fonksiyonu ‘kendini varedebilmek ve koruyabilmek’ ismine geliştirdiğimiz bir savunma sistemidir.Bu hissin varlığı beşerde farkındalığın ortaya çıkmasında büyük katkı sağlar,daha farklı bir sözle beşerde farkındalık arttıkça, yani kişi kendi içerisinde bulunduğu resmin(hayatının) bütününü görmeye başladıkça öfke gelişir ve akabinde bir müdafaaya alma eğilimi doğar beşerde.Bu bazen saldırarak bazen de savunarak gerçekleşir.
Asıl sorun bu hissin ortaya çıkış halindedir.İnsanoğlunda iki çeşit öfke durumu gözlemlenmektedir.Aktif Agresyon ve Pasif agresyon halinde.
Aktif agresyon daha çok baskın karakterli şahıslarda görülmekte olup ,pasif agresyon utangaç,içedönük insanlarda,kendini âlâ tabir edemeyen korkulu tiplerde ortaya çıkmaktadır.Bu durumun bir de klâsik toplumda işleyişine baktığımızda erkeklerin etkin agresyon rolü,bayanların ise pasif agresyon rolünü üstlendiğini söyleyebiliriz.
Aktif agresyon ani ortaya çıkan,kısa süren,direkt olan,gelip süreksiz ve tahrip edici olan öfke çeşitidir.Pasif agresyon ise bunun tam aykırısı süreç içerisinde yavaş yavaş ortaya çıkan,uzun süren,kalıcı ve tahrik edici öfkedir.Pasif agresyon gösteren bireyler baskın karakterli şahıslar karşısında kendilerini tabir edemeyip öfkelerini bastırmak zorunda kaldıkları için bu öfkeyi içselleştirir ve sürece yayarlar.Bunlar karamsar olmaya ve kin tutmaya müsaittirler.Ve öfkelerini durum ve şartlar değişse bile yıllarca iç dünyalarında yaşatabilir ve diğerlerine (daha çok kendilerinden zayıf olanlar) yansıtabilirler.
Toplumda zayıf olan dediğimizde birinci aklımıza gelen çocuklar,kadınlar,yaşlılar vs. olmaktadır.Oysa birçok erkekler var bayanlarından şiddete maruz kalan,ve birçok çocuklar ailelerine kan ağlatabilen.Kadına şiddet bayana şiddet tutturmuşuz gidiyoruz,bu olayları bağlamından kopuk ve etki-tepki yerinde değerlendirip yapılandırmadığımız takdirde ne cinayetlerin sonu gelecektir ne de mağduriyetlerin.Ancak geçtiğimiz günlerde yaşanan istisnai durum olan ‘Özgecan cinayetini’ bu durumun dışında değerlendiryorum.O olay başlı başına vahşet ve bir katliam.Ancak bu bahiste da şunu belirtmeliyim ki o katliamı yapan kişi de olaydan birkaç saat öncesine kadar ‘masum bir evlad’ idi.Ne yazık ki içimizde şartlar değiştiğinde cani olabilecek binlerce kişi var.Ve biz onlarla iç içe yaşamaktayız ve hatta daha da ileri gitmek gerekirse bu kişi bizim eşimiz,çocuğumuz hatta biz bile olabiliriz.Zira insan her şey olmaya müsait bir varlıktır,eğitilmediği terbiye edilmedi takdirde.Söyler misiniz vaktimiz toplumunda ‘nefis terbiyesi’ ne kadar gündemimizde.Çağımızın beşerinin Mevlana’ ya ve onun üzere tasavvuf büyüklerinin bakış açısına nefese olan gereksinimimiz kadar muhtaçlığı var.Kendini bilmeyen insan ve terbiye edilmeyen nefs deri her türlü caniliği bekleyebilirsiniz.Modern kültür cani benlikler yetiştirmeyi her istikametten empoze ederken bize,biz ağzımız açık kalitesiz ve anlamsız diziler,yarışma programları izlerken atı alan üsküdarı geçiyor.
Aşırı öfke acizlik ve çaresizliğin işaretidir,bu acziyetini kapatmanın savunmasıdır bağırmak ya da vurup kırmak.Bazı insanlarda öfkelenince ağlarlar mesela,ancak ağlamak ile bağırmak ortasında gerçekte bir fark yoktur.Her iki durumda da insan çaresizliğini gösterir.Genellikle beşerler beklentileri gerçekleşmediğinde,anlaşıldıklarını hissetmediklerinde,haksızlığa uğradıklarında ya da önemsenmediklerinde öfkelenirler.En çok öfkelendiklerimiz en yakınlarımızdır çoklukla?Nedense?
Başkalarına toleransımız epeyce yüksek olabilirken en yakınlarımıza tahammülümüz bir o kadar düşüktür.En yakınlarımızla olan alakamız kendi benliğimizle olan münasebetimizin yansımasıdır aslında.Yani anne babamız,çocuğumuz,kardeşimiz ya da eşimiz bizim benliğimizin bir modülü haline getirdiklerimiz(yani bizden dediklerimiz)i en az önemseriz.Demek ki insanın kendisine verdiği paha ölçüsünde gelişiyor en yakınlarıyla olan ilgisi.Kendisini aziz ve üstün gören beşerler kendi içerindeki kör noktaları görmek istemeyip kapattıkları için en yakınlarındaki yansımalarıyla karşılaşmaktadırlar.Kendisini kıymetsiz gören ile çok kıymetli üstün gören insan ortasında çok fark yoktur aslında.İkisi de tıpkı tabanda kıymetlendirilebilir.
Sağlıklı olan şey kişinin benliğinin farkında olması,olaylar karşısında geliştirdiği his ve yansıların şuurunda olması ve kendi gerçekliğini (artı ve eksisiyle) görmesi,bununla yüzleşebilip bunları kabullenebilmesidir.Daha sonra da rahatsız olduğu taraflarıyla baş edebilmeyi öğrenmesi ve değiştirmeye uğraş etmesidir.Aksi halde ömrümüz boyunca ya insanları,koşulları ve yazgısı suçlamaya ya da kendimize kızıp,küsüp,kendimizi suçlayıp hayatı mutsuz yaşamaya mahkum oluruz.
İnsanın öncelikle kendisinden beklentisi makul olmalıdır ki,diğerlerinden beklentisi karşısında göreceği tavırlar onu yıkmasın.İlişkilerimiz aynadaki yansımalarımıza misal,gördüklerimiz kendimizin yansımasıdır aslında ancak biz onları kendimizden bağımsız değerlendirdiğimiz için gerçek okuyamıyor bu yüzden yaralarımızı,kırgınlıklarımızı onaramıyor,öfkelerimizi dindiremiyoruz.Biz almak için vermeye odaklı bir ömrün içerine doğduğumuz için fazla kırılgan bir yapıya sahibiz.Ve bu yüzden insani olan her şeyi maskelemişiz.Aman maskemiz düşmesin aksi halde karşılaşacağımız şeylerde kendimizi göreceğiz zira.Siz hiç aynada yüzünüze baktınız mı?Peki ne gördünüz?Kendinizi mi?
Hayır,aynada gördüğünüz siz değilsiniz emin olun,bakın bakalım ne göreceksiniz…
Saygılar…