Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2023 yılına ait “Gelir Dağılımı İstatistikleri” bültenini “düzelterek” yine yayımladı.
Buna nazaran, Türkiye’de yıllık ortalama hane halkı kullanılabilir geliri, geçen yıl bir evvelki yıla kıyasla yüzde 84,1 yükselişle 181 bin 200 liraya çıktı.
HANE HALKI GELİRİNDE YÜZDE 85,3’LİK ARTIŞ
Türkiye’de yıllık ortalama muadil hane halkı kullanılabilir fert geliri, bir evvelki yıla nazaran yüzde 85,3 artarak 48 bin 642 liradan 90 bin 116 liraya yükseldi. Yıllık ortalama muadil hane halkı kullanılabilir fert gelirlerinde en yüksek fiyat, 2022’ye nazaran 49 bin 415 lira artarak 111 bin 969 lirayla tek kişilik hane halklarının oldu. Çekirdek aile bulunmayan birden fazla şahıstan oluşan hane halklarının yıllık ortalama muadil hane halkı kullanılabilir fert geliri 106 bin 700 lira iken tek çekirdek aileden oluşan hane halklarında bu pahanın 92 bin 43 lira olduğu görüldü. En düşük yıllık ortalama muadil kullanılabilir hane halkı fert gelirine sahip hane halkı tipi ise 70 bin 115 lirayla en az bir çekirdek aile ve öbür şahıslardan oluşan hane halkları oldu.
EN YÜKSEK HİSSENİN MAAŞ VE FİYAT GELİRLERİNİN
Toplam gelir içinde en yüksek hisse, yüzde 48,5 ile bir evvelki yıla nazaran 2,3 puan artan maaş ve fiyat gelirlerinin oldu. İkinci sırada yüzde 22,1 ile bir evvelki yıla nazaran 1,1 puan artan müteşebbis geliri bulunurken üçüncü sırayı yüzde 17,6 ile bir evvelki yıla nazaran 2,6 puanlık azalış gösteren toplumsal transfer geliri aldı. Tarım gelirinin müteşebbis geliri içindeki hissesi yüzde 20,5 olurken emekli ve dul-yetim aylıklarının toplumsal transferler içindeki hissesi yüzde 88,4 olarak gerçekleşti.
ESAS İŞ GELİRİNDE EN YÜKSEK ARTIŞ EĞİTİMLİLERDE
Yıllık ortalama temel iş gelirleri sırasıyla yükseköğretim mezunlarında 157 bin 851 lira, lise ve dengi okul mezunlarında 114 bin 374 lira, lise altı eğitimlilerde 89 bin 12 lira, bir okul bitirmeyenlerde 63 bin 425 lira ve okuryazar olmayan fertlerde 45 bin 637 lira olarak hesaplandı. Yıllık ortalama temel iş gelirinde en yüksek artış yüzde 89,7 ile lise altı eğitimli, en düşük artış ise yüzde 79,6 ile okuryazar olmayan fertlerde kaydedildi.
HİZMET DALI ZİRVEDE
Esas iş gelirleri sektörel olarak incelendiğinde, en yüksek yıllık ortalama gelirin 121 bin 13 lirayla hizmet dalında, en düşük yıllık ortalama gelirin ise 92 bin 632 lirayla tarım dalında elde edildiği görüldü. Bir evvelki yıla nazaran yıllık ortalama temel iş gelirinde en yüksek artış yüzde 100,9 ile tarım bölümünde gözlenirken bunu yüzde 86,7 ile sanayi izledi. Hizmet kesiminde yüzde 83,2, inşaatta ise yüzde 74,3 artış kaydedildi. Yıllık ortalama temel iş gelirleri, sırasıyla patronlarda 408 bin 174 lira, kendi hesabına çalışanlarda 115 bin 622 lira, fiyatlı maaşlılarda 102 bin 821 lira ve yevmiyelilerde 53 bin 334 lira olarak hesaplandı. Bu devirde en yüksek artış yüzde 108,1 ile yevmiyelilerde, en düşük artış ise yüzde 80,7 ile fiyatlı maaşlılarda oldu.
İSTANBUL GELİRDE BİRİNCİ SIRADA
Öte yandan, Türkiye’de yaşanan sarsıntı nedeniyle 2023 yılında TR63 (Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye) bölgesinde alan çalışması yapılamadı. Bu nedenle İstatistiki Bölge Üniteleri Sınıflandırması (İBBS) ayrımında verilen bölgesel sonuçlar 25 bölgeyi kapsadı. Türkiye’de yıllık ortalama muadil hane halkı kullanılabilir fert geliri geçen yıl 90 bin 116 lira iken İBBS 2. Seviye bölgeleri prestijiyle en yüksek hesaplanan bölge 124 bin 723 lirayla İstanbul oldu. Burayı, 115 bin 758 lirayla Ankara ve 107 bin 583 lirayla “Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli” bölgeleri izledi.
EN DÜŞÜK GELİR VAN, MUŞ, BİTLİS VE HAKKARİ’DE
En düşük yıllık ortalama muadil hane halkı kullanılabilir fert geliri ise 41 bin 385 lirayla “Van, Muş, Bitlis, Hakkari” bölgesinde gerçekleşti. Son yapılan araştırmanın sonuçlarına nazaran, “toplumun en yüksek gelir elde eden yüzde 20’sinin aldığı hissenin, en düşük gelir elde eden yüzde 20’sinin aldığı hisseye bölünmesiyle” hesaplanan P80/P20 oranı 7,9 oldu. Bu pahanın en düşük gerçekleştiği İBBS 2. Seviye bölgesi 4,9 ile “Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova” olarak belirlendi. Bu bölgeleri 5 ile Zonguldak, Karabük, Bartın ve 5,1 ile Van, Muş, Bitlis ve Hakkari bölgeleri izledi. Kelam konusu oranın en yüksek olduğu İBBS 2. Seviye bölgeleri ise 8,1 ile Ağrı, Kars, Iğdır ve Ardahan, 7,8 ile Ankara olarak kayıtlara geçti.
İŞSİZLER ÇALIŞMAYA BAŞLADI
Eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert gelirine nazaran sıralı yüzde 10’luk gelir kümeleri prestijiyle fertlerin bir evvelki yıla nazaran yüzdelik geçişleri incelendiğinde, bir evvelki yılda birinci yüzde 10’luk kümede olan fertlerin geçen yıl yüzde 52,1’inin, son yüzde 10’luk kümede olan fertlerin ise yüzde 67,3’ünün gelir kümesi değişmedi. Ayrıyeten 2022’de birinci yüzde 10’luk kümede olan fertlerin yüzde 26,4’ünün 2023’te gelir kümesi birden fazla yükseldi. Son yüzde 10’luk kümede olan fertlerin ise yüzde 12,1’inin gelir kümesi birden fazla düştü. Gelir ve Hayat Şartları Araştırması panel bilgilerinden elde edilen sonuçlara nazaran, 2022’de işsiz olan fertlerin yüzde 42,4’ü geçen yıl çalışmaya başladı. Faaliyet durumu 2022’de “çalışan” olarak belirlenen fertlerin 2023’te yüzde 90,6’sı çalışma hayatına devam etti. Bir evvelki yıl iş gücüne dahil olmayan fertlerin ise yüzde 10,2’si iş gücüne katıldı.
