Yükseköğretim Kurumları İmtihanına Hazırlanan Gençlerde İmtihan Kaygısının
Yeme Tavrı ile Münasebeti: Kesitsel Çalışma The Relationship Between Exam
Anxiety and Eating Attitudes in Youn…
Article · June 2023
CITATIONS
0
READS
291
4 authors, including:
Sevtap Kabalı
Ondokuz Mayıs Üniversitesi
10 PUBLICATIONS 9 CITATIONS
SEE PROFILE
Yasemin Ertaş Öztürk
Ondokuz Mayıs Üniversitesi
36 PUBLICATIONS 105 CITATIONS
SEE PROFILE
All content following this page was uploaded by Sevtap Kabalı on 24 October 2023.
The user has requested enhancement of the downloaded file.
Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2023;8(3):403-9
403
Yükseköğretim Kurumları İmtihanına Hazırlanan Gençlerde
İmtihan Derdinin Yeme Tavrı ile Münasebeti: Kesitsel Çalışma
The Relationship Between Exam Anxiety and Eating Attitudes in
Young People Preparing for the Higher Education Institutions Exam:
Cross-Sectional Study
Tuğba GEDİKa
, Feyza Parıltı ALTUNb
, Sevtap KÜÇÜKCANKURTARANc
,
Yasemin ERTAŞ ÖZTÜRKc
a
Hür Diyetisyen, Yozgat, Türkiye
b
Hür Diyetisyen, Ordu, Türkiye
c
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sıhhat Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Kısmı, Samsun, Türkiye
ÖZET Emel: Adölesanlarda imtihan derdi, duygudurumundaki deği-
şikliklere neden olarak beslenme alışkanlıklarını ve antropometrik öl-
çümleri etkileyebilmektedir. Bu çalışma ile yükseköğretim kurumları
sınavına hazırlanan adölesanlarda imtihan tasası ve yeme davranışı ara-
sındaki münasebetin belirlenmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Teknikler: Bu
kesitsel çalışma üniversite imtihanına hazırlanan 103’ü bayan, 71’i erkek
toplamda 174 öğrenci ile yürütülmüştür. Öğrencilerin demografik özel-
likleri anket aracılığıyla sorgulanmış ve antropometrik ölçümleri alın-
mıştır. İmtihan dert seviyesinin belirlenmesinde İmtihan Derdi Envanteri
(SKE) ve yeme tavrının değerlendirilmesinde Yeme Tavır Testi
[Eating Attitude Test (EAT-26)] kullanılmıştır. Çalışmanın verileri
SPSS 26.0 versiyonu kullanılarak tahlil edilmiştir. Bulgular: Öğren-
cilerin %92,5’i anne ve babası ile birlikte yaşamaktadır ve %63,2’si
normal beden ağırlığındadır. Bayan öğrencilerin ortalama SKE puanı
(51,1±13,81), erkek öğrencilerden (42,5±12,43) daha yüksektir
(p<0,001). Obez ve hafif şişman öğrencilerde imtihan telaşı çok zayıf,
zayıf ve olağan beden tartısına sahip öğrencilerden daha düşüktür
(p<0,05). Bununla birlikte çok zayıf, zayıf, olağan, hafif şişman ve
obez bireylerin EAT-26 puanları ortasında fark tespit edilmemiştir
(p>0,05). Yapılan regresyon tahliline nazaran SKE puanı vücut kitle in-
deksi (BKİ) bedelini zıt istikamette, EAT-26 puanını ise birebir tarafta etki-
lemektedir (p<0,05). Buna ek olarak EAT-26 puanı ve yaşın BKİ değeri
üzerinde tesirli olmadığı bulunmuştur (p>0,05). Sonuç: Öğrencilerde
imtihan korkusunun artması yeme tavrındaki değişikliklere neden olarak
besin alımını azaltabilir. Öğrencilere imtihan periyodunda ve öncesinde
beslenme eğitimlerinin verilmesi, yeme tavırlarındaki değişimlerin
olumlu istikamette olmasını sağlamak ismine yararlı olabilir.
Anah tar Ke li me ler: Adölesan; dert; beden tartısı; yeme tutumu
ABS TRACT Objective: Exam anxiety in adolescents can affect eat-
ing habits and anthropometric measurements by causing changes in
mood. The aim of this study is to determine the relationship between
exam anxiety and eating behavior in adolescents who are preparing for
the exam of higher education institutions. Material and Methods: This
cross-sectional study was conducted with a total of 174 students, 103
female and 71 male, who were preparing for the university exam. The
demographic characteristics of the students were questioned through a
questionnaire and their anthropometric measurements were taken. Test
Anxiety Inventory (TAI) was used to determine test anxiety level and
Eating Attitude Test (EAT-26) was used to evaluate eating attitude. The
veri of the study were analyzed using SPSS version 26.0. Results:
92.5% of the students live with their parents and 63.2% of them have
olağan body weight. The mean TAI score of female students
(51.1±13.81) was higher than that of male students (42.5±12.43)
(p<0.001). Exam anxiety was lower in obese and overwight obese stu-
dents than in severe thinness, thinnes and olağan body weight students
(p<0.05). However, no significant difference was found between the
EAT-26 scores of severe thinness, thinness, olağan weight, overweight
and obese individuals (p>0.05). According to the regression analysis,
the TAI score affects the body mass index (BMI) value in the opposite
direction and the EAT-26 score in the same direction (p<0.05). In ad-
dition, EAT-26 score and age were not found to be effective on BMI
value (p>0.05). Conclusion: Increasing exam anxiety in students may
reduce food intake by causing changes in eating attitudes. Giving stu-
dents nutrition education during and before the exam may be beneficial
in order to ensure that the changes in eating attitudes are positive.
Keywords: Adolescent; anxiety; body weight; eating behavior
YEPYENİ ARAŞTIRMA ORIGINAL RESEARCH DOI: 10.5336/healthsci.2023-96649
Correspondence: Sevtap KÜÇÜKCANKURTARAN
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sıhhat Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Kısmı, Samsun, Türkiye
E-mail: sevtap.kkurtaran@omu.edu.tr
Peer review under responsibility of Turkiye Klinikleri Journal of Health Sciences.
Re ce i ved: 09 Mar 2023 Received in revised form: 16 Jun 2023 Ac cep ted: 29 Jun 2023 Available online: 06 Jul 2023
2536-4391 / Copyright © 2023 by Türkiye Klinikleri. This is an open
access article under the CC BY-NC-ND license (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/).
Türkiye Klinikleri Sıhhat Bilimleri Dergisi
Turkiye Klinikleri Journal of Health Sciences
404
Adölesan devir bireyin büyüme ve gelişme hı-
zının en yüksek olduğu, çocukluk ve erişkinlik ara-
sında köprü misyonu gören bir süreçtir. Dünya Sağlık
Örgütüne (DSÖ) nazaran 10-19 yaş aralığı adölesan (er-
genlik) devri olarak kabul etmektedir.1
Bu dö-
nemde; fizikî, psikososyal ve bilişsel yönden
gelişim devam etmektedir. Adölesanlar bu periyotta;
kendi kimliklerini oluşturmaya, bağımsız olmaya ve
toplumda kabul görmeye çabalamaktadır. Birebir za-
manda dış görünüşleri ile daha fazla ilgilenmektedir.
Öğün atlama, sistemsiz öğün yapma, konut dışında ve
hazır besin tüketimi üzere beslenme alışkanlıkları sık-
lıkla görülür. Bu alışkanlıklar ekseriyetle aile, akran
davranışları ve toplumsal medyadan kaynaklanan birçok
etmenden etkilemektedir.2
Bireylerin beslenme alışkanlıkları ve hayat tarz-
ları sıhhat, hastalıkların oluşumu ve mortalite üzerine
etkilidir. Makûs beslenme alışkanlıkları, depresyon ve
gerilim semptomlarıyla, duygudurum ise sağlıklı veya
zararlı besinlerin seçimiyle ilişkilendirilebilir.3,4 Bu ne-
denle bireylerin beslenme alışkanlıkları değerlendi-
rilirken ruhsal durumlar (depresif durumlar, stres
düzeyi) da göz önünde bulundurulmalıdır.5
İmtihan korkusu, adölesan periyotta karşılaşılan
kıymetli ruhsal problemlerden biridir. Adölesanların
birçok bu periyotta tansiyon, telaş ve mutsuzluklarını
azaltacağına inanarak fazla ölçüde besin tüketebi-
lirler. Tüketilen besinin tipi ve alınan güç miktarı
bireyin ruhsal durumunu ve sıhhatini etkileyebil-
mektedir.6
Adölesan devirde, ülkü beden ağırlığı-
nın korunması, kâfi ve istikrarlı beslenme ileriki
yaşlarda ortaya çıkabilecek sıhhat meselelerinin ön-
lenmesi için kıymetlidir. Bu devirde görülen obezi-
tenin metabolik sendrom, kardiyovasküler hastalıklar,
kanser cinsleri ve diyabet için risk oluşturduğu bildi-
rilmektedir.7
Bu yaş kümesi için hem obezite hem de
anoreksiya nervoza, ortoreksiya nervoza ve bulimia
gibi çeşitli yeme bozukluklarının gelişme riski ol-
dukça yüksektir.8
Adölesan periyotta imtihan geriliminin yeme tutumu
üzerine tesiri ile ilgili yapılan çalışmalar incelendi-
ğinde, imtihana hazırlanan 16-19 yaş aralığındaki 450
öğrencinin dert seviyelerinin yükseldiği, tasa pu-
anları ile birtakım beslenme alışkanlıkları ve antropo-
metrik ölçümler ortasında manalı münasebetler olduğu
bulunmuştur.9
Bir diğer çalışmada 16-18 yaş aralı-
ğındaki 150 adölesanda, sabah kahvaltısını düzenli
yapanların gerilim ve imtihan derdinin azaldığı görül-
müştür.10 Karacaören’in çalışmasında, adölesanların
sınav gerilimi yaşadıkları vakitlerde beslenme alış-
kanlıkları sorgulanmıştır ve %37,8’inin normalden
daha az yeme eğilimi gösterdiği tespit edilmiştir.11
Erkek adölesanların imtihan gerilimi yaşanılan durumlarda
%19,7’sinin besin tüketiminde rastgele bir değişik-
lik olmadığı, bayan adölesanların ise tıpkı duygudu-
rumunda %31,6’sının daha az besin tükettiği
belirlenmiştir. Yapılan bu çalışmalar, adölesan dö-
nemde imtihan geriliminin beslenme üzerine değerli etki-
lerinin olduğunu göstermiştir ve ekseriyetle beslenme
ve imtihan gerilimi ortasındaki bağlantıyı incelenmiştir. Ancak
sınav korkusu ve yeme davranışları ortasındaki bağ-
lantıyı araştıran sonlu sayıda çalışma vardır. Bu ça-
lışma ile yükseköğretim kurumları imtihanına (YKS)
hazırlanan 16-19 yaş ortasındaki adölesanlarda sınav
kaygısı ve yeme davranışı ortasındaki ilginin belir-
lenmesi amaçlanmıştır.
GEREÇ VE YÖNTEMLER
ÇALIŞMANIN GENEL PLANI
Kesitsel tipteki bu çalışma Şubat-Mayıs 2021 tarihleri
ortasında YKS’ye hazırlanan 16-19 yaş ortasındaki 103
kız ve 71 erkek olmak üzere toplam 174 adölesan üze-
rinde yürütülmüştür. Çalışmanın örneklem hesabı,
Ayan’ın çalışmasında; İmtihan Derdi Envanteri (SKE)
endişe alt boyut puanı ve Beslenme Alışkanlıkları Öl-
çeği toplam puanı ortasındaki alaka baz alınarak yapıl-
mıştır.10 Güç tahlili sonucunda çalışmaya en az 150
(güç: 0,88478, β: 0,11522 ve a: 0,05) adölesanın ka-
tılmasına karar verilmiştir. Bilgiler elektronik posta ve
WhatsApp (Meta, Inc., California, U.S.A.) uygulaması
kullanılarak internet tabanlı anket yoluyla toplanmış-
tır. Çalışma anketi, araştırmacıların etrafındaki iç-
leme kriterlerine uygun adölesanlara gönderilmiş ve
onların da kendi arkadaşlarına iletmeleri istenmiştir.
Anket formu; bireylerin demografik özellikleri (cinsi-
yet, yaş, eğitim durumu, yaşanılan yer vb.), antropo-
metrik ölçümlerine dair beyanları (boy uzunluğu ve
vücut ağırlığı), SKE, Yeme Tavır Testi’nden [Eating
Attitude Test (EAT-26)] oluşmaktadır. Çalışmaya
dâhil olma kriterleri; 16-19 yaş ortasında olmak, üni-
versite imtihanına hazırlanıyor olmaktır. Çalışmanın dış-
lama kriterleri; gebelik/emziklilik durumu ve
Tuğba GEDİK ve ark. Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2023;8(3):403-9
404
405
üniversite imtihanı dışında farklı bir imtihana hazırlanıyor
olmaktır. Çalışmanın etik konsey müsaadesi Ondokuz Mayıs
Üniversitesi Klinik Araştırmalar Etik Heyetinden alın-
mıştır (karar tarihi: 14 Ocak 2021, karar numarası:
2021/003). Çalışma, Helsinki Deklarasyonu prensip-
lerine uygun olarak gerçekleştirilmiştir ve katılımcı-
lardan bilgilendirilmiş onay formu alınmıştır.
ANTROPOMETRİK ÖLÇüMLERİN
DEğERLENDİRİLMESİ
Bireylere ilişkin uzunluk uzunluğu ve beden yükleri beyan-
larına dayalı olarak alınmıştır. Bu bilgiler kullanılarak;
beden kitle indeksi (BKİ)=vücut yükü (kg)/boy
uzunluğunun karesi (m2
) formülü ile hesaplanmıştır.
Yaşa nazaran BKİ pahaları, DSÖ 5-19 yaş ortası büyüme
referans dataları dikkate alınarak WHO AnthroPlus
programı (B-I Team, Geneva, Switzerland) kullanı-
larak z skorları hesaplanmıştır. Buna nazaran çok zayıf
(<-2SD), zayıf (≥-2SD-<-1SD), olağan (≥-1SD-<1
SD), hafif şişman (≥1SD-<2 SD) ve şişman (≥2 SD)
olarak yaşa nazaran BKİ kümeleri oluşturulmuştur.12
SKE
Öğrencilerin imtihan tasası durumları, Spielberger ta-
rafından geliştirilmiş ve Öner ve Albayrak Kaymak
tarafından Türkçeye uyarlanmış olan SKE kullanıla-
rak değerlendirilmiştir.13,14 Ölçek, “kuruntu” ve “du-
yuşsallık ya da heyecansallık” olmak üzere 2 boyuttan
oluşmaktadır. Dörtlü Likert tipinde (hemen hiçbir
vakit, bazen, sık sık, çabucak her zaman) olan ölçek,
20 unsurdan oluşmaktadır. Ölçekten alınabilecek en
düşük puan 20, en yüksek puan ise 80’dir. Birinci 8 mad-
deden kuruntu puanı, sonraki 12 unsurdan duyuşsal-
lık puanı ve her ikisinin birleşimi olan 20 maddeden
toplam puan elde edilmektedir. Buna nazaran artan pu-
anlar yüksek imtihan korkusunu göstermektedir.14
EAT
Bireylerin yeme tavırları yepyenisi Garner ve ark. ta-
rafından geliştirilmiş ve Türkçe uyarlaması Ergüney
Okumuş ve Sertel-Berk tarafından yapılan EAT-26
kısa formu kullanılarak değerlendirilmiştir.15,16 Ölçek
26 unsurdan oluşmaktadır ve “her zaman” 3 puan,
“sıklıkla” 2 puan, “genellikle” 1 puan, “bazen”, “na-
diren” ve “hiçbir zaman” karşılıkları 0 puan olacak şe-
kilde 6 unsurluk Likert tipte puanlandırılmaktadır.
Ölçekte bir unsur hariç düz puanlama yapılmakta-
dır ve alınabilecek toplam puan 0-53 ortasında değiş-
mektedir. EAT-26 skoru yükseldikçe yeme bozuk-
luğu riski artmaktadır. Toplam skoru 20 ve üzerinde
olan bireyler yeme tavrı bozukluğu olan bireyler
olarak sınıflandırılmaktadır.16
İSTATİSTİKSEL DEğERLENDİRME
Çalışma bilgilerinin değerlendirilmesinde IBM SPSS
26.0 programı (Statistical Package for the Social Sci-
ences, IBM Corp., Armonk, NY, USA) kullanılmıştır.
Çalışmada tanımlayıcı istatistiklerin sunumunda arit-
metik ortalama, standart sapma, alt ve üst değerler
veya sayı ve yüzde pahaları kullanılmıştır. Verilerin
olağan dağılıma uygunluğu Kolmogorov-Smirnov ve
Shapiro-Wilk testleri kullanılarak değerlendirilmiştir.
Nonparametrik testlerden Mann-Whitney U, Kruskal-
Wallis kullanılmıştır. Yeme tavrı ve BKİ değerle-
rinin belirleyicilerini varsayım etmek için lineer
regresyon tahlili yapılmıştır. İstatistiksel anlamlılık
seviyesi p<0,05 kabul edilmiştir.
BULGULAR
Tablo 1’de araştırmaya katılan öğrencilerin genel
özellikleri verilmiştir. İştirakçilerin büyük çoğun-
luğu bayan (%59,2), 17 yaşında (%56,9), 12. sınıf öğ-
rencisi (79,3), anne ve babası ile birlikte yaşamakta
(%92,5) ve olağan tartıdadır (%63,2). Öğrencile-
rin %2,9’u ise obezdir.
Öğrencilerin cinsiyete nazaran BKİ, imtihan kaygısı
ve yeme tavırlarının kıymetlendirilmesi Tablo 2’de
verilmiştir. Buna nazaran bayanların EAT-26 (p=0,001),
SKE toplam puanı ve alt faktör puanları erkeklere
göre yüksek bulunmuştur (p<0,001). Erkeklerin or-
talama BKİ kıymeti bayanlara nazaran daha yüksek olup,
en yüksek BKİ kıymeti sırasıyla 28,7 kg/m2 ve 31,6
kg/m2
dir (p<0,001).
Tablo 3’te öğrencilerin BKİ bedellerine göre
SKE ve EAT-26 puanları verilmiştir. Öğrencilerin
SKE kuruntu, duyuşsallık ve toplam puanının
BKİ’ye nazaran oluşturulan kümeler ortasında farklılık
gösterdiği bulunmuştur (p<0,05). Olağan BKİ de-
ğerine sahip bireylerin SKE ve alt faktör puanlarının
hafif şişmanlardan daha yüksek olduğu saptanmıştır
(χ2
=32,886; p=0,01). Bununla birlikte BKİ değerine
nazaran oluşturulan kümelerin EAT-26 puanları arasında
manalı bir fark tespit edilmemiştir (p=0,480).
Tuğba GEDİK ve ark. Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2023;8(3):403-9
405
Yeme tavrı ve BKİ pahasının çeşitli değiş-
kenlerle münasebeti regresyon modeli ile Tablo 4’te ve-
rilmiştir. Buna nazaran SKE toplam puanı BKİ değerinin
belirleyicisidir (p=0,003). Öğrencilerin yaşı ve EAT-
26 puanının BKİ pahası üzerinde belirleyici olmadığı
tespit edilmiştir (p>0,05). EAT-26 puanı için oluştu-
rulan modelde ise SKE toplam puanının belirleyici
(p=0,004); yaş ve BKİ pahasının ise belirleyici ol-
madığı saptanmıştır (p>0,05).
TARTIŞMA
Üniversite imtihanına hazırlanan adölesanlar ile yaptı-
ğımız bu çalışmada, imtihan korkusu ve yeme davranışı
arasındaki münasebet değerlendirilmiştir ve cinsiyet ile
BKİ pahasına nazaran karşılaştırmalar yapılmıştır. Sınav
kaygısı, genel anksiyete durumu ve ruhsal sorun-
lar bireylerin beslenme alışkanlıklarını etkilemekte-
dir.17 Üniversite imtihanına hazırlanan 16-19 yaş
grubunda sıhhatsiz beslenme alışkanlıkları görülebil-
mektedir. Bu durum, adölesanlarda obezite ve ileriki
yaşlarda karşılaşılan kronik hastalıklara yer hazır-
lamaktadır.18 Çocukluk ve adölesan devirde çeşitli
nedenlerden ötürü ortaya çıkan obezite halk sağlığı
açısından kıymetli bir problemdir. DSÖ’nün 2022 Av-
Tuğba GEDİK ve ark. Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2023;8(3):403-9
406
Özellikler n %
Cinsiyet
Bayan 103 59,2
Erkek 71 40,8
Yaş (yıl)
16 7 4,0
17 99 56,9
18 46 26,4
19 22 12,6
BKİ (kg/m2
) Z skor sınıflama
Çok zayıf (<-2SD) 6 3,4
Zayıf (≥-2SD-<-1SD) 20 11,5
Olağan (≥-1SD-<1 SD) 110 63,2
Hafif şişman (≥1SD-<2 SD) 33 19,0
Obez (≥2 SD) 5 2,9
Tahsil durumu
12. sınıf 138 79,3
Mezun 1. yıl 29 16,7
Mezun 2. yıl 5 2,9
Mezun 3. yıl 2 1,1
Yaşadığı yer
Annenin yanında 5 2,9
Babanın yanında 2 1,1
Anne ve babanın yanında 161 92,5
Öteki (akraba, yurt, arkadaş) 6 3,4
TABLO 1: Öğrencilerin genel özellikleri.
BKİ: Vücut kitle indeksi.
Kadın (n=103) Erkek (n=71)
Değişkenler X±SS Alt Üst X±SS Alt Üst Z p değeri
BKİ (kg/m2
) 21,0±3,36 16,2 31,6 22,9±2,89 16,3 28,7 -4,281 <0,001
SKE toplam puanı 51,1±13,81 23,0 79,0 42,5±12,43 20,0 80,0 -3,978 <0,001
SKE kuruntu puanı 19,9±5,35 8,0 32,0 17,1±4,77 8,0 32,0 -3,523 <0,001
SKE duyuşsallık puanı 31,1±8,93 12,0 48,0 25,4±8,15 12,0 48,0 -4,221 <0,001
EAT-26 puanı 17,2±8,61 4,0 52,0 13,5±8,62 4,0 60,0 -3,377 0,001*
TABLO 2: Cinsiyete nazaran öğrencilerin BKİ bedeli, imtihan derdi ve yeme tavırlarının kıymetlendirilmesi.
*p<0,05; Mann-Whitney U testi kullanılmıştır; BKİ: Vücut kitle indeksi; SS: Standart sapma; SKE: İmtihan Tasası Envanteri; EAT-26: Yeme Tavır Testi.
Çok zayıf Zayıf Olağan Hafif şişman Obez
Değişkenler X±SS Alt/üst X±SS Alt/üst X±SS Alt/üst X±SS Alt/üst X±SS Alt/üst 2 p değeri
SKE toplam puanı 49,3±11,25 33/61 46,5±12,37 26/72 49,9±13,8 20/80 41,3±14,48 23/77 41±7,07 31/51 12,552 0,014*
SKE kuruntu puanı 20,5±4,72 14/24 18,6±4,99 11/29 19,4±5,23 8/32 16,7±5,71 9/31 18±2,82 16/23 10,212 0,037*
SKE duyuşsallık puanı 28,8±7,19 18/37 27,9±7,77 15/43 30,4±9,06 12/48 24,6±9,11 12/48 23±4,79 15/28 13,596 0,009*
EAT-26 puanı 19,5±4,59 11/24 14,4±6,03 7/31 15,5±9,1 4/52 16±10,13 4/60 16,6±5,36 10/25 3,483 0,480
TABLO 3: Öğrencilerin BKİ sınıflamasına nazaran imtihan telaşı ve yeme tavırlarının karşılaştırılması.
*p<0,05; bağımsız örneklem Kruskal-Wallis testi kullanılmıştır; BKİ: Vücut kitle indeksi; SS: Standart sapma; SKE: İmtihan Derdi Envanteri; EAT-26: Yeme Tavır Testi.
rupa Obezite Raporu’na nazaran 10-19 yaş kümesi için
hafif şişmanlık ve obezite sıklığı sırasıyla %14,8 ve
%7,1’dir. Bununla birlikte, erkeklerde (%29) obezite
ve hafif şişmanlık görülme sıklığının kadınlardan
(%27) daha yüksek olduğu rapor edilmiştir.19 Türkiye
Beslenme ve Sıhhat Araştırması-2019’a (TBSA-
2019) nazaran 15 yaş ve üzeri bireylerde hafif şişmanlık
ve obezite sıklığı erkeklerde %36, bayanlarda ise
%50,7 olarak tabir edilmiştir.20 Bu çalışmada, erkek-
lerde ortalama BKİ bedeli 22,9±2,89 kg/m2
, kadın-
larda ise 21,0±3,36 kg/m2
olarak belirlenmiştir (Tablo
2). Hafif şişmanlık oranı DSÖ bilgilerinden daha yük-
sek olup %19’dur. Obezite oranı ise %2,9 olarak bu-
lunmuştur (Tablo 1). Obezite sıklığının DSÖ ve
TBSA-2019 bilgilerinden daha düşük olması çalış-
maya katılan öğrencilerin yaşadığı yer, tahsil du-
rumu ve gelir seviyelerinin farklı olmasından
kaynaklanabilir.19
Öğrencilerin imtihan dert seviyesi cinsiyet ve yaş
gibi ferdi faktörlerden etkilenebilmektedir. Dün-
dar ve ark.nın yaptığı bir çalışmada, bayanların sınav
kaygısı puanı erkeklere nazaran daha yüksek bulunmuş-
tıp.21 Literatürde bayanların erkeklerden daha yüksek
sınav dert seviyesine sahip olduğu emsal çalışma-
larla da ortaya konmuştur.22,23 Bu çalışmada, erkek-
lerin imtihan dert puanının bayanlara kıyasla anlamlı
olarak daha düşük olduğu belirlenmiştir (p<0,001,
Tablo 2). Bu bulgu literatür ile uyumludur.
Adölesanlarda imtihan telaşının duygudurumun-
daki değişikliklere neden olarak BKİ pahasını etkile-
diği çeşitli çalışmalarda gösterilmiştir.10,24 Bireylerin
kaygılı olduğu periyotlarda ağır güç içeren yağlı
ve şekerli besinlere yönelmeleri kelam konusu olabilir.25
Yapılan bir çalışmada, 6-17 yaş kümesindeki adöle-
sanlarda anksiyete ve depresyonun obezite için bir
risk faktörü olduğu söz edilmiştir.26 Güney Kıbrıs’ta
9-12. sınıflarda eğitim gören adölesanlarla yapılan
kesitsel bir çalışmada, anksiyetenin beden yükü ar-
tışı ve vücut algısı bozukluğu ile müspet alakalı ol-
duğu belirlenmiştir.27 Lakin bu çalışmada olduğu
gibi beklenenin tersine BKİ ve dert seviyesi arasın-
daki alaka olumlu tarafta olmayabilir. Bu çalışmada;
çok zayıf, zayıf ve olağan BKİ değerlendirmesine
sahip öğrencilerin imtihan derdi puanlarının hafif şiş-
man ve obezlere nazaran daha yüksek olduğu saptan-
mıştır (p<0,05) (Tablo 3). Öğretir ve Türker’in
yaptığı misal bir çalışmada, öğrencilerin bel etrafı,
beden tartısı ve BKİ kıymetlerinin imtihan korkusu puanı
ile negatif alakalı olduğu tespit edilmiştir.28 Üniversite
imtihanına hazırlanan öğrencilerde BKİ, bel/boy oranı
ve bel etrafının araştırıldığı diğer bir çalışmada,
imtihan telaşı ve bu değişkenler ortasında rastgele bir
bağlantı saptanmamıştır.6
Sınava hazırlanan bireylerde üniversiteyi kaza-
namama korkusu, belirsizlik, iç çelişki ve depresyon
durumu sıhhatsiz beslenme davranışlarına neden ola-
bilir.9
Yapılan regresyon tahliline nazaran imtihan derdi,
EAT-26 puanını tıpkı tarafta etkilemektedir (p=0,004)
(Tablo 4). Hasebiyle artan imtihan geriliminin öğrenci-
leri sıhhatsiz beslenme alışkanlıklarına yönelttiği so-
nucuna varılabilir. İmtihan periyodunda yeme tavır ve
davranışını pahalandırmak için yapılan çalışmalarda,
yeme davranışı bozukluklarının arttığı gözlenmiş-
tir.29,30 Eck ve Byrd-Bredbenner’in 1792 ortaöğretim
Tuğba GEDİK ve ark. Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2023;8(3):403-9
407
BKİ pahasının belirleyicileri
B SS STD B p pahası R R2 F
Yaş 0,326 0,326 0,076 0,319 0,233 0,054 3,251
SKE toplam puanı -0,055 0,018 -0,231 0,003*
EAT-26 puanı -0,003 0,029 -0,008 0,917
EAT-26 puanının belirleyicileri
B SS STD B p kıymeti R R2 F
Yaş 0,840 0,866 0,073 0,333 0,250 0,062 3,777
BKİ (kg/m2
) -0,021 0,203 -0,008 0,917
SKE toplam puanı 0,143 0,049 0,226 0,004*
TABLO 4: Öğrencilerin BKİ kıymetleri ve yeme tavırları için lineer regresyon modeli.
*p<0,05; Bağımlı değişkenler: BKİ ve EAT-26 puanı; Belirleyiciler: Yaş, SKE, BKİ, EAT-26 puanı; Düzeltme: Cinsiyet, tahsil durumu; BKİ: Vücut kitle indeksi; SS: Standart sapma;
STD B: Standartlaştırılmış beta; SKE: İmtihan Korkusu Envanteri; EAT-26: Yeme Tavır Testi.
öğrencisiyle yaptığı bir çalışmada; genel depresyon,
anksiyete ve yeme bozukluğu durumları değerlendi-
rilmiştir.29 Öğrencilerin yeme bozukluğu puanı art-
tıkça depresyon ve anksiyete puanlarının anlamlı
olarak arttığı rapor edilmiştir. İmtihan öncesi ve son-
rası telaş seviyesi ve beslenme durumunun değerlen-
dirildiği bir çalışmada ise imtihan periyodunda kaygı
düzeyinin arttığı; EAT-26 puanında ise kıymetli deği-
şiklik olmadığı belirlenmiştir.31 Bu çalışmada olduğu
gibi cinsiyetler ortası korku seviyesi ve yeme bozuk-
luğu durumlarının karşılaştırıldığı bir çalışmada, ka-
dınların erkeklere nazaran EAT-26 puanı ve kaygı
puanının daha yüksek olduğu bulunmuştur.32 Elde
edilen sonuçlar doğrultusunda, bayanların tasa dü-
zeyinin erkeklere kıyasla yüksek olmasının kadın-
larda daha çok sıhhatsiz beslenme davranışlarına yol
açma potansiyeli olduğu düşünülebilir.
Sıhhatsiz yeme tavır ve davranışları bireylerin
beden tartısındaki artışın nedenleri ortasındadır.
Ancak bu çalışmada, BKİ sınıflarına nazaran oluşturu-
lan kümelerin EAT-26 puanları ortasında manalı fark
saptanmamıştır (p>0,05) (Tablo 3). Yapılan regres-
istikamet tahlili de bu sonucu takviyeler niteliktedir.
EAT-26 puanının BKİ üzerinde tesirli olmadığı be-
lirlenmiştir (p=0,917) (Tablo 4). Buna ek olarak sınav
kaygısı BKİ pahasını zıt istikamette etkilemektedir. Do-
layısıyla öğrencilerin imtihan telaşındaki artış iştah-
sızlık yaratıyor olabilir lakin yeme tutumundaki
değişimler BKİ’yi manalı olarak etkilememektedir.
Sınav korkusunun beden tartısına tesirinin araştırıl-
dığı bir çalışmada, öğrencilerin %59,33’ünün sınav
stresi nedeniyle beden tartısında kayıp yaşadıkları
belirlenmiştir.33 Ama imtihan gerilimi nedeniyle öğrenci-
lerde iştah artışı ve çok yeme isteği de görülebilir.
Estonya’da imtihan periyodundaki öğrencilerle yapılan
bir araştırmada, depresyon ve korku seviyesinin art-
masının çok yeme ataklarına neden olduğu saptan-
mıştır. Bu periyotta görülen çok yeme davranışının
vücut yükündeki artışa, vücut algısı bozukluğuna
ve kendini bedelsiz hissetmeye yol açabileceği ileri
sürülmüştür.34
Çalışmada imtihana hazırlanan öğrencilerin yeme
tutumları, antropometrik ölçümleri ve telaş düzey-
leri incelenmiştir. Çalışma bilgilerinin internet tabanlı
olarak toplanması nedeniyle öğrencilerin beden çevre
ölçümlerinin yapılamaması, imtihan sonrasındaki bes-
lenme davranışları ve tasa seviyelerinin takip edile-
göğsü çalışmanın sınırlılıkları ortasındadır. Sınav
döneminin başında, ortasında ve sonrasında öğrenci-
lerin ayrıntılı beden bileşimlerinin ölçülmesi, beslenme
davranışları ve dert seviyelerinin kayıt altına alın-
ması sonuçların daha ayrıntılı olarak tahlil edilmesi
açısından uygun olabilir.
SONUÇ
Sonuç olarak üniversite imtihanına hazırlanan öğrenci-
lerde imtihan tasası BKİ bedelini ve yeme tutumunu
etkilemektedir. Buna ek olarak bayan, zayıf ve nor-
mal beden tartısına sahip öğrencilerin imtihan kaygı
puanı daha yüksek bulunmuştur. Öğrencilerde sınav
tasasının artması, yeme tavrındaki değişikliklere
neden olarak uzun vadede besin alımını azaltabilir.
Öğrencilere imtihan periyodunda ve öncesinde beslenme
eğitimlerinin verilmesi, yeme tavırlarındaki deği-
şimlerin olumlu istikamette olmasını sağlamak ismine fay-
kolu olabilir. İmtihan gerilimi nedeniyle değişen yeme
tutumlarının, bu yaş devrindeki bireylerin besinsel
ihtiyaçlarının karşılanmasına olan tesirlerinin değer-
lendirileceği uzunlamasına çalışmalara gereksinim var-
dır.
Finansal Kaynak
Bu çalışma sırasında, yapılan araştırma konusu ile ilgili doğru-
dan kontağı bulunan rastgele bir ilaç firmasından, tıbbi alet,
gereç ve materyal sağlayan ve/veya üreten bir firma yahut herhangi
bir ticari firmadan, çalışmanın kıymetlendirme sürecinde, çalışma
ile ilgili verilecek kararı olumsuz etkileyebilecek maddi ve/veya
manevi rastgele bir dayanak alınmamıştır.
Çıkar Çatışması
Bu çalışma ile ilgili olarak müelliflerin ve/veya aile bireylerinin
çıkar çatışması potansiyeli olabilecek bilimsel ve tıbbi komite üye-
liği yahut üyeleri ile münasebeti, danışmanlık, uzmanlık, rastgele bir
firmada çalışma durumu, hissedarlık ve benzeri durumları yoktur.
Müellif Katkıları
Fikir/Kavram: Tuğba Gedik, Feyza Parıltı Altun, Yasemin Ertaş Öz-
türk; Tasarım: Tuğba Gedik, Feyza Parıltı Altun, Yasemin Ertaş Öz-
türk; Denetleme/Danışmanlık: Yasemin Ertaş Öztürk; Veri
Toplama ve/veya Sürece: Tuğba Gedik, Feyza Işık Altun; Analiz
ve/veya Yorum: Sevtap Küçükcankurtaran, Yasemin Ertaş Öztürk;
Kaynak Taraması: Tuğba Gedik, Feyza Parıltı Altun, Sevtap Kü-
çükcankurtaran, Yasemin Ertaş Öztürk; Makalenin Yazımı: Sev-
tap Küçükcankurtaran; Eleştirel İnceleme: Yasemin Ertaş Öztürk.
Tuğba GEDİK ve ark. Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2023;8(3):403-9
408
Tuğba GEDİK ve ark. Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2023;8(3):403-9
409
1. World Health Organization [Internet]. © 2023 WHO [Cited: January 1, 2023].
Adolescent health in the South-East Asia Region. Available from: [Link]
2. Demirezen E, Coşansu G. Adölesan çağı öğrencilerde beslenme
alışkanlıklarının kıymetlendirilmesi [Evaluating Dietary Pattern in Adolescence].
Daima Tıp Eğitimi Mecmuası. 2005;14(8):174-8. [Link]
3. Konttinen H. Emotional eating and obesity in adults: the role of depression,
sleep and genes. Proc Nutr Soc. 2020;79(3):283-9. [Crossref] [PubMed]
4. van Strien T, Winkens L, Toft MB, Pedersen S, Brouwer I, Visser M, et al. The
mediation effect of emotional eating between depression and body mass
index in the two European countries Denmark and Spain. Appetite.
2016;105:500-8. [Crossref] [PubMed]
5. Özenoğlu A. His durumu, besin ve beslenme bağı [Relationship between
mood, food and nutrition]. Acıbadem üniversitesi Sıhhat Bilimleri Mecmuası.
2018;(4):357-65. [Link]
6. Gümüş AB, Yardımcı H, Keser A. İmtihana hazırlanan öğrencilerin beslenme
durumlarının korku puanlarına nazaran kıymetlendirilmesi [Evaluation of nutritional
situations according to anxiety score of students prepared for exam]. Düzce
üniversitesi Sıhhat Bilimleri Enstitüsü Mecmuası. 2018;8(1):22-8. [Link]
7. Işgın K, Pekmez CT, Kabasakal A, Demirel ZB, Besler HT, Çetin C. Adöle-
sanlarda duygusal yeme, denetimsiz yeme ve bilişsel yeme kısıtlaması
davranışları ile beden bileşimi ortasındaki alakanın kıymetlendirilmesi [An eval-
uation of the relationship across emotional eating, uncontrolled eating, cog-
nitive restraint behaviours and body compositions in adolescents]. Beslenme
ve Diyet Mecmuası. 2014;42(2):125-31. [Link]
8. Çaka SY, Çınar N, Altınkaynak S. Adölesanda yeme bozuklukları [Eating dis-
orders in adolescence]. Gümüşhane üniversitesi Sıhhat Bilimleri Mecmuası.
2018;7(1):203-9. [Link]
9. Aslan NN, Yardımcı H, Özçelik AÖ. üniversite imtihanına hazırlanan
öğrencilerin makro besin ögesi alımları ve antropometrik ölçümlerle ilişkisi
[Macro nutrient intakes of students preparing for national university exams
and its relation with anthropometric measurements]. ERü Sıhhat Bilimleri
Fakültesi Mecmuası. 2017;4(1):39-48. [Link]
10. Ayan M. Lisans yerleştirme imtihanına (LYS) hazırlanan öğrencilerin gerilim, sınav
kaygısı ve tükenmişlik durumlarının beslenme alışkanlıkları ile alakasının in-
celenmesi [Yüksek lisans tezi]. İstanbul: Haliç üniversitesi; 2015. Erişim tar-
ihi: 06.02.2023. [Link]
11. Karacaören A. Adölesanlarda his değişiklikleri ile yeme eğilimi ilişkisinin
kıymetlendirilmesi [Yüksek lisans tezi]. Ankara: Başşehir üniversitesi; 2019.
Erişim tarihi: 06.02.2023. [Link]
12. World Health Organization [Internet]. © 2023 WHO [Cited: May 12, 2023].
BMI-for-age (5-19 years). Available from: [Link]
13. Spielberger CD. Test anxiety inventory. In: Weiner IB, Craighead WE, eds.
The Corsini Encyclopedia of Psychology. 4th ed. Hoboken, NJ: Wiley, 2010.
p.1. [Crossref]
14. Öner N. İmtihan Derdi Envanteri El Kitabı. Yayını No: 1. İstanbul: Yüksek
Tahsilde Rehberliği Tanıtma ve Rehber Yetiştirme Vakfı; 1990.
15. Garner DM, Olmsted MP, Bohr Y, Garfinkel PE. The eating attitudes test: psy-
chometric features and clinical correlates. Psychol Med. 1982;12(4):871-8.
[Crossref] [PubMed]
16. Ergüney Okumuş FE, Sertel Berk HÖ. Yeme Tavır Testi kısa formunun (YTT-
26) üniversite örnekleminde Türkçeye uyarlanması ve psikometrik özellik-
lerinin kıymetlendirilmesi [The psychometric properties of the Eating Attitudes
Test Short Form (EAT-26) in a college sample]. Psikoloji Çalışmaları.
2019;40(1):57-78. [Crossref]
17. Dalle Grave R, Calugi S, Marchesini G. Objective and subjective binge eat-
ing in underweight eating disorders: associated features and treatment out-
come. Int J Eat Disord. 2012;45(3):370-6. [Crossref] [PubMed]
18. Pauli-Pott U, Becker K, Albayrak Ö, Hebebrand J, Pott W. Links between
psychopathological symptoms and disordered eating behaviors in over-
weight/obese youths. Int J Eat Disord. 2013;46(2):156-63. Erratum in: Int J
Eat Disord. 2014;47(5):563. [Crossref] [PubMed]
19. World Health Organization [Internet]. WHO European Regional Report 2022.
Erişim tarihi: 08.02.2023. Available from: [Link]
20. T.C Bakanlığı. Türkiye Beslenme ve Sıhhat Araştırması. Yayın no: 1132
Ankara: Tiraj Basım ve Yayın Sanayi Ticaret Ltd. Ştİ; 2019. [Link]
21. Dündar S, Yapan Ş, Topçu B. üniversite öğrencilerinin birtakım kişilik özellikler-
ine nazaran imtihan telaşının incelenmesi [Investigation to test anxiety according
to some personality characteristics of university students]. Gazi üniversitesi
Gazi Eğitim Fakültesi Mecmuası. 2008;28(1):171-86. [Link]
22. Kapkıran Ş. üniversite öğrencilerinin imtihan tasasının kimi psiko-sosyal
değişkenlerle alakası üzerine bir inceleme [A Study on the Relationship be-
tween University Students’ Test Anxiety and Some Psycho-Social Variables].
Pamukkale üniversitesi Eğitim Fakültesi Mecmuası. 2002;11(11): 34-43. [Link]
23. Chapell MS, Blanding ZB, Silverstein ME, Takahashi M, Newman B, Gubi A,
et al. Test anxiety and academic performance in undergraduate and gradu-
ate students. Journal of Educational Psychology. 2005;97(2):268-74. [Cross-
ref]
24. He ZH, Li MD, Liu CJ, Ma XY. Relationship between body image, anxiety,
food-specific inhibitory control, and emotional eating in young women with
abdominal obesity: a comparative cross-sectional study. Arch Public Health.
2021;79(1):11. [Crossref] [PubMed] [PMC]
25. Pollard TM, Steptoe A, Canaan L, Davies GJ, Wardle J. Effects of academic
examination stress on eating behavior and blood lipid levels. Int J Behav Med.
1995;2(4):299-320. [Crossref] [PubMed]
26. Lindberg L, Hagman E, Danielsson P, Marcus C, Persson M. Anxiety and de-
pression in children and adolescents with obesity: a nationwide study in Swe-
den. BMC Med. 2020;18(1):30. [Crossref] [PubMed] [PMC]
27. Argyrides M, Anastasiades E, Alexiou E. Risk and Protective factors of
disordered eating in adolescents based on gender and body mass index.
Int J Environ Res Public Health. 2020;17(24):9238. [Crossref] [PubMed]
[PMC]
28. Öğretir H, Türker PF. İmtihana hazırlanan öğrencilerde imtihan telaşı ile
antropometrik ölçümler ortasındaki alakanın incelenmesi [The examination of
the relationship between test anxiety and anthropometric measurements in
students preparing for the exam]. Beslenme ve Diyet Mecmuası. 2021;49(3):58-
66. [Crossref]
29. Eck KM, Byrd-Bredbenner C. Disordered eating concerns, behaviors, and
severity in young adults clustered by anxiety and depression. Brain Behav.
2021;11(12):e2367. [Crossref] [PubMed] [PMC]
30. Volpe U, Tortorella A, Manchia M, Monteleone AM, Albert U, Monteleone P.
Eating disorders: What age at onset? Psychiatry Res. 2016;238:225-7.
[Crossref] [PubMed]
31. Petreanu M, Mirica A, Mirica R, Ghe. Petreanu A. Eating behavior, mental
health and degree of physical activity in medical students. Health and Health
Psychology. 2017;228-35. [Crossref]
32. Weinstein SE, Shide DJ, Rolls BJ. Changes in food intake in response to
stress in men and women: psychological factors. Appetite. 1997;28(1):7-18.
[Crossref] [PubMed]
33. Rehman F, Naiyar I, Umar M, Rehman A, Shahzad A, Un Nisa H. Pattern and
associated factors of exam anxiety among students of Private Medical Col-
lege Pakistan. PJMHS. 2020;14(3):669-71. [Link]
34. Eller T, Aluoja A, Vasar V, Veldi M. Symptoms of anxiety and depression in Es-
tonian medical students with sleep problems. Depress Anxiety. 2006;23(4):
250-6. [Crossref] [PubMed]
