Travma modeline nazaran, ruhsal meşakkatlerin temel nedeni geçmişte yaşadığımız, üzerinden vakit geçmesine karşın duygusal tesirleri hala sürmekte olan çözümlenmemiş konulardır. Klinik tecrübeler ve uygulamalar travma modelinin geçerliliğini göstermektedir. Rastgele yeni bir neden olmaksızın bireyler ruhsal düşünceler ve semptomlar yaşamakta, geçmiş olumsuz his birikimleri psikoterapide çalışıldıkça bu eza ve semptomlar ortadan kalkmaya başlamaktadır.
Psikolojik travma, kişinin beklemediği bir olaya hudutlarını zorlayan bir formda maruz kalmasıdır. Travma, Amerikan Psikiyatri Birliği (1980) tarafından olağan insan tecrübesinin ötesinde seyreden olaylar olarak tanımlanmıştır. Bu olaylar doğal afetler, trafik kazası, yangın, tacize uğrama üzere durumlardır. Kelam konusu tanıma nazaran, bir olayın travmatik olması için olayı yaşayan kimse tarafından fizikî bütünlüğünü tehdit eder biçimde algılanması ve kişi de dehşet, çaresizlik, dehşet üzere ağır hislere yol açması gerekmektedir. Yaşanan hadise ile insanın buna verdiği yansıyı birbirinden ayırmak, ruhsal travma tarifini daha anlaşılır kılacaktır.
Klinik tecrübelerin yol göstericiliğiyle, travmayı daha geniş çerçevede ele alırsak; insan hayatının çocukluktan erişkinliğe uzanan yaşantısında, kişinin baş edebileceğinin ötesinde tesir yaratan olayların pek birçoklarının travmatik sonuçlar doğurduğunu görebiliriz. Mesela, “negatif” olarak nitelendirilen hallerle karşılaşmak kadar, gelişimimizde yer tutan gereksinimlerin karşılanmaması da birebir travmatik etkiyi uyandırabilir.
Ancak burada temel alacağımız tarif, daha çok kişinin duygusal ve ruhsal olarak baş edebileceğinden çok daha fazla aksiliğe maruz kalmasıyla oluşan, düşünsel, duygusal ve fizikî ezilmişlik durumlarının doğurduğu çaresizlik halidir. Bu noktada mağdurun hayatına, varlık sebebine, elzem olan yaşamsal gereksinimlerine, vücut bütünlüğüne, sevdiklerine, inanç sistemine yönelik tehdit içeren her olay ve durum travmatiktir.
Psikolojik travma bir kerede olan akın, şiddet olayları, ameliyat, mevt, ayrılık, ihanet, doğal afetler, haksız suçlanma, kaza ve gibisi olaylara verilen reaksiyonları kapsadığı üzere; ihmal, duygusal istismar, çatışmalı bağlantılar, savaş, çaresiz kalma, aşağılanma, hayatı tehdit eden hastalıklar, uzun süren mahrumluklar üzere kronik ve tekrarlayan tecrübelere verilen reaksiyonları de içerir.
Ercüment Doğan, Ph.D.
Klinik Psikolog
