Sanat terapisi; heykel, fotoğraf, müzik üzere farklı sanat kısımlarını kullanarak bireylere ruhsal yardım hizmeti vermeyi hedefleyen bir terapi metodudur. Sanat terapisi, kişinin iç görüsünü arttırır ve şuur dışında bastırdığı his ve kanıları fark etmesini sağlar. Bilhassa derin duygusal travmalarını dışa vurmakta zorlanan ve savunma düzeneklerini ağır olarak kullanan bireylerin kendini anlamasını, hislerini fark edip anlamlandırmasını sağlamada işe fayda. Sanat terapisi, görsel sanatları, insanların akıl sağlıklarıyla birlikte, duygusal ve toplumsal sıhhatlerini da geri kazanmaları ya da geliştirmeleri için kullanan bir çeşit dayanak düzeneği olarak da tanımlanır. Ferdî ve kültürel farklılıklar kanalıyla, yaratıcı sonuçlar almak için şartları yenilemeye, değişik sanat biçimlerinin makul ayrıntılarını tanımaya ve bu sanat usullerinin tesirlerini anlamaya yöneliktir.
1950’lerde ABD’de ortaya çıkan bu teknik günümüzde de dünya çapında süratle yayılmaktadır. Sanat terapisinin bir terapi biçimi olarak ortaya çıkış öyküsü de ilgi caziptir. ABD’li psikologlar eski insanların mağaralarda çizdikleri fotoğrafları inceleyerek başlamışlardır. Psikologların dikkatini bu şahısların çeşitli katliamları, göçleri sanat yoluyla söz ettikleri çekmiş ve baharın ya da yazın gelişini neden kutladıkları, neden değişik ritüeller yaptıkları, dansın ne işe yaradığı üzere bahisler üzerine baş yormuşlar. Sonuçta bütün bunların insanları rahatlatıcı bir tarafı olduğunu keşfetmişler. Kelamla tabir edilemeyen birtakım şeylerin sanat yoluyla tabir edilebildiğini görüp “neden bu metot terapide de kullanılmasın?” diye düşünmüşler.
Sanat terapisi kişinin yaşadığı ağır hisleri fark etmesi, anlamlandırması ve bu hislerin günlük hayatındaki tesirini azaltması için kullanılır. İç görüsü zayıf olan, dikkat eksikliği yaşayan, ağır travmalar geçiren, utangaç olan ve toplumsal ahenk sorunu yaşayan şahısların tedavisinde sanat terapisi kullanılabilir. Sanat terapisi her yaştan bireye uygulanabilir. Sanat terapisinde bütünleyici yollar kullanılır. Zihin vücut ve ruhun bir bütün haline gelmesiyle sanatsal bir eser ortaya çıkması hedeflenmektedir. Sanat terapisinde danışan kendini yalnızca kelamlarıyla söz etmez birebir vakitte ortaya çıkardığı fotoğraf, heykel, kolajlar üzere eserlerle de iç dünyasını yansıtır. Kinetik, duyusal algısal ve sembolik metotlar bir ortaya gelerek kelamların tabir edebileceğinden çok daha fazlasını ortaya koyar. Sanat terapisi sözlerin kısıtlayıcılığı pürüzünü kaldırır. Kimi vakit sözlerle tabir etmekte zorlanacağımız yahut sözlere dökmek istemediğimiz anılar, hisler, niyetler sanat terapisi sayesinde kelamsız olarak tabir edilebilir. Görsel ve sembolik yansıtmalar geçmişte yaşananlara, kanılara ses verir ve bu tecrübelerin gün yüzüne çıkmasına aracı olur. Sanat terapisi ferdî terapi ya da küme terapisi formunda gerçekleşebilir. Hangisinin daha uygun olduğuna terapist ve danışan ortak karar verir. Sanat terapisi nizamlı ve pak bir terapi odasında çeşitli birçok gereç yardımıyla uygulanır. Danışan ortaya koymak istediği eserde büsbütün özgür bırakılır; terapist danışanın yapmakta olduğu yahut yapmak istediği sanat işlerine (boyama, kolaj, fotoğraf çizme, vb.) müdahil olmaz. Terapist ekseriyetle yaratım sürecinde danışanı dışarıdan izler.
Duygularını açığa çıkarmak isteyen, günlük hayatta kendini daha düzgün tabir etme dileğinde olan her birey için sanat terapisi manalı ve yardımcı bir dayanak terapisidir. Sanat terapisi bireyin içinde tuttuğu gürültülü sessizlikleri tekrar dışa vurup meselelerini azaltmayı hedeflemiş ferdi bir yoldur. Geçişlerin çok yumuşak olması kişinin vakit içerisinde güçlü adımlar atarak sanatın estetiği ile kendini söz etmesi, iç dökmesi sürecini kapsar. Farklı hayat üsluplarına sahip beşerler sanat terapisini fizikî sıhhat, akıl sıhhati, duygusal ve toplumsal sıhhat için bir araç olarak kullanır. Bedensel tabirleriyle ilgili yardıma gereksinim duyan bireyler psikoterapiye dayanan sanat terapisi tekniklerini kullanabilirler. Gençler ve yetişkinlerde olduğu üzere, sanat terapisi çocuklarda da kullanılabilir.
Uzman Klinik Psikolog Damla Kankaya Sünteroğlu
Psikoloji Öğrencisi Aleyna Kıran
