Sağlıklı Ailenin Bir Göstergesi: Sağlıklı Çatışma Yönetimi
Sağlıklı bir ailenin olmazsa olmazlarından birisi, aile bireyleri ortasında vakit zaman ortaya çıkabilecek çatışma durumlarını yönetme maharetidir. Çatışma, aile içinde yönetildiği takdirde gelişime ve değişime fırsat tanıyan sağlıklı bir süreçtir. Buna rağmen, birtakım aileler çatışmaktan imtina ederler. Çatışmadan kaçınmak ise, sorunların üzerinin örtülmesine, aile içindeki bağlantının zayıflamasına ve kapalıdan zımniye süregelen bir çatışma hâli yaşanmasına yol açar. Bu yazıda, çatışmadan kaçınmanın temel birkaç nedenini inceleyerek, idaresi için gerekenler konusunda bir içgörü kazanmaya çalışacağız. Birincisi, çatışmayla ilgili mitsel kalıpyargılar ve çatışmanın olumsuz kavramlarla zihnimizde bağlantılanmış olmasıdır. Öncelikle olumsuz kavramlarla ilgili çağrışımlara gelelim. Ben zihnime hür çağrışımlar kurması için müsaade verdiğimde aklıma gelen birinci sözler, ‘’Geçimsizlik, uyumsuzluk, makus, başarısızlık, tartışma, arbede, ziyan vermek, kötülemek, anlaşamamak, endişe.’’ Bu listeyi uzatabiliriz lakin, sizin zihninizde sıralama farklı olsa bile, en azından ‘’uyum’’ sözüne kıyasla ‘’çatışma’’ sözünün çok daha kulağa olumlu, istenir göründüğüne eminim. Pek çok kişi, çatışma sözüyle ahenk sözünü karşı manalarda görür, halbuki, sağlıklı bir halde idaresi yapılabilen çatışma, ahenkle düşman yahut zıt değil, kardeştir. İkincisi, kök aileden getirdiğimiz ‘’çatışma yönetimi’’ şemalarıdır. Kök ailesinde, anne- babası tartışmaya başlar başlamaz annesi içeri odaya gidip kapıyı kilitleyen bir anne gören kişinin çatışma şeması ‘’Çatışmadan kaçınmak gerekir.’’ olacaktır. Bu cins bir şemada, aslında bağlantıya ziyan veren bir çatışma çözülümü kelam hususudur. Kimi beşerler ise çatışma şemalarında çatıştıkları vakit zaman çatışmanın dozunu ayarlayamayan, adabına uygun tartışamayan, tansiyon çok yükseldiğinde bunu biraz dindirmeleri gerektiğini fark edemeyen ve böylelikle çatışmak yerine aslında hengame eden bireylerin şemasını taşırlar. Bu çeşit bir şemada, çatışma, kişiyi kıran, karşıdaki beşerden daha da uzaklaştıran bir tabiat taşımaktadır.
Böylelikle, bilinçaltında çatışmanın makûs, kaçınılması gereken, çiftin ahengini ve bağlantısına ziyan veren bir süreç olduğunun düşünülmesi, insanlarda çatışmadan kaçmaya neden olmaktadır. Burada ise, gözden kaçan bir durum var ki, o da, çatışmanın bağlantının doğal bir seyri, bağlantının vakit zaman muhtaçlık duyduğu bir süreç olmasıdır. Temasın olduğu yerde bağlantı, bağlantının olduğu yerde çatışma vardır. Bu gerçeği itiraf ettiğimizde şu toplumsal miti de daha âlâ tahlil edebilir ve yanlışlayabiliriz: ‘’Üç cins bağlantı vardır. Sağlıklı irtibat, çatışmalı irtibat, iletişimsizlik.’’ Bu üzere bir sınıflandırmayı Türkiye’de bilinen bir çift terapisti sık sık tekrarlar. Böylelikle bu üzere bir sınıflandırmada ‘’sağlıklı bağlantıda çatışmanın olmadığı,’’ çatışmalı bağlantının de sağlıklı olmadığı üzere bir sonuç çıkar. Aslında durum bu türlü değildir. ‘’Çatışma sağlıklıdır.’’
Aile danışmanları olarak meskende daima kaos atmosferi, tabakların çanakların fırlatıldığı, bireylerin birbirlerine meskeni cehenneme çevirdiği bir ortamı elbette maksat olarak benimsiyor yahut öneriyor değiliz. Bu üzere bir beklenti de, insanların huzura muhtaçlık duyan, dinginliğe muhtaçlık duyan ruhlarına ve ilginin sağlıklı seyrine terstir. Biz çiftlerin vakit zaman birbirlerinin mayınlı alanlarına girdiklerinde, karşıdakine bel altı vurmadan hudutlarını aşikâr etmelerini
bekleriz. Karşıdaki bireye, mayınlı alanlarını tanıtmak, onu uyarmak ise kendini karşıya tanıtmak olup, ismi tam olarak ‘’çatışmak’’tır.
Çatışmanın olmadığı ortamda, ya kişinin benlik hudutları çok meçhuldür, ya bu şahıslar birbirleriyle gereğince yakın değildir ve temas etmemişlerdir. Üçüncü bir ihtimal, bireylerin çok emsal olması ve münasebetlerinin monoton bir seyirde seyrettiği senaryo için geçerlidir.
Sınırların çok belgisiz olduğu bağları bağımlı bağlantı, temasın olmadığı ilgiyi kopuk ilgi olarak sınıflandırır ve tabiatlarını anlamaya çalışırız. Belgisiz sonların hakim olduğu, bir birey çok pasif, çok edilgen, karşıdakinin kurallarıyla, istekleriyle uyumlu yaşama gayretinde olan -veya bunu doğal bir biçimde yapar hâle gelmiş- bir birey ile, onu domine eden, onun yerine kararları alan kişinin alakayı bize tasvir eder. Çok pasif, edilgen olan birey, başkasına bağımlıdır. Özetle, aile içindeki bireylerin problemleri çözmek niyetiyle başlattıkları, hislerini ‘’ben dili’’ kullanarak tabir ettikleri, empati kurmaya çalışarak kelam kesmeden karşıdakini dinledikleri ve ortak bir tahlil uğraşında oldukları çatışmalar sağlıklı bir ailenin temel davranışsal kalıpları ortasında yer almaktadır. Çatışmadan kaçınmak yerine çatışmayı bağlantının bir kesimi kabul ederek, idaresini sağlamak kriz anlarının ailede fırsata, gelişime
ve yükselme aracına dönüşmesini sağlayacaktır.
