Size kanserden korunma ile ilgili şimdiki bilgileri paylaşmak istiyorum. Kanserden korunmayı iki başlık altında kıymetlendiriyoruz;
Birincil korunma; kansere yol açan sebeplerden kaçınma manasına geliyor ki bunlar ortasında sigara, alkol, mesleksel maruziyet, radyasyon, kilolu olma üzere değiştirebileceğimiz faktörler var.
İkincil korunma ile ise kanserin erken devirde saptanması için yapılabilecek tetkikleri kastediyoruz.
Birincil korunma usulleri ortasında en değerli önlem sigaradan uzak durmak, zira sigaranın 12 tip kansere yol açtığı, Dünya’daki tüm kanser ölümlerinin %25’inin sigaraya bağlı olduğu ve sigaranın kanserden korunmak için sakınılabilecek 1 numaralı risk faktörü olduğu biliniyor. Yanımızda sigara içen bireylerden gelecek sigara dumanı maruziyeti ve tütün çiğneme üzere aktivitelerin de kanser oluşumunu artırabileceği biliniyor. Elektronik sigara olarak bilinen dumansız sigara eserleri de dolaylı olarak tehlikelidir. Genel olarak sigara içenlerin içmeyenlere kıyasla akciğer kanseri geliştirme ihtimali de 22 kat daha fazladır. Hava kirliliğinin de her sene 223.000 akciğer kanseri vefatına sebep olduğu düşünülmektedir.
İkinci kıymetli faktör olarak alkolü sayılabilir. Her sene Dünya’da 750.000 kişi alkole bağlı sebeplerle kansere yakalanıyor. Alkol; ağız, yutak, teneffüs borusu (bronş), yutma borusu (özofagus), karaciğer, pankreas, kalın bağırsak ve göğüs kanserine yol açmakta. Şayet sigara ve alkolü birlikte kullanılırsa ağız, yutak, teneffüs ve yutma borusu kanserine yakalanma ihtimaliniz 5 kat artmaktadır. Şayet alkol bağımlı düzeyinde kullanılıyorsa risk 30 kata kadar yükselmektedir. Alkolün en uygun ölçüsü sıfır ya da sıfıra en yakın olan ölçüdür.
Üçüncü risk kilolu olmaktır. Beden yüzey indeksinin 25’in üzerinde olması kilolu olmak, 30’un üzerinde olması şişmanlık olarak bedellendiriliyor ve bunun da yutma borusu, göğüs, rahim ve kalın bağırsak kanserine yol açacağı biliniyor. Fizikî aktivitemizi artırmak ve düşük kalorili besinlerle beslenmek bu risk faktörünü azaltmak için ehemmiyet taşıyor. Raf ömrü uzun olan besinler yerine taze zerzevat ve meyvelerin mevsiminde tüketilmesi de değerlidir.
Dördüncü alabileceğimiz tedbir fizikî hareket. Tertipli fizikî aktivite ile kilomuzu daha ülkü bir seviyede tutabiliriz. Fizikî aktivite sayesinde ayrıyeten hormon düzeylerimiz ve bağışıklık sistemimiz de daha nizamlı ve güçlü olacaktır. Bunu sağlamak için yaş ve fizikî durumumuza uygun kolaylık sağlayan antrenman programları olan telefon aplikasyonları da var.
Beşinci tedbir özel kimi enfeksiyonlardan kaçınmaktır. Bildiğimiz kadarıyla Dünya’daki kanserlerin %15’i enfeksiyonlara bağlıdır ve bunlar da bilhassa düşük ve orta gelir seviyesindeki ülkelerde olmaktadır. Bu enfeksiyonların başlıcaları karaciğer kanserine yol açan hepatit enfeksiyonu, rahim ağzı kanserine yol açan papilloma virüs enfeksiyonu, geniz kanserine yol açan epstein barr virüsü enfeksiyonu ve mide kanserine yol açan helikobakter pylori vardır. Bu hastalıklardan sakınmak için genel ve cinsel paklık kurallarına uymak dışında hepatit ve papilloma aşılarının yapılması da uygundur.
Altıncı faktör olarak radyasyon, çevresel ve mesleksel kansere yol açan unsurlara maruz kalma sayılabilir. Bunlardan radyasyona maruz kalma çoğunlukla güneşlenmekle olmaktadır. Solaryum yatakları da güneş ışınına maruz kalmaya misal risk içerirler. Mesleksel maruz kalmalar ortasında en başta bilinen akciğer kanseri zarına yol açan asbesttir. Lakin bunun dışında birtakım yapıştırıcıların da kan kanserine yol açtığını biliniyor.
İkincil muhafaza prosedürleri olarak 25 yaşından sonra her bayanın senede bir kere jinekolojik denetimden geçmesi, 45 yaşından sonra mamografi ve göğüs ultrasonu baktırması sayılabilir. 45 yaşından sonra her erkek PSA takibi yaptırmalıdır. Ayrıyeten 45 yaşından sonra her iki cinsiyet içinde kolonoskopi denetimi başlamalıdır. Bunlara ek olarak 50 yaş üstü yahut menopoz sonrası bayanlarda kemik yoğunluğu takibi de değerlidir.
Son olarak yıllık hekim denetimi her sağlıklı birey için ihmal edilmemelidir.
