Fahrenheit 451
İşine sıkı sıkıya sarılan Guy Montag iş yerinde başarılı bir itfaiyeci iken Clarisse isminde 17 yaşında
bir kızla tanıştıktan sonra hayatını sorgulamaya başlar. Montag daha evvel hiç sorgulamadığını
etrafından ne verilirse onu aldığını, araştırma yapmadığını fark eder. Yüzbaşı ile konuşurken düşünmeye
ve sorgulamaya başlayan Montag, Clarisse McClellan’ın sorduğu ‘İtfaiyeciler yangınları besleyip
büyütmek yerine engellemiyor muydu?’ sorusu istemsizce ağzından çıkması bulunduğu iş yerindeki
rolünden rahatsızlık duymaya başladığını ve rol çatışması yaşadığını gösterir. Rolün gerektirdiği
davranışlar, hem rolün kendisinden hem bireyin kişiliğinden etkilenir. Kişinin davranış biçimi, rolünden
beklenen davranış örüntüsü ile ahenk içinde olmayabilir. Bu tutarsızlık rol çatışmasını oluşturur.
İhbar üzerine gittikleri konutta kitap yakma sırasında bayanın kendini kitaplarla bir arada yakması
aslında sorgulamaya başlamış olan Montag’ın iş yerinden soğumasına neden olmuş ve işi sevmemeye, işten
kaçmaya çalışmıştır. Motivasyonunu kaybetmiş itfaiye misyonu ile ilgili isteksizlik başlamıştı. Motivasyon
da bulunan kapsam kuramlarında belirtildiği üzere odak noktasında kayma meydana gelmiş bireysel
ihtiyaçları değişmiş, yakma sürecini çok severek yaparken fizyolojik ve ruhsal olarak kendisini
tatmin etmediğini fark etmiş ve artık yakma süreci onun için itici bir hal almıştır. Montag artık ihtiyacı
olan şeyin yakma vazifesi olmadığını düşünmeye başlamış Gereksinimlerin özellikleri konusunda belirtildiği
üzere, bir uyaran yahut kişinin deneyimlediği bir nesne tarafından aktive olan içsel özelliklerdir. Kişi, aktive
olan gereksinimi karşılama istikametinde davranış stantlar. Montag da gereksinimi olan sorgulama-düşünme aşamasına
geçip içsel muhtaçlığının peşine düşmeye karar vermiştir. E.R.G. teorisinde bulunan var olma ihtiyacı
fizyolojik ve güvenlik muhtaçlıklarını düşünmeye başlamış, ilgi kurma muhtaçlığı sevilme ve ilişkin olma ihtiyacı
üzerinde durmuş, gelişme gereksiniminde ise hem saygınlık hem de kendini gerçekleştirme ihtiyacını
karşılamak ismine adımlar atmaya yönelmiş. ‘En son ne vakit nitekim rahatsız oldun?’ sorusu
varoluşunu sorgulamaya başladığının kıymetli göstergelerinden birisi.
Kitaplara ilgi duyduğunu eşi Mildred ile paylaşması bu hususta eşi ile tartışması ve hatta
komşularının yanında kitaptan şiir okuması örgütsel çatışma içerisine alabileceğimiz bir durumdur.
Burada açıklama yapmak gerekirse evet Mildred ile iş yerinden rastgele bir bağı yok yalnızca beraber
yaşadığı eşi lakin gerek Mildred’in ilaçlar kullanması gerekse yasaklara çok derece bağlanması adeta bir
itfaiye vazifelisi üzere kitapları yakmak istemesi, konutunda istememesi ve en nihayetinde Montag’ı ihbar
etmesi onu sanayi kategorisine almamız için kâfi nedeni barındırıyor bizler için. Aslında sadece
Mildred de değil genel olarak beşerler hipnotize olmuş üzere yasaklara vazifeliler üzere çok reaksiyon vermeleri
toplumda bulunan sorgulama yeteneğinin bittiğini göstermiştir. Montag’ın eşine ısrarla ‘nerede ve ne
vakit tanıştık?’ sorusuna ikisinin de karşılık verememesi içinde bulundukları teknolojinin onları hiç
düşünmeye itmediğini, sorgulama yapmadan memnun olarak yaşadıklarını düşünerek hayatlarına devam
ettiklerinin göstergesi. ‘En son ne vakit rahatsız edildik?’ sorusu içerisinde büyük mana taşıyordu
Montag için. Zira hipnotize edilmiş, eline ne verilirse onunla keyifli olmaya alışılmış hepsinden
kıymetlisi kitap üzere insanı okudukça düşünmeye iten bir objeden neden farklı kaldığını sorgulamaya
başlamıştı.
Yüzbaşı Beatty in Guy Montag da değişiklik olduğunu fark etmesi ve bu durumu tahlil edip
Montag’ı fikirlerinden vazgeçirmeye çalışması aslında Başkanda bulunan Tahlil ve Muhakeme
yapabilme özelliğini çok rahat kullanabildiğini gösterir. Beatty’nin ‘Her itfaiyeci eninde sonunda bu
pürüze toslar’ cümlesi ile aktarma teorisinde bulunan İş tecrübelerinin yaşama, ömür tecrübelerinin de
işe taşınması durumunu çok net halde yansıttığını görüyoruz. Tekrar ‘Her itfaiyeci mesleğinde en az bir
defa bir dürtüye kapılır… ‘diye devam edip Montag’ın ‘bir itfaiyeciye kitap götürse ne olur?’ sorusuna
verdiği yanıt ile (‘Doğal bir hata’ cevabı) telafi etme teorisini tesirli kullanabildiğini gösteriyor. Yüzbaşı
nitekim tam bir önder özelliklerini taşıyan irtibatı düzgün iş hassaslığı yüksek misyonunda başarılı bir insan.
Lakin ne kadar uygun bir başkan olsa da Guy Montag’ı ikna edememiş ve başkanda bulunan İkna Etme Kabiliyeti
özelliğinin zayıf olduğunu göstermiştir. Motive edici etmenler çalışanların, motivasyon ve doyumlarının
esas nedeni olarak belirttikleri ögelerdir. Montag’ın. ‘Bir itfaiyeciye kitap götürse ne olur?’sorusunda
Yüzbaşı, Montag’ın kitap okuduğunu ve hatta meskeninde kitap olduğunu anlamış. Bu durumun Montag
üzerinde gerilim yarattığını fark etmiş ve çabucak destekleyici bir örgüt iklimi kurma, çalışanların rollerini
tanımlama, toplumsal ve ruhsal dayanak sağlama, gerilimin kaynağını belirlemeye yönelik adımlar atmıştır.
Montag’ın işe gidip gitmeme konusunda kararsızlığı Yüzbaşı Beatty’in konuşmaları ile çatışma
konusunda bahsedilen hem kişi içi çatışma hem de bireyler ortası çatışma, örgütsel çatışma durumlarını
yaşadığını göstermiştir. Yüzbaşı, Montag’ın örgüt üyeliğini sürdürebilmesi ya da örgütsel bağlılığını
yeniden tahsis etmek için duygusal bağlılık (‘‘Happinees Boys’uz Dixie Duo’yuz sen, ben ve
başkaları…’’cümlesinde bahsettiği üzere aidiyet hissini ön plana çıkarması) normatif bağımlılık (
keyifli olmak için bu işte çalışmaya zarurî olduğu, hayatının memnun biçimde devam etmesi için hoş giden
ömrünü bozmaması gerektiğini belirtmesi), devam bağımlılığı (‘Senin, bizim artık ki memnun dünyamız
için ne kadar değerli olduğunun farkında değilsin sanırım’ cümlesi ile işten ayrıldığı taktirde mecburiyet
dayatmasını gösteriyor.) normlarını kullanmış, üzerinde baskı oluşturmayı ve işini bırakmaması
gerektiğini belirtmeye çalışmıştır.
Yüzbaşı Betty’in Shakespear – Thomas Dekker üzere vb. ünlü müelliflerden örnekler vermesi, ya daha
evvel kitap okuduğunu ya da Montag üzere yakmaya gittiği konutlardan kitaplar çaldığını gösterir. Ancak
burada odaklanmamız gereken durum Yüzbaşının işe bağlılığının çok yüksek olması, işe faal şekilde
iştiraki, ömrün merkezi olarak görmesi, işi kendine özsaygının temeli olarak algılaması ve kendini iş
performansı ile tanımlamasıdır. İşe bağlılık, motivasyon ve iş doyumu ile sıkı sıkıya bağlantılı olduğunu
düşünürsek yakma sürecini eksiksiz yaparak ne kadar bağlı olduğunu bizlere göstermiştir. Aklı karışan
Montag’a kitapların içerisinden alıntılar yaparak yaklaşması şaşırtan bir durum olsa da tekrar yukarda
bahsettiğimiz önder olma özelliklerinden kendini geliştirme durumunu becerebildiği açıkça ortadadır.
Profesör Faber ile tanışan Montag iş birliği yapmaya karar vermesi ve Profesör ün başta gerilim yaşayıp
sonradan Montag’la rahat bağlantı kurabilmesi onun Kişilik Tiplerinden B tipi kişi olduğunu gösterir.
Üzerindeki gerilimi attıktan sonra rahat tez etmeyen davranışları sergilemesi, Montag’ın acelece bir şeyler
yapmak isteyip onu yavaşlatması, bir arada hareket etmeyi önermesi ve saldırgan davranışlardan uzak
durup muvaffakiyete yönelik hırslı olmayan emin adımlar atması. Rahat plan yapabilmesi ki en kıymetli planları
Semender kendi kuyruğunu yiyor! cümlesinden anlaşılacağı üzere. Evet Profesör Faber B Tipi kişilik.
Pekala Montag! Her şeyi bir an evvel süratli yapmak istemesi, sabırsız ve heyecanlı olması, yeni işi olan kitap
kurtarma ya da kitap yakmaktan kaçınma davranışını gerçekleştirmesi, çabuk öfkelenip hırsıyla hareket
etmesi içinde bulunduğu gerilim ortamında büsbütün A Tipi kişilik özelliğini yansıtmaktadır. Lakin içinde
bulunduğu geriliminden kurtulamayıp çuvallamış ve ona nazaran görece daha tecrübeli olan Faber ile gerekli
iş iştirakini kuramamıştır.
