EVLİLİK NEDİR ?
Evlilik, en klasik tarifiyle; “hayat arkadaşlığıdır”.
Kimi eşlerin ortasındaki ilgi; gerçek bir hayat arkadaşlığı olmasa da; tekrar de herşeye karşın bir “hayat ortaklığıdır”
EVLİLİK NE DEĞİLDİR ?
Bazı beşerler; yalnızca kendisinin etrafında dönen, tek kişilik bir dünya ister. Halbuki; evlilik de, hayat da, tek kişilik değildir. Evlilik; yalnızca bir tek eşin seçimleriyle, kararlarıyla, denetimiyle yürütülemez.
İhtiyaçların tamamını karşılayabilecek ülkü bir evlilik yoktur.
Yetişkin dünyasında hayat da, evlilik de karşılıklıdır
EŞLER; EVLİLİK TERAPİSİNE, NASIL BİR RUH HALİYLE BAŞVURABİLİYOR?
Evli bir çift, evlilik terapisine başvurduğunda; eşlerden birinin, evlilik terapisiyle ilgili beklentisi, öbür eşe nazaran daha fazla olabiliyor.
Genel olarak bayanlar; erkeklere nazaran işbirliğine, uzlaşmaya, yardım arayışına daha yatkın görünüyorlar. Birçok vakit; erkekler, evlilik terapisine daha gönülsüz başvuruyorlar.
Eşlerin; evlilik terapisinden öncelikli beklentileri; evlilikte kimin haklı yahut kimin haksız olduğunun bir uzman tarafından kendilerine söylenmesi olabiliyor maalesef.
Ya da; eşler, evlilikte yaşadıkları önemli sıkıntıların, yalnızca terapistin kolay teklifleriyle kolay kolay çözülmesini bekliyorlar.
Çoğu vakit eşler; evlilik terapisinden tam olarak ne istediklerini bilmiyor bir halde terapiye başvurmuş da olabiliyorlar. Zira günümüzde birçok insan; kendi hayatından da, hayat arkadaşından da ne beklediğine, ne istediğine, ne hissettiğine pek baş yormuyor artık.
Pek çok insan; hayatını ve evliliğini güya bir makina yahut robot üzere, bir ruhu yokmuş üzere sürdürüyor. Otomatikleşmiş “görev ve sorumluluklar” içinde koşturarak, kendi hayatını ve evliliğini tüketiyor.
Her beşerde; birbiriyle çelişen birçok eğilim vardır:
Mesela; aslında annemize, babamıza ve içinde yaşadığımız topluma ilişkin birtakım katı kuralları, hiç sorgulamadan güya kendi kurallarımız üzere motamot kabul ederiz ve birçok vakit o katı kurallarla kendimizi insafsızca yargılayıp ve kendimizi suçlama eğilimimiz vardır. Ama kimi vakit da yalnızca kendimizi haklı görme ve karşımızdakini suçlama eğilimimiz vardır.
İki eş; kişisel olarak nelerden sorumlu olduğu ile nelerden sorumlu olmadığını netleştirmedikçe; kendini suçlamak, kendini, kendini savunmak ve karşındakini suçlamak formunda bir kısır döngünün içinde yorulur.
Eşler kendini, hayatını ve hayat arkadaşını anlamaya çalışmadıkça; evlilikte yaşanan duygusal, cinsel, toplumsal, ekonomik meseleler; tıpkı kısır döngü içinde tekrar edip, her iki eşte de güç ve vakit kaybına yol açar.
Bu tatsız süreç; eşlerin her ikisini de giderek daha da yorar, bıktırır ve karşılıklı daha özensiz hale getirir.
Eşlerin hem birbirlerine, kendi kendilerine hürmetleri azalır. Sevgi ve itimatları hasar görür.
Hayat arkadaşıyla yaşanan bu yorucu süreç; hayatın her alanına olumsuz yansımaya başlar, giderek ömür kalitesi düşer, hayattan ve evlilikten alınan tatmin düşer.
Hayat ve hayat arkadaşlığı; çekilmez hale gelir. Hele bir de çocuklar varsa; içinden çıkmak daha da güçleşebilir. Çaresizlik ve sıkışmışlık hisleri oluşabilir.
Bu olumsuz hislerle; eşler birbirinden duygusal, cinsel ve toplumsal olarak uzaklaşmaya, birlikte daha az vakit geçirmeye, hatta kopmaya başlayabilirler.
Ortak hiç birşey paylaşmaz ve yapmaz hale gelebilirler. Eşlerden birisi; kendini işine ve çalışmaya çok derecede verebilir, öteki insanlara yahut etkinliklere yönelmeler olabilir.
Ya da tam aykırısı meskene kapanmaya, kendi dünyasına gömülmeye yahut kendisi için hiçbir şey yapmamaya dönüşebilir.
Karşılıklı tahammülsüzlük, hassasiyet, öfke, sonluluk ve ani parlamalar yaşanabilir.
Canı acıyan eş, can acıtmaya soyunabilir, emelini aşan incitici kelamlar yahut davranışlar havada karşılıklı uçuşabilir. Sözel yahut fizikî şiddete dönüşebilir.
Eşler ortasında küçümseyici kelam ve davranışlar, bilhassa diğerlerinin yanında küçük düşürmeler, özensizlik, aşağılama, hakaret, küfür başlayabilir.
Eşlerden birisi yahut her ikisinde birden; çok konuşma yahut hiç konuşmama, hassasiyet, alınganlık, hal, sitem, küskünlük görülebilir.
Tek taraflı yahut karşılıklı tenkitler yahut suçlamalar alakayı giderek daha da yıpratır.
Eşler ortasında vakit zaman süreksiz küsüp-barışmalar, ayrılıp-birleşmeler tekrar edebilir.
Uzlaştırmak için ortaya üçüncü bireyler girebilir. Eşlerin köken ailelerinden, arkadaşlarından yahut kendi çocuklarından birleştirici baskılar gelebilir.
Ayrılma-birleşme süreci giderek laçkalaşabilir.
Evlilikte yaşanan bu gerçek mağduriyetlerin hiçbiri şımarıklık, güçsüzlük, zayıflık, iradesizlik nedeniyle değildir.
Çoğu defa altta yatan şey; bir akıl hastalığı, mecnunluk yahut aptallık hali de değildir. Eşlerde birden fazla vakit psikiyatrik bir hastalık da yoktur. (Fakat birtakım beşerler, eşinin ruhsal açıdan “normal olmadığına” inanır ve güya bunu psikoterapiste teyit ettirmek istercesine eşini terapiye getirir.)
Eşlerin yaşadığı gerçek mağduriyetler; vakit ilerledikçe alışmaya, uyuşmaya, kayıtsızlığa, aldırmazlığa, kanıksamaya ve bir kurtarıcı bekleyen kurban rolüne dönüşebilir.
Halbuki; hiçbir insan, kendi kendini uyandırmadan, öteki birisi tarafından uyandırılamaz.
Kötü giden bir evlilikte de; bu prensip geçerlidir ve evlilikte nitekim işe yarayabilecek yeni bir şeyler yapmak için “uyanmayı” eşler ismine, tek başına psikoterapist de yapamaz.
Fakat maalesef, insan ruhunda; şahsî şiddetli bir gayret vererek çıkış yolları aramaktansa, birebir çıkmaz sokakta dolaşma yahut hazır kestirme yollar arama eğilimivardır.
Ötelemeler, üstünü örtmeler, geçiştirmeler, ertelemeler, özensizlikler, ihmaller arttıkça artar.
Tekrar eden kısır döngüler içinde yerinde saymaya alışmak, eşleri uyuşturur, evlilik ilgisi yakınlığını ve derinliğini kaybeder. Evlilik her istikametten yoksullaşmaya başlar. Eşler; kendi hayatlarına ve hayat arkadaşlarına kayıtsız hale gelmeye başlarlar. Her iki eş de evliliğin tatsız durumu ve geleceği için ferdî inisiyatif almaz hale gelebilir.
Eşler birbirinin kişilik yapısını değiştirmeye çalışabilir ve umudunu buna yatırabilir.
Veya, eşlerden birisi yahut her ikisi; gerçekte olmadığı birisi üzere olmaya çalışabilir.
Daha çok para, meslek, muvaffakiyet, güç, statü, itibar, mülkiyet sahibi olmanın; huzur ve memnunluk getireceğini sanarak hayatlarını bunların üzerine kurup, gerçek hayatı ve gerçek bir hayat arkadaşlığını ıskalayabilirler.
Eşler; kendi annelerinin, babalarının yahut çocuklarının “üzüleceği” ve “onaylamayacağı” bir ayrılık kararına da yürek edemeyerek, umutsuz ve çaresizce mutsuzluklarında sıkışıp kalabilirler.
EVLİLİK TERAPİSİ NEDİR?
Evlilik terapisi; evlilikte yaşanabilen ve üstte özetlemeye çalışılan bu yorucu durumda, eşlerin, bağlantılarında yaşadıkları tekrarlayıcı ve yıkıcı havayı, birlikte anlamaya çalışıp, seçeneklerini netleştirmeleri için, her iki eşe de ruhsal kimi metotlar öneren, farklı bir sohbet çalışmasıdır.
Diğer bir tanımla; evlilik terapisi; evlilikte yaşanan aksilikleri, bir psikoterapist ile birlikte anlamaya çalışıp, evlilikteki mevcut yorucu durumu sürdürmekte ısrar etmek yerine, daha olumlu seçenekler oluşturma denemesidir. Tarafsız ve profesyonel bir üçüncü gözle bir arada; mevcut duruma, problemlerin yahut gereksinimlerin kökenlerine, maliyetine ve seçeneklere bakmaktır.
İnsan; kendini, hayatı ve hayat arkadaşını anlamaya çalışmadan, kendisiyle, hayatla yahut hayat arkadaşıyla bağlantısındaki hiçbir şeyi sahiden düzeltemez.
Kişi; kendi hayatıyla ve hayat arkadaşıyla ilgili hisleriyle, gereksinimleriyle, ikilemleriyle ve sorumluluklarıyla yüzleşmediği sürece, sıkıntılarını da gerçek manada çözemez.
“EŞİMLE KONUŞAMIYORUZ, SAHİDEN ÇOK YORULDUM ve NE YAPACAĞIMI BİLMİYORUM?”
Eğer bir insan; evliliğinde kendini yalnız, anlaşılmamış, bedelsiz, kırgın, kızgın, kararsız, çaresiz, hissediyorsa vakit geçtikçe ümitsizliği artabilir, çabalasa bile, umutsuzca çabalaması kişiyi daha da yorabilir ve mutsuzlaştırabilir. Hayatta yalnız kalmaktan kaçındıkça, yalnızlığı derinleşebilir.
Eşlerden birisi, evliliğindeki olumsuz gidişatla ilgili artık yeni birşey yapmak isterken, başka eş kayıtsız kalmayı sürdürebilir.
Evlilikteki sorunların tekrarından; bir eş bunalmışsa, lakin öteki eşin çok önemli bir memnuniyetsizliği yoksa süreç daha da yorucu hale gelip, evlilikteki mutsuzluk, sıcak yahut soğuk bir savaş halinde sürdükçe sürebilir. Evlilik münasebeti; bir sakız üzere sündükçe sünebilir.
Ayrılma-ayrılamama-evi terk etme-eve geri dönme süreçleri tekrarlanıp, “ayrılmak” ve “barışmak” kavramları yozlaşabilir, bağlantı laçkalaşabilir (bir vidanın yalama olması üzere ne sağlamlaştırılabilir, ne çıkarılabilir.)
Evlilik alakasının yeri giderek kayganlaşabilir. Bu kaygan yerde düşen eşlerin tekraren kalbi kırılabilir. Hele birebir kaygan ve kırılgan yere kurulmuş o meskende, çocuklar da varsa, o çocukların ruhu, kalıcı olarak hasar görebilir.
Çocuklar anne-babalarının evlilik münasebetlerindeki aksiliklerden kendilerini sorumlu görüp, arabuluculuğa soyunabilirler, anneyi yahut babayı teselli etmeye çalışabilirler.
Her çocuk; hem anneye, hem de babaya gereksinim duyar ve aslında yalnızca anneye yahut yalnızca babaya taraf olamaz. Çocuk; ortada kalmışlık duygusu yaşayabilir, sevme, sevilme, bağlanma, itimat, emniyet, tehlike/tedbir, sorumluluk/suçluluk, iyi/kötü, doğru/yanlış, üzere kavramları süreksiz yahut kalıcı hasar görebilir.
Çocuğun gereksinimi olan şey; huzurlu, inançlı, samimi, dengeli ve istikrarlı bir mesken ortamıdır. Bunun ön şartı da; anne-babasının ruh sıhhatinin huzurlu, sakin ve dengeli olmasıdır.
Evliliğinde önemli sıkıntılar yaşayan eşlerin birden fazla; evlilikteki yıkıcı ve yorucu havaya “çocuk için katlandıklarını” söylerler. Halbuki o yıkıcı hava; çocukların ruhuna esasen önemli ziyanlar vermektedir.
Bir evlilikte nitekim memnunmuş üzere yapılamaz, yapılmaya çalışılsa bile bu yapay ve geçersiz olur.
Anne-babalar evliliklerindeki mutsuzluklarını çocuklarına “yansıtmadıklarını” söyleseler de, bu niyetleri kendilerini kandırmaktan öteye gitmez, zira çocukların sezgileri kuvvetlidir ve konuttaki aksilikleri hissederler.
Birçok çocuk ve ergenin; anne-babasının yaşadıkları çatışmaya maruz kalmakla ilgili hislerini terapistlerle açıkça paylaştığı bilinen bir gerçektir.
Evlilikte yaşanan sorunları; bayanlar konuşarak çözme eğilimindeyken, erkekler geçiştirmeye, ertelemeye yahut sorunun üzerini örtmeye daha eğilimlidirler. Ancak bayanlar; kocası tarafından ciddiye alınmadıkça daha tahammülsüz ve öfkeli hale gelip, kocasının gözünde “dırdırcı eş” olarak gözükebiliyor ve erkekler evlilikte kendi dünyalarına gömülüp eşlerine duvar örerek “kavga istemediklerini” söyleyebiliyorlar.
Eşlerin karşılıklı inatlaşan tavırları; sonuç olarak daha çok uzaklaşmalarına ve ortalarındaki sıcak yahut soğuk bir savaşın devamına yol açabiliyor.
Birçok eş üstte özetlenen yorucu halleri yaşadıkça birbiriyle konuşamaz yahut konuşmaz hale gelebiliyorlar.
Bir çok evli insan; eşiyle olan ilgisine yalnızca kendi penceresinden baktığı için, yalnızca kendini haklı görebiliyor, eşini daima eleştiren ve suçlayan bir tavra bürünebiliyor.
Kimi eşler; karşılıklı inatlaşmalarla, birbirlerinin kalbini kırıp, özür bile dilemiyor.
Özür yüzeysel olduğunda yahut tıpkı kusur sık sık tekrarlandığında; kalbi kırılan eş affedici olamıyor. Karşılıklı hürmet, itimat ve yakınlık hisleri tahrip oluyor. Öfke ve kırgınlık birikip; hiddete, kin ve nefret üzere yıkıcı hislere dönüşebiliyor.
Bütün bu olumsuz ve yıkıcı hisler; eşler ortasında duygusal ve cinsel uzaklaşmayı körükleyebiliyor.
EVLİLİKLER NASIL BAŞLIYOR, SÜRÜYOR ve BİTEBİLİYOR?
(anlamaya çalışmak için birtakım sorular, mevzular, yorumlar)
Seçimlerimizin, tercihlerimizin, kararlarımızın ne kadarı kendimiz için; ne kadarı öbürleri için (annemiz, babamız, çocuğumuz için) oluyor?
Eş seçiminde neler belirleyici olmuş?
Evlilik kararı nasıl alınmış?
Evlilik memnun başlamış mı?
Duygusal, cinsel, toplumsal bir uyum/istek/tatmin olmuş mu?
“Bazı evliliklerin; hiç başlamamış olması gerekir” denir,
(bu niyet bazen doğrudur.)
Evlilikte yaşanan sorunların birçoklarını; her eş, evliliğine kendisi getirir.
Kişinin kendi iç dünyasında olanların sorumluluğunu alması, yetişkin bir insan olmanın ön şartlarındandır.
Evlilikte; eşlerin herbirinin kendi davranışlarının sorumluluğunu alması öncelikli prensiptir:
1) “benim içimde neler oluyor?”
2) “eşimin içinde neler oluyor?”
3) “eşimle ortamızda neler oluyor?”
4) “birbirimize neler hissettiriyoruz?”
5) “hayatla bağımda nelerden sorumluyum?”
6) “hayat arkadaşımla bağda, sorumluluklarım ne?”
7) “sorumluluklarım ne değil?”
8) “eşimin sorumlulukları ne (ve ne değil)?”
Her insanın içinde; düzgünlük de, kötülük de vardır.
İnsanın kendi içinde; yeterlilik ile berbatlığın çabası vardır.
Hiç bir insan; “tamamen iyi” yahut “tamamen kötü” değildir.
İnsanın; kendi içindeki berbatlığı kabullenmesi ve denetim etmesi; içindeki uygunluğun ortaya çıkmasını sağlayabilir.
Kişinin kendisinin de, eşinin de; olumlu ve olumsuz özelliklerinin bütününü görebilmek, bağın sahiciliğini ve olgunluğunu arttırır.
Bir münasebetin olumsuz istikametlerini yok etmeye çalışmak yerine;
olumlu taraflarını arttırmaya çalışmak daha verimli bir stratejidir.
Eşine düzgün davranabilmenin bir çok olumlu manası ve fonksiyonu vardır.
Eşine rastgele bir bahiste güzellik sunabilmenin bile, tek başına uygunlaştırıcı tesiri olabilir kimi vakit.
“Eşine ilgini sunmak, eşini merak etmek, sunulan düzgünlüğü görebilmek ve kabul etmek” kıymetli kapasitelerdir.
İçsel bir çelişkinin üstünü örtmek için; dışsal bir sıkıntıyı mazeret olarak kullanmak, birçok beşerdeki yaygın bir eğilimdir.
Eşiyle alakasının; nitekim uygun bir insan bağlantısı olabileceğini düşünebilmek
Kendini kapamamak da sağlıklı bir münasebet için öncelikle gerekenlerdendir.
EVLİLİK TERAPİSİ NE DEĞİLDİR?
Eşlerden hangisinin “suçlu ve haksız”, hangisinin “suçsuz ve haklı” olduğunun söylendiği bir yer değildir.
Çünkü; aslında, birçok vakit bir evlilikte, “suç” yahut “suçlu” yoktur.
İnsani kusurlar, zaaflar, eğilimler, tercihler ve çelişkiler vardır (ve bunlar eşlerin her ikisinde de vardır.)
Evlilikte “suçlu” yoktur, lakin her iki eş de mağdur, yorgun ve mutsuzdur.
“Haklı olmak mı, keyifli olmak mı?” ikileminde; keyifli olma ihtimaline müsaade vermeyi denemek değerlidir.
Eşlerden birisi; kimi problemlerde kendisini yargıç, eşini de hatalı pozisyonunda görmeye başlayabilir.
Kimi problemlerde de; roller karşılıklı değişir, ve bu kısır döngü, devamlı birbirini izler.
Eşini suçlamak, kendini savunmak süreçleri kasıtlı yahut kasıtsız olarak tekrarlanarak yinelenir ve vakitle bağdaki her bahiste bir hesap-kitap, çetele tutmak ve yavan pazarlıklar başlar.
Bu tekrarlayıcı süreç; hem daima güç çalarak alakayı yorucu hale getirir, hem de bağdaki yakınlığı, samimiyeti, açıklığı, adaleti, itimadı, tatmini, ahengi, ahengi giderek daha da bozar.
Evlilik terapisi; bu tekrarlayıcı ve yıkıcı sürecin içine terapistle birlikte çekilmek değildir. Zira o yineleyen eski kalıplarla; bağlantıda yeni birşey filizlenmesi mümkün değildir.
Evlilik terapisinin temel maksatlarından birisi: terapi süreci içinde; eşlerin, eski tekrarlayan yıkıcı bağlantı kalıplarını anlayıp; evlilik bağlantılarında yeni bir bağlantı stilinin içinde, eski kalıplarını kırmayı öğrenmektir.
EVLİLİK TERAPİSİNDE NELER YAPILIR?
Evlilik terapisinde;
öncelikle; şayet evlilikte bir kriz durumu varsa (ki birçok vakit vardır) mevcut krize müdehale edilir,
sonraki etapta; münasebetteki durum tespiti yapılır,
terapistle birlikte; seçeneklere bakılır.
eşler; terapi sürecinde; evliliklerinde ne hissettiklerine, ne istediklerine, ikilemlerine, sorumluluklarına baş yorarlar, her bir seçeneğin avantaj ve dezavantajlarınıterapistle birlikte tartarlar ve terapi sürecinde seçeneklerden birini kendi hür iradeleriyle seçip, kendi hayatlarının ve hayat arkadaşlıklarının sorumluluğunu alıp, kendi kararlarını verirler. Sonrasında da bedellerine de razı gelerek, kararlarının gerisinde dururlar.
evlilik terapisinin çok farklı teorik modelleri ve uygulamada çok farklı psikoterapi teknikleri vardır.
evlilik terapisine başvuran çiftin; evliliklerindeki spesifik (kendilerine özgü) gereksinimlerine nazaran ve başvurdukları psikoterapistin mesleksel donanımına nazaran, farklı terapi modellerinin, farklı terapi teknikleri seçilebilir:
Üç evreli bir terapi modeline nazaran:
EVLİLİK TERAPİSİNİN EVRELERİ:
Başlangıç evresi:
İlk seans: tanışma ve karşılıklı bilgilenme.
Öncelikle; kriz sürecine müdehale, eşlerin kendi köşelerine çekilerek bir mühlet (örneğin en az 30 gün) soluklanmaları, başlarını toparlamaları.
Evlilikteki temel meselelerin ve beklentilerin netleştirilmesi.
Orta evre:
Geçmişte yaşanmış, karşılıklı aksilikler için karşılıklı af dileyebilmek ve affedebilmek.
Geçmişte yaşanmış lakin hala eşlerden birinin gündemini meşgul eden aksilikleri “unutmaya çalışmak” yerine (önerilecek terapi tekniklerini kullanarak) son bir sefer manalandırıp, kabul etmek ve geride bırakmak.
Hayatta ve evlilikte aktüele (şimdiye) gelebilmek.
Hayat iştirakini (son kez) tekrar denemek.
Çeşitli terapi tekniklerini öğrenmek ve evlilik alakasında uygulamayı denemek
Son evre:
“Tamam mı, devam mı?”
“Neye tamam, neye devam?”
1) Başlangıç evresi:
İlk seans: tanışma ve karşılıklı bilgilenme.
Öncelikle kriz sürecine müdehale, eşlerin kendi köşelerine çekilerek bir müddet (örneğin en az 30 gün) soluklanmaları, başlarını toparlamaları.
Evlilikteki temel problemlerin ve beklentilerin netleştirilmesi.
Evlilik terapisine birinci adım: terapi seansı için randevu alıp, iki eşin, çift olarak evlilik terapisine başlamasıdır.
Terapist ile işler karşılıklı tanışırlar.
Öncelikli gaye; karşılıklı bir inanç ve işbirliği tabanı oluşturmaktır.
Eşlere; asla yargılanmayacakları, suçlanmayacakları, şartsız hürmet ve tarafsızlıkla dinlenecekleriyle ilgili garanti verilir.
Her iki eşin ve terapistin üçlü müttefik olup, umutla ve istekle ortak bir iş-birliğine girmesi değerlidir.
Eşlerin her ikisi de;
“iradesiz”
“zayıf karakterli”
“haysiyetsiz”
“yetersiz”
“hilkat garibesi”
“ucube”
“lanetli”
“umutsuz vaka”
“psikiyatrik hasta”
“deli”
olmadıklarını, terapinin başlangıcında başvurdukları psikiyatrist ile birlikte öğrenmeli ve kabul etmelidirler.
Psikolojik dayanak talep etmenin yahut hislerini paylaşmanın; zayıflık olduğuna dair yanlış inanış toplumumuzda yaygındır. Terapiye başvuran eşlerde, şayet bu türlü bir inanış varsa, bunun hakkında kesinlikle detaylı konuşulmalıdır.
Eğer eşler evliliklerindeki bir krizin çabucak akabinde, evlilik terapisine başvurmuşlarsa; öncelikle krize müdehale kıymetlidir. Terapinin birinci evresinde eşlerin birisi yahut her ikisi de kalbi kırılmış hissediyor olabilir. Bu periyotta eşler karşılıklı konuşma konusunda tahammülsüz, kızgın, öfkeli, hassas, kırılgan, alıngan, bıkkın, yorgun, umutsuz, isteksiz, isteksiz, gönülsüz, buruk, sitemkar, halli, küskün bir durumda olabilir.
Eşlerden birisinde kayıtsızlık, fütursuzluk, küçümseme, alaycılık, aldırmazlık, ilgisizlik, konuşturmama yahut konuşmama hali görülebilir.
Eşlerin birisi yahut her ikisi de; ne hissettiklerini, ne istediklerini bilmiyor halde olabilirler. Böylesine şaşkın ve karmaşık bir durum, son derece olağan ve insanidir.
Bir insanın; kendi hayatıyla ve hayat arkadaşıyla ilgili ne istediğini bilmemesi olağandır, ama, ne istediğine baş yormaması olağan değildir ve bedeli ağırdır.
Evlilik terapisi sürecinin başlangıç evresinde; evlilikte yaşanan problemlerin kökenlerini araştırmak ve çözmeye çalışmak askıya alınır. Yani; evlilikte yaşadıkların meselelerin “nedenlerini yahut tahlillerini araştırmak” terapinin başlangıç evresinde önerilmez.
Eşlerin her ikisine de; evliliklerini çarçabuk düzgünleştirmeye çalışmaları yahut çarçabuk boşanmaları yerine; evvel terapistle birlikte, evliliklerindeki ruhsal durumu nitekim netleştirmeye, farkına varmaya ve anlamaya çalışmaları önerilir.
Evlilikteki ve eşlerdeki aktüel ruhsal durum tespiti yapılmadan; evliliğin akıbetiyle ilgili hiçbir radikal karar alma-maları eşlere önerilir.
Elbette; boşanma da sağlıklı bir seçenek olabilir, ancak boşanma seçeneği, mümkünse en sona bırakılmalıdır.
Çünkü; öncelikle, evlilikteki her bir eşin; hem şahsî hayatındaki, hem de eşiyle bağındaki, yeni ruhsal durumları, netleştirilmeye çalışılır.
Evlilik terapisinde umut: şimdidedir, yani aktüel hayatta.
Ne hayatın kendisi, ne de bir evliliğin geleceği; mutlak olarak öngörülemez. Bir evlilikte yaşanmış olan geçmiş de değiştirilemez.
Evlilik terapisi sürecinin başlangıç evresinde; eşlerin, bir mühlet (en az 30 gün) ilgilerini minimumda tutmaları, bağlantılarını hemen düzgünleştirmeye çalışmamaları, duygusal-cinsel ve toplumsal olarak bir müddet uzak durmaları önerilebilir. Bunun emeli, her bir eşin, bir müddet, kendisiyle bir başına kalarak, evvel soluklanıp, sonra da başını toparlamaya çalışmasıdır.
Eşlerin bir mühlet; kendi hislerine ve isteklerine odaklanıp, yeni bir güncelleme yapması önceliklidir.
Her bir eşin, kendi kendine aşağıdaki soruları sorup, soruları ayrıntılıca cevaplayarak bir kağıda yazmaları ve seansa getirmeleri, evlilik terapisinin başlangıç ödevi olarak istenebilir:
“Evliliğimde öncelikle odaklanmak istediğim temel problemler (sorunlar, sorunlar, uyuşmazlıklar, güçlükler) neler?”
“Bu problemlerden birinci evvel hangisinin terapide konuşulmasını istiyorum?”
“Öncelikle odaklanmak istediğim sorun ile ilgili neler hissediyorum?”
“O sıkıntıyla ilgili ne istiyorum?”
“O sorunla ilgili benim ne üzere ikilemlerim var?”
“O problemle ilgili nelerden sorumluyum ve nelerden sorumlu değilim?
Eşlerin herbiri;
1) terapiden,
2) hayattan,
3) hayat arkadaşından,
neler beklemektedir?
Evlilik terapisi sürecinde; eşlerin her birinin, farklı ayrı bu sorulara kendi başlarını yormaları, aktüelde ne istediklerini, somut, açık ve net olarak bir kağıda ayrıntılıca yazıp, yazdıklarını evlilik terapisi seansına getirmeleri nitekim de öncelikli ehemmiyettedir.
Evlilik terapisinin başlangıç evresinde; eşlerin her ikisinden de, bu öncelikli terapi ödevlerine hakikaten baş yormalarını ve ayrıntılıca yazıp seansa getirmelerini ısrarla istenir.
Evlilik terapisi sürecinde de; her terapide gerektiği üzere; eşlerin inançla, istekle, sabırla, umutla, hamasetle, kararlılıkla, içtenlikle ve dürüstlükle çabalamaları kıymetlidir.
Öncelikle; ortalarındaki evlilik bağlarındaki aktüel durumun ve tarihçesinin konuşulması kıymetlidir.
Her bir eşin; kendi penceresinden gördüğü kadarıyla evliliğindeki temel meseleleri seslendirmesi istenir.
Sonrasında; evlilikten ve terapiden beklentilerin, isteklerin, amaçların, gayelerin belirlenmesine odaklanılır.
Evlilik terapisi sürecinde kimi sorulara ön-cevaplar aranır:
Çifti bir ortada tutan şeyler neler?
Temel uyuşmazlık noktaları neler?
Hangi problemde ne kadar esneyebilirler?
Katı kuralları, kalın kırmızı çizgileri var mıdır?
Talep etmeyi kendinde hak görebilme kapasiteleri var mı?
İlişkide karşılıklılığı (alabilmeyi ve verebilmeyi) öğrenmek istiyorlar mı? (Karşılıklı: sevgi, ilgi, itina, hürmet, açıklık, adalet, dürüstlük, sadakat, bağlılık, inanç, şükran, af dilemek, affetmek…)
2) Orta evre:
Geçmişte yaşanmış, karşılıklı aksilikler için karşılıklı af dileyebilmek ve affedebilmek.
Geçmişte yaşanmış, ama hala eşlerden birinin gündemini meşgul eden aksilikleri “unutmaya çalışmak” yerine (önerilecek terapi tekniklerini kullanarak) son bir sefer manalandırıp, kabul etmek ve geride bırakmak.
Hayatta ve evlilikte yeniye (şimdiye) gelebilmek.
Hayat iştirakini (son kez) tekrar denemek.
Çeşitli terapi tekniklerini öğrenmek ve evlilik münasebetinde uygulamayı denemek
Her çift; evliliklerinde yaşadıkları spesifik meselelere nazaran, farklı bir takviyeye muhtaçlık duyabilir:
gerçekten konuşabilmek için bir tercümana,
yeni bir lisan (ortak bir dil) öğrenmek için lisan kursuna,
birbirlerinin ayağına basıp acıtmamak için dans kursuna,
kısılıp kaldıkları kapandan bir çıkış yolu bulmak için rehberlik yahut kılavuzluk edecek bir yol arkadaşına,
kendilerini ve birbirlerini aşağıya hakikat çekerek, boğulmaya başladıkları akıntı ve girdaplardan kurtulmak için yüzmeyi öğrenmeye,
ilişkilerindeki yineleyen yıkıcı tekrarlardan kurtulabilmek için tarafsız, yargısız, bilgili, tecrübeli, hoşgörülü, empatik, üçüncü bir dış gözün objektif profesyonel dayanağına,
ayrılmak, ilgiyi bitirmek, evliliği geride bırakmak ve kendilerine başka ayrı yeni hayatlar kurmakla ilgili zahmetler, kararsızlıklar, çelişkiler, suçluluklar yaşıyorlarsa; usturuplu bir ayrılığın sorumluluğunu iki yetişkin olarak alarak, çift terapisi takviyesiyle kayıp ve yas sürecini tamamlamaya,
ihtiyaç duyuyor olabilirler.
Terapist tarafından eşlere tercümanlığa başlanabilir. Bağlarındaki olumsuz havada konuşurken eşler; birden fazla vakit, birbirlerinin asıl söylemek istediklerini kaçırırlar, farklı anlarlar, yanlış anlarlar, anlamak istedikleri üzere anlarlar, anlamak istemeyebilirler, çarpıtabilirler, birbirlerinin zihnini okuduklarını sanabilirler, çok genellemelere gidebilirler…
Bunun üzere daha birçok farklı nedenden ötürü; eşlere yanlışsız bir çeviri gerekir.
Evlilik terapisinde eşler; yeni bir lisan (ortak bir dil) öğrenebilirler.
Evlilik terapisi; bir lisan kursu üzere düşünülebilir.
Terapi münasebeti sürecinde; sağlıklı konuşabilmenin temel ögeleri tekrar tekrar vurgulanır: konuşmanın içeriği, üslubu ve zamanlaması,
Eleştirmek yahut suçlamak yerine talep etmek,
Geçmişi gündeme getirmek yerine aktüeli konuşmak,
Aynı anda konuşmak yahut birbirinin kelamını kesmek yerine sırayla konuşmak ve birbirini hakikaten dinlemek…gibi pek çok irtibat maharetleri üzerinde; çiftin gereksinimine nazaran çalışılır.
İkili bir münasebette, bir eşin her istediği; her istediği vakit, istediği kadar ve istediği formda karşılanamaz. (Böylesi bir talebin kökleri; eşlerin bebeklik devrine kadar uzanıyor olabilir.)
Bir ilgideki gereksinimlerin hangilerinin mecburî olup-olmadığı ayrımını yapabilmek değerlidir. Beklentilerin gerçekleştirilebilmesinin ne kadar mümkün ve adil olup-olmadığı da değerlendirilmelidir.
Çiftin münasebeti şayet dans etmek üzere düşünülürse; eşler, öncelikle, birbirinin ayağına basıp (kasıtlı yahut kasıtsız) birbirlerinin canını acıttıklarıyla yüzleşmelidirler.
Hiçbir eş; yüzleşmediği hiçbir şeyi düzeltemez.
Karşılıklı olarak af dilemek ve affetmek; çift olarak tekrar dans etmeyi denemek için ön şarttır.
İkili bağlantılarda; yetişkin olmanın en temel unsuru: karşılıklılık’tır. (Karşılıklı gayret, karşılıklı sevgi, karşılıklı hürmet, karşılıklı itimat, bağlılık, sadakat, açıklık, dürüstlük, adalet, ihtimam, ahenk…)
Evlilik terapisi; bir dans kursu üzere de düşünülebilir. Terapistin; bilgili, tecrübeli, yetenekli, esnek, hoşgörülü olması ve repertuarının geniş olması çok değerlidir. Ehil bir terapist; evli çiftin daha uyumlu ve tatminkar bir dansı öğrenmelerine dayanak olabilir. Çiftin dans etmeyi nitekim öğrenebilmeleri için; istekle, umutla, cüretle ve sabırla çabalamaları gerekir.
En kıymetli çalışmalardan birisi de maliyet-fayda hesabı yapmaktır. Hangi seçeneğin avantajları ve dezavantajları nelerdir? Hangi seçenek; ilgiye neler getirir ve neler götürür?
Eşlere bağlantıdaki temel meselelerin ve gereksinimlerin netleştirilmesini kolaylaştırabilecek birtakım ruhsal ölçekler (anketler, soru formları) ve terapi ödevleri
İki eşin, tertipli aralıklarla (haftalık yahut aylık) “sorun ve beklenti toplantıları” yapmaları önerilebilir.
Eşler; terapi seanslarına “beklentiler listesi” yapıp getirebilirler (kendi hayatından, hayat arkadaşından ve evlilik terapisinden neler beklediğine başlarını yorup, yazarak). Bu listelerin şimdiki, somut ve ayrıntılı olması çok kıymetlidir.
Eşlerin ferdi ve ortak öncelikleri netleştirilmelidir.
“Eşinizde ve bağınızda; hoşlandığınız ve hoşlanmadığınız şeylerin listesini yapın.” üzere kimi mesken ödevleri istenilebilir. (Bu terapi tekniğindeki temel tavsiye: bağdaki aksiliklerin azaltılmaya çalışılmasından çok, bağda olumlu bulunan şeylerin arttırılmaya çalışılmasıdır.)
Evlilik terapisti; her iki eşin de “birer defter edinmelerini, vakit zaman, kendi hislerini, isteklerini, ikilemlerini, düşlerini defterlerine yazıp, terapi seansına getirmelerini” tavsiye edebilir.
Evlilik terapisine başvurmuş olan çiftin kendilerine has meselelerine ve gereksinimlerine nazaran seçilebilecek, (yukarıda kısaca bahsedilen usullere ek olarak) öteki pek çok terapi tekniği vardır:
“3T” tekniği (Talepler, Taahhütler, Takvim) :
her bir eşin, karşılıklı olarak:
eşinden Taleplerine,
eşine Taahhütlerine,
evlilik terapisini de içeren son bir deneme mühleti Takvimine, başlarını yorup, netleştirip, şimdiki, ayrıntılı ve somut olarak yazıp terapi seansına getirmeleri.
“3M” tekniği (Mütekabiliyet, Müzakereler, Mutabakat) :
her bir eşin, karşılıklı olarak:
Mütekabiliyet (karşılıklılık): yetişkin bir insan olmanın ön şartlarından olan karşılıklılık unsurunu, evlilik ilgisinde de öğrenmek ve uygulamak. Karşılıklı: sevgi, hürmet, açıklık, adalet, itimat, af dilemek, affetmek, teşekkür etmek, taktir etmek, sadakat, dürüstlük…
Müzakereler: evlilikteki rastgele bir sorun hakkındaki hisleri, muhtaçlıkları, problemleri, beklentileri karşılıklı konuşabilmek ve birbirini hakikaten dinleyebilmek. Bir hususla ilgili karşılıklı görüş alış-verişinde bulunabilmek. Müzakereleri vakit zaman yenilemek gerekir, zira değişen şartlara nazaran, muhtaçlık ve sorumluluklar da değişebilmektedir.
Mutabakat (uzlaşmak, anlaşmak) : her iki eşin de esneyerek, bir şeylerden feragat edip, orta bir noktada buluşup mutabakatları, uzlaşmaları. Ortak bir uzlaşma yeri oluşturmaları. Sıkıntıyı meçhul bir formda havada bırakma-maları, “adını koymalarını”. Her iki eşin de mutabık kaldığı, uzlaştığı ortak prensipler, gayeler, kıymetler oluşturmaları. Kişisel standartları esnetmek, ortak standartlar oluşturabilmek, “hayat ortağı” olabilmek)
“X5” tekniği: eşlerin, evlilik terapisinde öncelikle odaklanmak istedikleri sıkıntıyı (problemi, sorunu, konuyu) belirleyip, somutlaştırıp ismini koyup, sonrasında da ismini koydukları (X) sorunla ilgili 5 basamaklı terapi metodunu denemeleri:
Odaklanmak istedikleri (X) problemle ilgili:
seçenekleri (alternatif olasılıkları) belirlemek: odaklanmak istedikleri (X) sorunla ilgili denenebilecek ne üzere alternatif olasılıkların, seçeneklerin olduğuna baş yormak ve mümkünse en az üç alternatif seçenek oluşturmak.
maliyet / yarar hesabı (her bir seçeneğin avantajlarını, dezavantajlarını, getirisini, götürüsünü, toplamda yararlı mı, yoksa ziyanlı bir seçenek olup-olmadığının, her bir seçenek için tek tek tartılması),
iki eşin de esneyerek, mutabık olabilecekleri bir seçenek için, ortak karar vermeleri,
ortak kararlarını uygulamayı denemeleri,
kendilerini disiplinize ederek, kararlılıkla, umutla, yürekle, sabırla, çabalamaları, pes etmeden, yanyana ortak gayret vermeleri.
“Sorumluluklar Mutabakatı” : her bir eşin, evliliklerinde nelerden sorumlu olup, nelerden sorumlu olmadıklarını netleştirip, mutabakat yapmaları ve sorumlu oldukları şeylerle, sorumlu olmadıkları şeyleri birbirine karıştırmamaya itina göstermeleri.
“3B” (Bağımsızlık, Bağlılık, Bağımlılık) değerlendirmesi:
Eşlerin her birindeki üç ruhsal eğilimin kıymetlendirilmesi:
1) kişisel Bağımsızlık (özgürlük)
2) bağlanma muhtaçlığı (Bağlılık)
3) Bağımlılık
Ortak aktivite denemeleri yapılabilir (her ay bir haftasonu başbaşa tabiata kaçmak, yürüyüş yapmak, başbaşa hoş bir yemeğe gitmek, ortak bir hobi edinmeyi denemek, fotoğraf, müzik, dans, fotoğrafçılık, yeni bir lisan öğrenmek, seyahatlar yapmak, konser, tiyatro, idman, spor, yüzme, bisiklet, yoga…)
Elbette eşlerin bu aktivitelere öncelikle niyet edip, kendi imkanları çerçevesinde bu etkinliklere sahiden yatırımda bulunmaları kıymetlidir (bütçe ayırmaları, vakitler ve alanlar yaratmaları, planlama ve tertip yapmaları, duygusal-cinsel ve toplumsal gereksinimlerine ihtimamlı olmaları, önceliklerini güncellemeleri, hayatta ne için çalışıp-çabaladıklarını ve hayat arkadaşından neler beklediklerini netleştirmeleri…)
Çiftin gereksinimlerine nazaran; irtibat stratejileri içeren bilimsel ve kolay anlaşılır kitaplar önerilebilir. (yapay ve klişe tavsiyeler sıralayan ferdî gelişim kitapları değil)
Birlikte yahut başka takip edilecek (haftalık yahut aylık) mecmualar araştırılabilir.
Film yahut tematik-dizi teklifleri, ortak vakit paylaşımını eğlenceli ve cazibeli hale getirebilir.
Son evre:
“Tamam mı, devam mı?”
“Neye tamam, neye devam?”
Eşlerin “neye tamam, neye devam?” seçimlerini yaparak, son bir karar vermeleri,
Nelerden vazgeçmek, nelerden vazgeçmemek? “sağlıklı evliliğin” yahut “sağlıklı ayrılığın” unsurları ve yordamlarını öğrenmek, benimsemek, deneyerek öğrenmek)
Günümüzdeki kimi evliliklerde; “ölüm bizi ayırana dek” diyerek ortak gayret edilmiyor artık ve evlilikte “bir zorlukla karşılaşıldığında” acilen sonlandırılabiliyor. Zira artık; birden fazla bir insan, diğer birisi için gayret etmek istemiyor (hatta kendisi ve hayatı için bile).
Günümüzdeki kimi evliliklerde de; evlilik bağlantısı öldüğü halde; evlilik sürdürülüyor. Çeşitli sebeplerle, sonlandırılamıyor. Halbuki; birtakım münasebetlerden, umudu kesmek gerekir, bazen bırakmak gerekir.
Evlilik terapisinin son evresinde (eşlerin kişilik yapılarının ahengine, kapasitelerine, umut, niyet ve güçlerine göre) farklı olasılıklar vardır:
Eğer her iki eş de, bağlarındaki genel iklimin yumuşadığını hissediyorlarsa ve terapi dayanağına gereksinimlerinin hakikaten azaldığını tabir ediyorlarsa; terapi seanslarının ortası giderek uzatılarak, evlilik terapisinden kısmen yahut büsbütün vedalaşılır. (Eşlerin yeniden muhtaçlıkları olduğunda başvurabilecekleri açık bir terapi kapıları olduğu teminatıyla evlilik terapisine orta verilir yahut sonlandırılır.)
Evlilik terapisi takviyesine karşın, bağlantıdaki yıkıcılık ve yoruculuk tekrarlıyorsa, vakit ve güç kaybı tıpkı halde devam ediyorsa, duygusal-cinsel-sosyal uzaklık sürüyorsa, usturuplu bir ayrılık organize edilmeye başlanabilir.
Evli çiftin, şayet çocukları da varsa, boşanma sürecinde eşlerin çirkinleşmemesi bilhassa kıymetlidir. Ortak çocuklara sahip olan iki ebeveynin, ömürleri boyunca birbirlerine düşman olma lüksleri yoktur. Aksi halde, çocuklarının ruhları kalıcı hasar görebilir.
Eşlerin kendi ortalarında karşılıklı inatlaştıkları yıkıcı hava sürdüğü sürece, çiftin evliliği devam da etse, boşansalar da, günümüzde güzel bilinen kozmik ve bilimsel bir gerçek vardır: münasebetlerindeki karşılıklı tekrarlayan yıkıcılıkta ısrar eden insanların çocukları; kendi hayatlarında, ikili bağlantılarında, eş seçiminde, evliliklerinde, ebeveynlikte önemli zahmetler yaşayabilirler.
Çocukları olan evli çiftlerin birçok vakit karıştırdıkları kulvarlar vardır. En sık karışan iki kulvar: iki eşin çift olarak yaşadıkları karı-koca kulvarı ile ebeveyn-çocukkulvarıdır.
Bu karışıklığın ana nedenlerinden birisi; eşlerin karı-koca kimlikleri ile ebeveyn (anne-baba) kimliklerinin karışmasıdır. Halbuki, çiftin karı-koca bağlantısı; duygusal-cinsel-sosyal bir mahremiyet sonu içinde yaşanmalıdır ve o çizginin içinde çocuklarına asla yer yoktur.
Boşanma kararı vermiş iki eşin; boşanma kararını, çocuklarıyla çift olarak konuşmaları önerilir. Zira; iki eş, evliliğe çift olarak başlamıştır, çift olarak olumlu ve olumsuz birçok şey yaşamış ve uğraş vermişlerdir. Çocuk(lar), aileye daha sonra katılmışlardır. Boşanan: çift’tir. Artık; karı-koca ilgilerinde çift olarak anlaşamadıkları için, evliliklerini sonlandırmaktadırlar. Ancak; anne ve baba kimlikleri, ömürleri boyunca sürecektir. Çocukların hayatının bundan en az etkilenmesi için çabalayacakları hakkında çocuklara garanti vermelidirler. İki başka mesken kurulacak, çocuklar her iki konutta de hayatlarına devam edeceklerdir.
Annesi ile babasının karı-koca olarak çift bağlarının başlamasında, devamında ve sonlanmasında; çocukların bir sorumluluğunun olmadığının vurgulanmasıyla, çocuğun sırtından birçok yük kalkar, çocuk hem rahatlar, hem anne-babasının boşanmasından kendini suçlamaz, hem de ömrü boyunca anne-babasının ortasını düzeltmeye çalışmaz.
Çocuğuna en düzgün rehber-rol model olan ebeveynler, kendi ferdî hayatının sorumluluğunu alan ebeveynlerdir.
Boşandığı eşiyle karşılıklı inatlaşarak yıkıcı bağlantısını ısrarla tekrarlayan insanların çocuklarının ruhu, maruz kaldıkları bu yıkıcı atmosferden ömürleri boyunca ziyan görür.
Eşler; ortalarındaki yıkıcı öfke ve inatlaşma halini geride bırakamazlarsa; gündelik hayatı birbirlerinin burnundan getirebilirler, hem de hayatları boyunca. Sahip oldukları şahsî imkanları ile mevcut hayatları örtüşmez hale gelir. Hak ettikleri ve muhtaçlık duydukları huzurlu, canlı, coşkulu ve tatminkar hayata hiçbir vakit ulaşamazlar.
İki yetişkin insan; şayet, evliliklerini güzelleştirmeye soyunamıyorlarsa, yahut bunu denemelerine karşın evlilik bağları tatminkar hale gelmiyorsa, ortalarındaki duygusal-cinsel-sosyal uzaklık hali sürüyorsa, önlerinde çeşitli seçenekler vardır. Kalan hayatlarında , bu seçeneklerden birini seçmekle, eşlerin herbiri kendisi sorumludurlar:
Evliliklerindeki cansız, mutsuz ve yorucu hali, onaylamasalar da kabul etmek ve sızlanmadan yaşamak.
Evliliklerindeki cansız, mutsuz ve yorucu hali kabul etmemek, ancak yalnızca sızlanarak yaşamak.
Profesyonel bir evlilik terapisi takviyesi (ilk defa yahut son bir defa daha) alarak; bağlantının iyileşip-iyileşmeyeceğine son bir kere bakmak, evlilikte düzelme olursa yola çift olarak birlikte devam etmek, düzelme olmazsa usturuplu bir halde yolları ayırmak.
Profesyonel bir evlilik terapisi takviyesi almadan; usturuplu bir formda yolları ayırmak, kendi yoluna gitmek, kendilerine farklı hayatlar kurmak üzere yola koyulmak ve (özellikle çiftin çocukları da varsa) hayat boyunca birbirine düşman olmamak.
Düşmanca ve yıkıcı bir ayrılık sürecinde inatla ısrarcı olmak.
Düşmanca hislerle bir savaş başlatmak ve asla ayrılmamak.
Boşanmanın ortak sorumluluğunu alamamak.
Boşanmanın kişisel sorumluluğunu da alamamak ve inisiyatifi eşine bırakmak.
Çeşitli yorucu seçeneklerin kombinasyonlarının birbirini izleyen tekrarıyla, ömür boyunca vakit ve güç kaybetmeye devam etmek. Her şeyi yutan bir girdap oluşturup, birbirini aşağıya çekmek ve birlikte boğulmak. Yeni hayatlar kuramamak. Öteki hayat seçeneklerini denemeden, birlikte çürümek. “Yaşarken ölmek”.
ZOR ÇİFTLER:
Zor ve zorlayıcı eşlerden oluşur.
Kendi geçmiş aile alakalarını; evliliklerinde ısrarla tekrar edip dururlar.
Takılıp kaldıkları döngüsel tekrarın farkına varıp anlamadan, tekrardan kurtulmaları zordur.
Birbirlerini hakikaten duyamazlar ve birbirleriyle konuşamazlar; zira ortalarındaki atmosferde şahsî geçmişlerinden gelen çok farklı gürültüler, rüzgarlar, hortumlar, sarmallar, girdaplar, akıntılar, geçmişin hayaletleri vardır.
Karşılıklı suçlamacılık ve savunmacılık döngüsüne sıkışıp kalmışlık hissedebilirler.
Karşılıklı iki yetişkin-yetişkin bağı yerine; güya ebeveyn-çocuk bağlantısı sahnelerler. Bazen de eşlerin her ikisi de çocuklaşır:
“sen benim annem değilsin!”
“senin karşında çocuk yok!”
“ben senin çalışanın değilim!”
“sen de annen gibisin!”
“ben kendi ailemde bu türlü gördüm!”
“ben böyleyim!”
“kişiliğimden ödün veremem!”
“senin annen şöyle…kardeşin böyle…”
“ben haklıyım…ben ne yaptım ki!”
“hepsi senin suçun!”
“herşey senin yüzünden”
“sen daima böylesin zaten!”
“sen başlattın!”
“sorun sende, doktora git tedavi ol!”
“bunu yapmamanı san binlerce defa söyledim!”
Eşlerin tek taraflı yahut karşılıklı olarak birbirlerine; küçümseyici, alaycı, iğneleyici laflar söylemeleri, imalarda bulunmaları…
Kapana sıkışmışlık. Bataklığa saplanmışlık. Çaresizlik. Nasıl çıkacağını bilememek. Kaybolmuşluk. Yolunu kaybetmişlik. Hangi tarafa gideceğini bilememe. Kararsızlık. Eşine düşmanca hisler beslemek. Tahammülsüzlük. Karşılıklı kışkırtmalar, oltaya gelmeler, inatlaşmalar, misillemeler…
Karşılıklı münakaşalar yahut konuşama-malar kısır döngüler formunda ısrarla tekrarlanarak devam eder.
Zor çiftler; yıkıcı bedellerine karşın, karşılıklı inatlaşmayı asla vazgeçmeden sürdürürler.
Bir çok kez ayrılma teşebbüsleri ve tekrar bir ortaya gelmeler birbirini kovalar.
“Ayrılma” “küsme” “barışma” “tekrar ayrılma” halleri vakitle laçkalaşıp, ciddiyetini kaybeder.
İlişkideki kıymetli sıkıntılar; sulandırılıp, gargaraya getirilir, savsaklanır, geçiştirilir.
Böyle bir iklimde yaşayan eşlerin; kendini anlamaya çalışma mahareti de kısıtlanır. Ne istediklerini, ne yapmaları gerektiğini bilmez hale gelirler. Akışa bıraktıkça; yorucu ve boğucu girdap daha da içine çeker.
Birbirleriyle sağlıklı münasebet kurabilmek için; tarafsız bir dayanağa sahiden gereksinimleri vardır. Tahminen de tutunmaya çalıştıkları son kol yahut umutlarını bağladıkları son çıkış yolu: evlilik terapisidir.
Ve bu bağ; pamuk ipliği kadar zayıf ve kırılgandır. Zira her iki eş de anlaşılmamışlık hissinden çok yorulmuştur. Birbirlerine tahammülleri azalmıştır. Evliliklerindeki yer çok kaygandır. Ortalarındaki gergin ve yıkıcı atmosfer nedeniyle ağır bir sıkışmışlık ve çaresizlik hissi vardır. Evlilikleri; en ufak bir kıvılcımdan, büyük bir yangın çıkabilecek haldedir:
“İncir çekirdeğini doldurmayacak konulardan”
“fındık kabuğunu doldurmayan şeylerden”,
“ipe sapa gelmeyecek olaylardan”
büyük ve yineleyen münakaşalar yaşayabilir hale gelirler.
Çiftin yaşadığı bu tatsız gerginlikler; giderek öbür insanların da önünde olmaya başladığında; daha da rencide edici olabilir, mahcubiyet, utanma yahut pişmanlık hislerine yol açabilir.
Eşler ortasındaki duygusal, cinsel ve toplumsal uzaklaşma giderek artabilir.
Evlilik terapisi sürecinde;
Eşlerle birlikte, son bir kere daha, gözden geçirme değerlendirmeleri:
yapılabilecek öbür neler kaldı?
ne yaparsak işe fayda? ne işe yaramaz?
terapi çalışmasının randımanını neler düşürüyor olabilir?
eşlerin birinde yahut her ikisinde de güç düşmesi var mı? umutları yahut istekleri mi azaldı?
ilişkinin geleceğiyle ilgili tehlike işaretleri yahut uyarıcı sinyaller nelerdir?
eşlerin başlarında; gelecek ile ilgili nasıl fotoğraflar var? aydınlık mı, yoksa karanlık mı?
hangi evlilik bağları gereğince âlâ masraf?
gündelik ömrün koşturmacalarına karşın, bağlantılarına vakitler yaratmaya niyetleri ve uğraşları var mı?
Eşlerden rastgele birinin bilinmeyen bir gündemi yahut ajandası mı var? (duygusal, cinsel, toplumsal, ekonomik, davranışsal…)
“Evlilik Terapisi” ile ilgili kimi bilgilendirmeler:
En az efor ile “ideal bir ilişkiye” ulaşmak mümkün müdür?: Hayır; asla mümkün değildir.
“İdeal bir ilişki” yahut “ideal bir evlilik” diye bir şey var mıdır?: Hayır; yoktur.
Eşlerin kişilik yapısı, tabiatı değişebilir mi?:
Hayır, pek değişmez.
Eşlerin şahsî gelişimi mümkün müdür?:
Evet, bazen mümkündür.
Evlilik münasebetini geliştirmek mümkün müdür?
Evet, bazen mümkündür?
Her evli çift için birebir terapi formülleri mi uygulanır?
Hayır, her çiftin kendi özel-spesifik-farklı sıkıntılarına ve kişilik yapılarına nazaran, farklı terapi prosedürleri seçilir ve denenir.
Terapistin rolü nedir ve ne değildir?
Terapistin rolü: arabuluculuk, hakemlik, hakimlik değildir.
Terapistin temel fonksiyonları: yol arkadaşlığıdır, vakit zaman eşler ortasında tercümanlık yapmaktır. Vakit zaman ikili rehberlik etmek, somut prosedürler ve bağlantı stratejileri sunmaktır.
Çiftin münasebetini; daha geniş bir ruhsal çerçevede ele almak gerekir.
Hem çiftin evliliklerinin tarihçesi, hem de her bir eşin ferdî tarihçeleri gözden geçirilir.
Evlilik Terapisi; evli çiftin, kendi evlilik teknelerinin dümenine geçip, kendi bağlarına kaptanlık edip, yıpratıcı rotayı değiştirmeyi denemesidir.
Evlilik Terapisi; fırtınaya, rüzgarlara, akıntılara, girdaplara karşın, pes etmeden, dümeni bırakmadan, çaba etmeyi tahminen de son bir sefer olarak psikoterapist rehberliğinde denemektir.
Eğer birlikte ortak bir rota tutturulamıyorsa da kendi kişisel yollarına gitmek üzere usturupluca ayrılıp, yola koyulmaktır.
Eşlerin evliliklerinde yaşadıkları kendilerine has meselelerine ve öncelikli gereksinimlerine nazaran evlilik terapisi sürecinde üzerinde çalışılan başka bahisler:
Eşlerin tanışma, flört ve balayı aşaması
Evlilikte aşk ve sevgi kavramları
Hayatın ferdi istikametinden memnuniyet ile evlilikten memnuniyet oranı nedir?
Evlilikteki memnuniyet / memnuniyetsizlik oranı nedir?
Çiftler; terapiye ne vakit muhtaçlık duyar?
“Çift olmak” ne demektir ve ne demek değildir?
İdeal ve “büyük” umutlar ile mi evliliğe başlanılmıştır?
Her bir eşin; evlilikle ve eşiyle ilgili hayalleri ve hayal kırıklıkları nelerdir?
Evlilikte kırılma noktaları neler olmuştur?
Eşlerin ferdî hassasiyetlerinin ve eğilimlerinin saptanması
Bireysel bağımsızlık, bağlılık ve bağımlılık eğilimlerinin anlaşılması
Bir diğerine bağlanma gereksinimi ile “muhtaçlık hissinin” karışması
Aidiyet muhtaçlığı ile “boyun eğmenin” karışması
Ebeveynlik problemleri ve sorumlulukları
Evlilik ve Çocuklar
“Karma” evlilikler (eşlerden birisinin yahut her ikisinin de daha evvelki evliliğinden çocuğu/çocukları olması)
Kültürel farklılıklar
Evlilik ve Cinsellik
Günümüzde değişen kavramlar (evlilik, boşanma, aile, ebeveynlik, bağ, sadakat, özgürlük, sorumluluk, prensipler, müsamaha, anlayış, değerler…)
Evlilik ve Vakit: (başbaşa ortak vakitler ve alanlar paylaşmak, sohbet etmek, bağa cümbüş ve mizah katmak, birlikte gülmek…)
Ölçüsüzce çok ilgi/şefkat beklentisi (veya sunumu)
Esneklik ve müsamahanın önemi
Umut, cüret, sabır, emek, ihtimam kavramları
Bazen süratli, çabuk ve çevik olmanın değeri (aksi halde “tren kaçabilir”)
Bazen de yavaş, sakin ve sabırlı olmanın ehemmiyeti (aksi halde; “kaş yapayım derken göz çıkarılabilir”)
Eşlerden birisi tezcanlı ve sabırsız yapıdayken, öbür eş erteleyen yahut ağırdan alan bir tavır içindeyse, ortada buluşabilmeleri için, ikisinin de esnemesi ve çabalaması gerekir.
Hangi çiftler; evlilik terapisinden yarar göremezler?
Eşlerden birinde ölçüsüz alkol kullanımı varsa ve sürdürülüyorsa; terapi çalışmasındaki tüm gayretler boşa gidecektir.
Madde kullanımı, kumar, internet bağımlılığı da; terapide boşa kürek çekilmesine neden olur.
Evlilik ve Şiddet: şayet bir evlilik bağında; nadiren bile olsa şiddet oluyorsa; evlilik terapisi sürdürülmemelidir. Sıfır şiddet; evlilik terapisinin ön şartlarındandır.
Boşanma ve Terapi: Boşanma sürecinde çift terapisi takviyesi almak; güç ve vakit iktisadı sağlayabilir (eğer çiftin çocuğu/çocukları varsa, terapinin çerçevesi aile terapisine dönüştürülüp, terapiye çocuklar da dahil edilebilir)
Boşanma öncesinde, terapist rehberliğinde, son bir defa “geçici yahut kalıcı bir ayrılık denemesi” (ayrı konutlarda yaşamaya soyunup; olumlu ve olumsuz tesirlerini görmeyi denemek)
Evlilik ve İktisat (“para meselesi”)
– eşlerden yalnızca birinin çalışıyor olması,
– her iki eşin de çalışıyor olması,
– her iki eşin de çalışmıyor olması,
– baba yahut kardeşlerle ortak aile şirketinin bedelleri nelerdir?
– eşlerin ferdi bütçeleri ve ortak bütçesi ne demektir?
Ekonomide:
– adalet / adaletsizlik
– hürmet / saygısızlık
– ihtimam / özensizlik
– sorumluluk / sorumsuzluk
– paylaşım / bencillik
– emekçilik / tembellik
Evlilik ve Köken aileler
“İstenmeyen gelin”
“İstenmeyen damat”
Kaynana-gelin çatışması
Gelin-görümce çatışması
Eşlerden birinin, kendi köken ailesiyle çatışması (baba-oğul çatışması, anne-kız çatışması, kardeşler ortası çatışma)
Evlilik ve Sadakatsizlik: eşlerden birinin zımnî bir gündemi varsa; terapinin seyrini sabote edebilir.
Eşlerden birinde yahut her ikisinde kronik hastalık olması; özel ruhsal takviye gerektirebilir.
Toplumumuzda; psikoterapi, evlilik terapisi, ruhsal dayanak almak… ne manaya geliyor?
Evlilik, boşanma ve ebeveynlikle ilgili yanlış inanışlar
KADINLAR ile ERKEKLER ortasında ne üzere farklılıklar görülebiliyor?
Erkeklerin; eşlerini kaybetmekte olduklarını anlamakta jetonları geç düşüyor. Evlilik terapisine başvurmak için başlangıçta birçok vakit gönülsüz oluyorlar. Evlilikteki mevcut sıkıntıların kıymetini kavramakta zahmet çekiyorlar yahut ciddiye almayıp kendi sorumluluklarını erteliyorlar. Evlilikte yaşadıkları sıkıntıları; kendi başlarına takviyesiz çözebileceklerini sav edip, rastgele bir çaba de göstermiyorlar. Ya da evlilikteki sorunların yalnızca eşlerinden kaynaklandığına inanıp, eşlerine “esas sorun sende, terapiye sen tek başına git” diyebiliyorlar. Terapiyi yalnızca masraf olarak görüp, homurdanabiliyorlar. Terapiye rötarlı geldikleri için evliliği uygunlaştırmak ya çok zorlaşmış ya da çok geç kalınmış olabiliyor.
Kadınlar; evlilik problemlerini düzeltmek için daha çok çabalıyorlar. Esasen birden fazla vakit, bayanların his dünyaları erkeklerden daha derin görünüyor. İşbirliğine, uzlaşmaya ve yakınlık arayışına daha eğilimliler. Ancak; bir bayan evliliğinden vazgeçtiğinde, “cin şişeden çıkmış oluyor” ve boşanma kararından geri dönüşü pek olmuyor.
Erkekler; bekarlıktaki hayatına ve ferdi özgürlüğüne meyil gösterirken, eşiyle yakınlaşmakta zahmetler yaşayabiliyor.
Kadınlar; ikili ortak yaşama daha yakın görünüyorlar ve buna paralel olarak, ferdî bağımsızlıkları kısıtlanabiliyor.
Erkekler için cinsellik: “sadece seks yapmak” olarak yaşanabiliyor.
Kadınlar için cinsellik: yakınlık hissi, itimat, aidiyet, sadakat, bağlılık, sevgi tabiri üzere bir çok öge barındırabiliyor.
Kötü giden evliliklerde bazen de; “ayrılma” yahut “boşanma” lâfları ucuzlatılıyor. Eşlerden birisi meskenden ayrılıp, tekrar meskene dönebiliyor. “Küsmeler”, “barışmalar” yahut “barıştırılmalar” birbirini izleyebiliyor.
“Ayrılma” yahut “boşanma” lâfı; tehtide, blöfe yahut şantaja dönüştüğünde, evlilik münasebeti giderek laçkalaşıyor.
Çocuk(lar) üzerinden de; ürkütücü tehtit ve şantaj yahut pazarlıklar havada uçuşabiliyor.
EVLİLİK TERAPİSİNDE EŞLERİN BAŞ YORMALARI İSTENEN BİRTAKIM SORULAR ve KAVRAMLAR:
“Ben ve eşim; birbirimizde neler görüyoruz?”
“Birbirimize neler gösteriyoruz?”
Eşindeki uygunluğu görmeye çalışmak
Eşine uygunluk sunmak
“Eşim kim ve kim değil?”
Evlilik alakasında kendin olabilmek
Kendinle ve eşinle ilişkide olmak
Bağlantıyı kesmemek, koparmamak, sürdürmek
Bağlantıyı yenilemek, tazelemek
Evlilikte; ferdî hudutlarını kaybetme eğilimi yahut korkusu
Düşünmeyi öğrenme kapasitesi
“Düşünmek üzerine” düşünmek
Neler yapılmalı?
Neler yapılma-malı?
Talepleri ve taahhütleri takvimlendirmek
Hiçbir şeyi idealize etmemeyi öğrenmek: hayatı, hayat arkadaşını, evliliği, anneni, işini, parayı, gücü…
Hiçbir şeyi değersizleştirmemek
Kendini de, eşini de: ne üstlere, ne de aşağılara koymamak
Konumlandırmayı mütevazı yapmak.
Evlilikte “köle”, “mahkum”, “makine” yahut “maymun” olmamak.
İnsaniliğini korumak
Sadece birtakım şeyleri görme yahut gözardı etme yanılgısına düşmemek
Ölümlülüğü, sonluluğu kabul etmek
Zamanın ve gücün umutsuzca harcandığını görmek
Bağımlılık telaffuzlarını tekrarlamak:
“ruh ikizimi buldum”
“o benim ruh ikizim”
“o da değilmiş”
“bu seferki hakikaten ruh ikizim”
“üçüz müyüz yoksa?”
Geçmişinde (çocukluğunda) sevgiyi hiç deneyimlememiş olmak
Eşlerden birisi çocukken ebeveynleri tarafından hiç sevilmemişse, ruhunda ağır hasar oluşmuş olabilir.
Soru: “sevgi; beni yahut eşimi değiştirebilir mi?”
Cevap: tabi ki birçok vakit değiştiremez, hatta kimi eşleri asla değiştiremez.
Suçluluk, açlık, açgözlülük, hırs
Kendisiyle yalnız kalamayan insanlar
Bazı insanların; kandırılmaya muhtaçlığı vardır, kimilerinin da kandırmaya.
Kendine/eşine acı çektirmek (sado-mazohistik ilişkiler)
Eşine kin beslemek
Zihinden yanlışlar değil, kalpten yanılgılar kırar ve daha ağır hasarlara yol açar.
İçindeki berbatlığın ve yeterliliğin farkında olmadan ve denetim etmeden; nitekim gereğince yeterli olamazsın.
Kendi fikirlerinden kuşku duyabilen insan; uygun insandır.
“Gerçek iyilik” orta yaşlarda ortaya çıkar.
Önyargısızlık,
Merak, itina, uğraş,
Teşekkür edebilmek (şükran)
Adalet
İşbirliği, dayanışma.
Ne istediğini bilememe
Tavır, sitem, küskünlük, suskunluk
Kumar, şiddet, alkol-madde kullanımı
Kıskançlık, kuşkuculuk, güvensizlik
Kopukluk yahut birbirini boğmalar
Kırgınlık, öfke, kin, düşmanca duygular
Eşlerin hareketlerinin birbirine batması
Tahammülsüzlük
Sadakatsizlik
Eşini kandırmak
Kronik palavra söylemek
Kararsızlık, korku
Kendi evliliğinin sorumluluğunu almak
Kendi hayatının sorumluluğunu almak
Kabul etmek ve sızlanmamak
Değerler
Yeni bir şey yapmadan, değişim beklemek hatası
Çok şey isterken, hiç bir şey elde edememek
Gerçek bağların, nitekim gayret gerektirdiğini kabul etmek
Eşlerin evlilikten beklentisi çok yüksek olduğunda ve o yüksek beklentiler karşılanamadığında, eşlerin: “bu; benim evlendiğim kişi değil!” diyerek söylenmeye başlaması
Eşinin eksiklerine müsamaha gösterebilmek
Eşlerin yakınlık kavramlarının örtüşmemesi
Eşlerin yakınlık muhtaçlıklarının örtüşmemesi
Çocukların nasıl yetiştirilmesi gerektiğiyle ilgili çatışmalar
Kariyer / statü / itibar / mülkiyet ile ilgili çatışmalar
Köken ailelerle ilgili çatışmalar
Olumsuz davranışları azaltmaya çalışmaktansa, olumlu davranışları arttırmayı denemek
Limitleri zorlamak / zorlamamak
Destek talep etme / etmeme oranı
Eşlerin duygulanım (duygularını tabir etme) biçimlerindeki farklılıklar
Eşlerin; kendi köken ailelerinde edindikleri bağ kalıplarını, evliliklerine taşımaları
Eşlerin; çocukluklarındaki bağ biçimini sürdürmeleri
Bireysel olarak; kendilerine mahsus bağ üslubu geliştirememiş olmaları
Kendilerine has ortak bir evlilik üslubu geliştirememiş olmaları
Problemlerle başa çıkma tarzlarında farklılıklar
Eşlerden birinde yahut her ikisinde terk edilme / reddedilme / onaylanmama kaygılarının olması
Kendini yatıştırmakta zahmet, yatıştırılma ihtiyacı
Herhangi bir zahmetle karşılaşan her insanın; kendine has bir başa çıkma tarzı vardır. Bir zorlukla karşılaşıldığında; kimi beşerler yakınlaşır, bazıları uzaklaşır, kimisi de olduğu yerde kalır.
Yapıcı bir lisanla mı konuşuyorlar, yıkıcı mı ?
Eşlerin birbirine kişisel nefes alabilme arası bırakması, soluklanma alanları yaratabilmeleri kıymetlidir.
Yolunda gitmeyen şeyin tam olarak ne olduğunu bilmeden, herşeyi düzeltmeye çalışmak yaygın yanlışlardandır.
alışverişlerinde koreografiyi nasıl sağlayacaklarını terapi sürecinde öğrenmek
eşlerin karşılıklı olarak birbirlerinin damarına, hassas düğmelerine, bam tellerine basması, inciticilikteki tekrarda her iki eşin de katkısının olduğunun kabulü.
Müzik kursu, birbirinin sesini bastırmak, birbirinin akordunu bozmak, ritmi kaçırmak, senkronizasyonun bozulması, ahenkli bir müzik yapmak yerine, müziğin gürültüye dönmesi
Esnekliğe dair inançlar
Açık, net, sağlam ve esnek ortak unsurlar oluşturmak
Prensipsizlikten de, katılıktan da uzak durmak.
Eşlerin; köken ailelerinde edindikleri normları (atıfları, inançları, standartları, kalıpları) kendi evlilik münasebetlerine motamot taşımaları nedeniyle; kendi evliliklerinde neyin “normal” neyin “anormal” olduğu üzerinde uzlaşamamaları ve bu yüzden tekrar edip duran münakaşaların, tartışmaların, çatışmaların birbirini izlemesi.
Evlilik bağını; otomatikleşmiş kalıplarla, algılarla ve yansılarla sürdürerek yorulmak, tükenmek.
Eski kalıpların içine, evliliği çekmek yerine:
eski kalıpları kırıp, eşiyle yeni bir bağlantı kurmayı denemek
Kendi bağlantı stillerini oluşturmak
Kendi anne-babalarının yahut çocukluklarının biçimlerini daima tekrarlamak.
Kendi yetişkin biçimleriyle, kendi evlilik üsluplarını oluşturmayı denemek.
Eşlerin kendileri için hakikat olanı araması
Kendi evlilikleri için gerçek olanı arayıp bulmak
Evlilik bağları için işe yarayabilecek olanı arayıp bulmak
Bazen erteleyebilmeyi, bazen de asla ertelememeyi öğrenmek:
Neyi, ne vakit, ne kadar ertelemek yahut ertelememek?
Kişinin eşine yönelik çok zorlayıcı ve ısrarcı tavrı; eşi tarafından, güya annesi yahut babasıymış üzere bir algılanmaya yol açabilir.
Birbirlerinin köken ailesine saldırmak / saldırmamak
Çiftler kaç kümeye ayrılabilir?
ilişkiyi kolaylaştıran, esneyebilen, inançlı, “ideal” çiftler
zorlayan, zorlaştıran, güvensizleşebilen güç çiftler
sado-mazohistik (acı çekmekten ve çektirmekten beslenen) kaotik çiftler
Aslında; “ideal çift” diye bir şey yoktur; zira ülkü partner, ülkü eş, ülkü insan, ülkü çocukluk, ülkü ebeveyn, ülkü evlilik, ülkü hayat diye bir şey yoktur.
Eşlerin iki yetişkin münasebeti (yetişkin-yetişkin ilişkisi) yerine; ebeveyn-çocuk ilgisi yahut çocuk-çocuk münasebeti kurması:
“aynı annen gibisin!”
“sen anneme kurban ol!”
“aynı annem gibisin”
“sen benim annem değilsin!”
“evet, ben senin annen değilim!”
“senin karşında çocuk yok!”
“çocuk mu kandırıyorsun?”
“sen beni çocuk mu sanıyorsun?”
“çocuk üzere davranıyorsun!”
“ben senin çalışanın / kölen / hizmetçin değilim!”
Çocukken beğenilmemiş olmak
Çocukken “pohpohlanmış” olmak
Beğenilme ihtiyacı
Yakınlık ihtiyacı
Mesafe ihtiyacı
Köken ailesindeki bağlanma tarzı
Bireysel bağlanma şekli:
Çok kolay bağlanmak
Zor bağlanmak
Güvenli bağlanmak
Güvensiz, kuşkucu bağlanmak
Kaçıngan bağlanmak
