FONOLOJİK FARKINDALIK NEDİR VE NEDEN KIYMETLİDİR?
Fonolojik farkındalık, tam manasıyla ses farkındalığıdır. Kişinin sözcükleri meydana getiren sesleri duyabilmesi, tanıyabilmesi ve değiştirebilmesi yeteneğidir. Kişinin konuşma lisanında manadan uzaklaşarak seslere yoğunlaşabilmesidir, bu yüzden de temel manada işitsel dikkat marifetidir. Örneğin; ‘anne’ sözünü oluşturan /a/, /n/, /n/, /e/ seslerini duyabilmek ve ayrıştırabilmektir. Fonolojik farkındalık; sözcüğü hecelere ayırabilme, sözcük seslerini ayrıştırabilme ve sesleri tekrar birleştirme yeteneklerini içine alır.
Dilin kusursuz yapısı nedeniyle tek tek sesleri duymak birçok çocuk için zordur. Konuşma sırasında bizler, gayret sarf etmeden ve refleksif olarak sesleri bir ortaya getirerek sözcükleri bütünüyle üretiriz. Bu kusursuzluk da sesleri konuşma lisanının içine entegre eder ve fark edilmelerini güçleştirir.
Çocukların fonolojik farkındalığı değişiklik gösterir. Günümüzde ise birçok çocuğun fonolojik farkındalığı zayıftır ve araştırmalara nazaran bu zayıflık, çocukların okuma, yazma ve manaya marifetlerini olumsuz istikamette etkilemektedir. Lakin şunu söylemek gerekir ki fonolojik farkındalığın zayıf olması zeka yahut bilişsel yeterlilikle bağlantılı değildir. Bilakis birçok zeki çocuğun da okumada zorlanmaya varacak kadar fonolojik farkındalığı zayıf olabilmektedir.
Fonolojik Farkındalık Neden Değerlidir?
Fonolojik farkındalığın ehemmiyeti okuma, yazma ve manaya marifetlerini etkilediği noktada ortaya çıkmaktadır. O denli ki fonolojik farkındalık mahareti, bir çocuğun ileriki okuma hüneri için güçlü bir gösterge bile olabilmektedir. Konuşma lisanındaki sesleri ayırt edemeyen çocuklar, okumaya geçişte harfleri de öğrenmede ve heceleri bir ortaya getirmede zahmet yaşayabilmektedir. Ayrıyeten ses farkındalığı zayıf olan çocuklar, harf ve ses ortasındaki bağlantıyı de anlamakta zorlanabilmektedir.
Üye olun çocuk gelişiminde size rehberlik edelim!
Doğumdan itibaren çocuğunuzun gelişimine nazaran günlük eğitim planı
Uzmanların hazırladığı 2.500’den fazla eğitici oyun
Uzmanlarla seminerler
Uzmanlara danışma
Üye Ol
Fonolojik Farkındalık Zayıflığının Etkilediği Öteki Alanlar Nelerdir?
Fonolojik farkındalığı zayıf olan çocuklar, çoğunlukla heceleme ve yazmada da meseleler yaşamaktadır. Ayrıyeten aktiflikleri dağılmadan ve misyonu tamamlayabilmek için sonuna kadar gidecek dikkati ve motivasyonu sürdürmede de zorlanmaktadırlar. Okumanın etkilendiği yerde anlamanın etkilenmesi de kaçınılmaz olmaktadır. Sesleri ayırt edemeyen çocuğun onları nasıl üreteceğini bilmemesi da pek doğaldır, bu yüzden de artikülasyon sorunları ortaya çıkmaktadır.
Erken Devirde Fonolojik Farkındalığı Artırmak İçin Neler Yapılabilir?
Okuma öncesi periyotta çocuğunuzla yapacağınız eğlenceli etkinliklerle fonolojik farkındalığı artırabilirsiniz. Etraftaki sesleri, müzik, kıssa ve konuşma seslerini birlikte dinleme buna hoş bir örnek olacaktır. Ayrıyeten çocuğunuzla çok erken yaşlarda bile kitap okumak farkındalığı artıracaktır. Bilhassa çok uyak içeren kitapları seçmek fonolojik farkındalığa daha çok yardımcı olacaktır. Çocuğunuzla birlikte yılan sesi, kurbağa sesi üzere sesleri taklit etmek hem farkındalığı artıracak hem de sesleri nasıl üretebileceği konusunda çocuğunuza fikir verecektir.
Pedagog Dr. Yeşim Keskül Sercan ‘ın “Çocuğumuzun Konuşma Gelişimini İzlerken Nelere Dikkat Etmeliyiz?” yazısını da okumanızı tavsiye ederiz.
Fonolojik Farkındalığı Zayıf Olan Çocukların Terapiye Muhtaçlığı Var Mıdır?
Fonolojik farkındalığı zayıf olan çocuklara terapiyle yardım edilemediği takdirde üstte bahsettiğimiz hususlara ek olarak, matematik üzere hususlarda bile anlamaya dayalı misyonlarda zorlanmalar yaşanabilmektedir. Bu çocuklar, yazılı sıralı yönergeleri anlamada ve tamamlamada zorlanabilmektedirler. Ayrıyeten her aktiflikte yaşıtlarına nazaran daha fazla efor sarf etmek, vazifesi tamamlayamamak, anlayamamak ve bir yetişkinin dayanağına ebediyen muhtaçlık duymak çocuklarda öz inanç sorunları ve performans tasası ortaya çıkarabilmektedir. Terapiyle süratli bir halde ses, hece ve uyak farkındalığı artırılarak çocuğun daha süratli okuması, okuduğunu anlaması ve sonuç olarak akademik hayatta daha öz inançlı olması sağlanır.
