Tethys Trans-Eurasian Gateway Platformun kurucusu ve Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Leyla Keser Berber konu hakkında şu açıklamalarda bulundu:
Bu önemli ittifak ve girişim hakkında kısaca bilgi verebilir misiniz?
Tethys, 9 Şubat tarihi itibariyle GBA’in üyesi oldu. GBA önce gelen uluslararası kuruluşları, STK’ları, sanayi aktörlerini, akademisyenleri ve devletleri bir araya getiren kamusal&özel bir işbirliği platformudur.
Tethys, bu üyeliği Türkiye ve diğer bölgelerde sürdürülebilir kritik hammadde ve madencilik uygulamalarını ve yeşil enerji geçişini devrim niteliğinde değiştirmeye yönelik önemli bir adım olarak değerlendirmektedir. Tethys; kritik hammadde ve madencilik sektörlerini modern teknoloji, stratejik teknolojiler (uzay savunma dahil), çevre ve yenilenebilir enerji girişimleriyle birleştirmeyi amaçlayan ve sürdürülebilir bir hammadde tedarik zincirinin sağlıklı devamlılığı için kurulmuş çok disiplinli ve çok paydaşlı bir platformdur. Tethys, Türkiye’nin zengin mineral kaynaklarının değerini artırarak ülkenin ekonomik duruşunu güçlendirmeyi ve jeopolitik gücünü kullanarak geniş bir coğrafyayı etkilemeyi hedeflemektedir. Tethys, Türkiye’nin küresel tedarik zincirindeki rolünü kritik hammadde ihracatından değeri artırılmış ürünler üreterek yükseltmekle kalmayıp, aynı zamanda sürdürülebilir madencilik uygulamalarını ve çevre yönetimini teşvik etmeyi amaçlamaktadır.
GBA’e katılarak Tethys, yeşil enerji geçişinin kritik ihtiyaçlarını sürdürülebilir kritik hammadde yoluyla ele almak için ön saflarda yer alacaktır. Bu işbirliği, kritik hammadde sektöründe çevresel korumaya, ekonomik dönüşüme ve teknolojik yeniliğe olan bağlılığımızı sergilemektedir.
Bu ittifakın doğurabileceği faydalar hakkında bilgi verebilir misiniz?
GBA üyeliğinin Tethys açısından önemi şudur: Tethys, “EV Batarya”, “Batarya Pasaportu” gibi kavram ve konulara ilişkin alınan global politikaların, kararların, tartışmaların ve bu çerçevede uygulanacak uluslararası standartların her aşamasında yer alacak bu oluşumun çalışma gruplarının aktif üyesi olacaktır.
Tabir caizse temiz enerjiye dayalı 2. sanayi devriminin başlangıcından itibaren oluşturulan global politikaların ve bu politikaların ana kavramlarının belirlenme sürecinde atılan tohumlarda payı olacaktır. Tabii ki bu dönüşüm süreci, birkaç senelik değil onlarca yıl sürecek çalışmalarla oluşacak kavramlar ve üst politikalara dayalı devam edecek yüzlerce yıllık bir ekosistemin temelli değişimin daha başlangıcıdır. Gerek mevzuat gerek uygulama ve standartlara yön vermek açısından GBA işbirliğini çok kritik ve önemli buluyoruz. Bu amaçla GBA tarafından ilan edilen ikinci dalga pilot projeler ve çalışma gruplarına aktif olarak katılmayı planlıyoruz.
GBA’in üyeleri kimlerdir?
GBA çok disiplinli ve çok paydaşlı bir yapı. Bu özelliği Tethys’i oluşturan temel ilkelerle kesişiyor. GBA’nin seçkin ve seçilme esasları oldukça uzun süren bir süreç sonucu kabul edilen 150 üyesi arasında Tesla, BMW, Volvo, Volkswagen, Hyundai, Renault, Microsoft, Siemens, Samsung, LG Energy Solution, London Metal Borsası, BASF, BP, Glencore, RioTinto, World Bank, OECD, EBRD,UNICEF gibi dev global şirketler, uluslararası kurum ve kuruluşlar ve saygın akademik yapılar mevcuttur. Bu çeşitlilik de bizleri heyecanlandıran diğer bir özelliği GBA’in.
Hangi çalışma grupları var? Tethys bunlardan hangisinde yer alıyor?
Batarya ID, Çevresel Indikatörler, Sosyal & Yönetişim İndikatörleri, İzleme & Takip (Monitoring & Follow-Up)”, “Rehberlik Kursu (Guide Course)”, Kritik Mineraller Çalışma Grubu olmak üzere 6 çalışma grubu mevcut. Tethys uzmanlığına istinaden bu çalışma gruplarından Kritik Mineraller Çalışma Grubu ile İzleme & Takip Çalışma Grubunda yer alacaktır.
GBA nedir? Ne zaman kuruldu?
GBA, 2022’de Belçika’da bağımsız kar amacı gütmeyen dernek olarak kuruldu ve şimdi sorumlu madencilikten bataryanın geri dönüşümüne kadar, global batarya değer zincirini ve daha geniş ekosistemi temsil eden önde gelen akademik, kamu ve sivil toplum kuruluşlarından da oluşan 150’den fazla üyeyi içermektedir.
GBA, 2022’de Dünya Ekonomik Forumu’nda, bataryaların yeşil geçişe güç sağlamada hayati öneme sahip olacağı ve bataryaların aynı zamanda batarya karbon ayak izi, çocuk işçiliği ve insan hakları sorunları da dahil olmak üzere değer zinciri boyunca önemli sosyal ve çevresel riskler ve etkilerle ilişkilendirildiği çifte farkındalık üzerine kurulmuştur.
Alanındaki en büyük çok paydaşlı kuruluş olan GBA, WEF, UNICEF, Avrasya Kaynakları Grubu, BMW ve Tesla dahil olmak üzere yaklaşık 110 ulusal hükümet, endüstri aktörü ve STK’dan oluşuyor ve bu sorunlardan bazılarını çözmek için çalışıyor.
GBA, her bataryaya bir kimlik kazandıracak ve tüm yaşam döngüsü boyunca önemli bilgileri kaydetmek için bataryanın dijital ikizi olarak hareket edecek bir ‘Batarya Pasaportu’ geliştirmektedir. Batarya Pasaportu son kullanıcılara, sürdürülebilir bir bataryanın kapsamlı tanımına dayalı olarak malzeme kaynağı, kimyasal yapısı, üretim geçmişi ve ayrıca geçerli ESG ve yaşam döngüsü gereksinimleri hakkında önemli veriler sağlayacaktır. Bu teknik veriler, madencilik şirketleri, rafineriler, hücre üreticileri, modül üreticileri, batarya üreticileri, otomotiv OEM’leri ve geri dönüşümcüler dahil olmak üzere değer zinciri paydaşlarından toplanacaktır.
GBA’in Batarya Pasaportu, ilgili performans göstergelerini belirleyerek ve batarya performansını bu göstergelere göre izleyip doğrulayarak, değer zinciri boyunca daha fazla şeffaflık yaratacak ve kaynak verimliliğini, kullanım ömrünün uzatılmasını, güvenli ikinci kullanımı ve daha güçlü batarya geri dönüşümünü kolaylaştıracaktır.
Batarya üretiminin başlamasıyla birlikte ortaya çıkan endişeler; çevresel sürdürülebilirlik, karbon ayak izi ve hammaddelerin çıkarıldığı işçi haklarına odaklanmaktadır. Tüm lityum iyon batarya zincirinin yılda %30’un üzerinde büyüyerek 2030 yılına kadar 400 milyar doların üzerinde bir değere ulaşması bekleniyor. Ancak bu noktada başarı, hükümetlerin (kuralların belirlenmesi, izlenmesi ve uygulanması), endüstrinin (uygulama ve tedarikçilerinin ve ortaklarının uymasını talep etme) ve sivil toplumun (savunuculuk) desteğini gerektirmektedir. Konsept olarak 2023 yılında ortaya atılan Batarya Pasaportu uygulamaları bu yılın başında başlatılmıştır. AB, batarya pasaportunu 2027 yılı başlarından itibaren zorunlu kılacaktır.
Kritik minerallerin ve dolayısıyla batarya malzemelerini sorumlu bir şekilde tedarik edilmesi neden önemli?
Bir endüstri ve toplum olarak hepimiz için kritik zorunluluk, kitlesel EV geçişine güç verecek kritik mineralleri sorumlu bir şekilde tedarik etmenin ve bunların değer zinciri boyunca yine sorumlu bir şekilde kullanılmasını sağlamanın önemini anlamaktır. GBA’in batarya pasaportu gibi girişimlerin kritik rolü burada karşımıza çıkmaktadır. Sektörde faaliyet gösteren batarya malzemesi tedarikçisi ve üreticisi şirketler incelendiğinde, sorumlu kaynak kullanımı ve üretimi ile bataryaların ve bileşen malzemelerinin üretiminde daha yüksek sosyo-çevresel standartların sağlanması ihtiyacına yönelik bir farkındalığın geliştiği söylenebilir. Bununla birlikte, sürdürülebilir batarya değer zincirleri oluşturmak için, bataryaların çevresel, sosyal ve yönetişim (ESG) uyumluluğunu ve malzeme kaynağını izlemek için sağlam mekanizmalara da ihtiyaç vardır.
GBA’nın batarya pasaportunun önemli bir rol oynayabileceği yer burasıdır. Pasaport, mineral kaynağı, üretim geçmişi ve yaşam döngüsü boyunca sürdürülebilirlik performansı hakkında kapsamlı bilgiler içeren fiziksel bir bataryanın dijital ikizini oluşturur. Bu, GBA tarafından yayınlanan kılavuz ilkelere uygun olarak batarya karbon ayak izi ve çocuk işçiliği ve insan hakları performansı gibi faktörleri kapsar.
Batarya pasaportu konsepti, 2023 yılında Dünya Ekonomik Forumu’nun Yıllık Toplantısında GBA tarafından tanıtıldı.
Pasaport; üreticilerin, düzenleyicilerin ve tüketicilerin bataryaların ESG kriterlerini karşıladığını doğrulamasına ve döngüsel ekonomi ilkelerini desteklemesine olanak tanıyacaktır. Bu nedenle, dijital teknolojiden ve çok paydaşlı iş birliğinden yararlanarak, batarya pasaportu batarya ticareti yapma şeklimizi değiştirebilir ve sürdürülebilirliğin endüstrinin merkezinde olduğu bir gelecek yaratabilir.
Pasaportların önemini kabul eden Avrupa Birliği, 2027’nin başlarından itibaren batarya pasaportunu zorunlu bir gereklilik haline getirecektir. AB’nin ötesinde, diğer bölgeler de, örneğin Çin ve Amerika Birleşik Devletleri’nde, şeffaflığın ve batarya pasaportlarının önemini kabul etmektedir.
Başarı için çok paydaşlı fikir birliği gerekiyor
Batarya pasaportlarının başarılı bir şekilde uygulanması ve sürdürülebilir batarya değer zincirlerinin oluşturulması, tüm paydaşların ortak çabalarını gerektirir. Bu nedenle GBA, hükümet, akademi, sivil toplum ve endüstrinin tüm segmentlerinden gelen paydaşlardan oluşmaktadır.
GBA çok paydaşlı fikir birliği oluşturma süreçleri aracılığıyla, bataryalar için temel sürdürülebilirlik performans göstergeleriyle ilgili olarak tüm paydaşlardan gelen beklentileri sistematik olarak entegre eder, düzenleyici gereklilikler, mevcut standartlar üzerine inşa eder ve sürdürülebilir, sorumlu ve döngüsel batarya değer zincirleri için GBA vizyonuyla aradaki boşluğu doldurur. GBA 2022’de batarya karbon ayak izi, çocuk işçiliği ve insan hakları performansıyla ilgili ilk göstergelerin yayınlanması ve batarya pasaport uygulamasının ardından sürdürülebilirlik göstergesi çerçevesini daha da geliştiriyor.
GBA benzersiz bir araya getirme gücünden yararlanarak, karşılaştırılabilir kriterler elde etmek ve küresel olarak daha sürdürülebilir değer zincirlerini teşvik etmek için küresel olarak uyumlu hale getirilmiş sürdürülebilirlik göstergelerini aktif olarak savunuyor ve tüm ilgili kuruluşları bu çabalara katılmaya davet ediyor.
İlk olarak, devletler sorumlu kaynak kullanımını ve sürdürülebilir uygulamaları teşvik eden düzenlemelerin ve standartların belirlenmesinde çok önemli bir rol oynamaktadır. Devletler mali destek sağlayabilir, uygun politika çerçeveleri oluşturabilir ve çevresel ve sosyal standartlara uyumu sağlayabilirler.
En önemlisi, endüstri oyuncuları şeffaf tedarik zincirlerine bağlı kalmalı, olumsuz çevresel ve sosyal etkileri azaltmalı, karbon ayak izlerini azaltmalı ve işçilerin ve toplulukların refahına öncelik vermelidir.
Bu durum ortakların, birlikte iş yapmanın bir koşulu olarak sorumlu kaynak kullanımı koşullarına uymayı kabul etmelerini de içerir. Şirketlerin sorumlu maden üretimi ve tedariki ile uğraşması, batarya üretiminde enerji verimliliğini ve karbon ayak izini iyileştiren teknolojilere yatırım yapması ve bataryalar için geri dönüşüm ve ikinci ömür uygulamalarını teşvik etmesi çok önemlidir. Bunu yaparken, endüstri liderleri başkalarının izlemesi için bir örnek oluşturabilir ve batarya endüstrisinin genel dönüşümüne katkıda bulunabilir.
Sivil toplum kuruluşları, sorumlu kaynak kullanımı ve sürdürülebilirlik standartlarını savunabilir, batarya üretiminin çevresel ve sosyal etkileri konusunda farkındalık yaratabilir ve şeffaflığı ve hesap verebilirliği teşvik eden girişimleri destekleyebilir.
GBA’in Kuruluş gerekçesi ve vizyonu nedir?
GBA’nın kurucu üyeleri, bu zorlukların etkili bir şekilde ele alınmasının, sorunların kök nedenlerinin tek başına herhangi bir aktör veya paydaş grubu tarafından çözülemeyecek kadar karmaşık olduğu göz önüne alındığında, değer zinciri boyunca çok paydaşlı iş birliği ve kolektif eylemi gerektireceği sonucuna vardı. GBA’nın vizyonu, 2030’a kadar döngüsel, sorumlu ve adil bir batarya değer zinciri geliştirmektir.
GBA’i karakterize eden İlkeler hakkında bilgi verebilir misiniz?
Tüm GBA üyeleri, İttifak’ın paylaşılan vizyonunu operasyonelleştirmeyi amaçlayan GBA’nın 10 Kılavuz İlkesine bağlı kalmayı taahhüt etmiştir:
Paris Anlaşması’nı gerçekleştirmek için önemli bir itici güç olarak döngüsel bir batarya değer zinciri oluşturun:
- Bataryaların ilk kullanımlarında üretkenliği en üst düzeye çıkarın
- Üretken ve güvenli ikinci bir yaşam kullanımını sağlayın
- Batarya malzemelerinin döngüsel geri kazanımını sağlayın
Değer zincirinde düşük karbon ekonomisi kurun, yeni işler yaratın ve ekonomik değere ek katkıda bulunun:
- Sera gazı emisyonlarını açıklayın ve kademeli olarak azaltın
- Enerji verimliliği önlemlerini önceliklendirin ve mümkün olduğunda güç ve ısı kaynağı olarak yenilenebilir enerjinin kullanımını önemli ölçüde artırın
- Gelişmekte olan ülkeler üzerinde odaklanarak, batarya destekli yenilenebilir enerji entegrasyonunu ve erişimini teşvik edin
- Yüksek kaliteli iş yaratımını ve beceri gelişimini destekleyin
BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ile tutarlıolarak insan haklarının ve ekonomik gelişimin korunması:
- Çocuk ve zorla çalıştırmanın derhal ve acilen ortadan kaldırılması, toplulukların güçlendirilmesi ve değer zinciri tarafından istihdam edilenlerin insan haklarına saygı gösterilmesi
- Kamu sağlığının ve çevrenin korunmasını teşvik etmek, değer zincirindeki kirlilikten kaynaklanan etkinin en aza indirilmesi ve giderilmesi
- Sorumlu ticaret ve yolsuzlukla mücadele uygulamalarını, yerel değer yaratımını ve ekonomik çeşitliliği desteklenmesi
GBA’in yaklaşım ve felsefesi hakkında bilgi verebilir misiniz?
Sürdürülebilir batarya değer zincirlerini ölçeklendirmenin ön koşulu, ilk olarak sürdürülebilir ve sorumlu bir batarya değer zinciri anlamına gelenin ortak bir anlayışını ve ortak bir tanımını yaratmaktır. Bu, madenden başlayarak geri dönüşüme ve batarya ömrünün sonuna kadar değer zinciri boyunca tüm önemli riskleri ve etkileri dikkate alır. Batarya değer zincirleri son derece karmaşık ve genellikle opaktır, bu yüzden GBA üyeleri, bu etkilerle ilgilenmenin ilk adımı olarak değer zincirlerine şeffaflık getirme sorumluluğunu kabul eder.
GBA’in yönetişim yapısı nasıldır?
GBA, 2022’den bu yana Belçika’da bağımsız birçok paydaşlı girişim olarak kar amacı gütmeyen bir organizasyon olarak kurulmuştur. GBA’nın ana yönetişim mekanizması, Yönetim Kuruludur ki bu kurulun toplam 20 koltuğu vardır, bunların 10’u kurumsal olmayan üyelere ve 10’u kurumsal üyelere ayrılmıştır. Tüm kurul üyelerinin eşit oy hakkı vardır. Global Batarya İttifakı üyeleri, Her Yıl Genel Kurul sırasında iki yılda bir yönetim kurulunu seçer. Kasım2022’de, üyeler 2023-2024 dönemi için yeni bir yönetim kurulu seçti. Yönetim kurulu başkanı ve başkan yardımcısı, yönetim kurulu tarafından seçilir ve GBA Tüzüğü’ne göre bir yıl süreyle görev yapar.
Karar alma mekanizması nasıl işlemektedir?
İnsanların nasıl karar verdikleri, birlikte ne yaptıkları için “belirleyici”dir. GBA bunun için Sistemik Konsensüsü kullanır. Sistemik Konsensüs, dayanıklı çözümler bulmakta kanıtlanmış modern bir katılımcı karar alma yöntemidir. Bu, direnci pragmatik bir şekilde yenilik için bir kaynak olarak kullanır. Sonuç olarak, değişim ve gerekli takibi için sorumluluk herkes tarafından hissedilir, bu da kararların gerçekten uygulandığı anlamına gelir.
Batarya pasaportu alanındaki düzenlemeler nelerdir?
Başta Avrupa Komisyonu, ve ardından ABD ve Kanada bataryaların yaşam döngüleri boyunca global pazardaki güvenliğini ve sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla çalışmalar yaparak mevzuat oluşturmaya başlamıştır. Mesela Türkiye’nin en büyük ekonomik ortağı AB yeni bir Batarya Regülasyonu yayımlamış ve bu düzenlemenin bir sonucu olarak da, bundan bir yıl sonra, her üretim tesisinin karbon ayak izi üçüncü taraflarca doğrulanmalı ve çevrimiçi olarak kamuya açık olması gerektiğini hüküm altına almıştır.
Ancak bu daha büyük bir sürecin sadece başlangıcıdır. Ana hedef global Batarya Pasaportudur: 2026 yılına kadar AB pazarındaki tüm EV’ler ve endüstriyel bataryalar böyle bir belgeye ihtiyaç duyacaktır.
Her Batarya karbon etkisi, elektrokimyasal performansı ve dayanıklılık sınıflandırması hakkında bilgilerin toplandığı bir QR kodu alacaktır.
Batarya pasaportu ve özellikleri nedir?
GBA 2023 Ocak ayında Davos’ta Dünya Ekonomik Forumu Yıllık Toplantısı’nda dünyanın ilk batarya pasaportu kavram kanıtını başlatarak ve batarya karbon ayak izi, çocuk işçiliği ve insan haklarına ilişkin due diligence yapabilmek için batarya pasaportu temel kural kitapları üzerine inşa ederek, Global Batarya İttifakı başarıyla yeni bir dizi çalışma grubu başlattı. Bu gruplar; eco-tasarım, zorla çalıştırma, due diligence, biyoçeşitlilik ve yerli halkların hakları ile ilgili performans beklentilerini tanımlayacak ve daha fazla konuyu takip edecektir.
Performans beklentileri, çok paydaşlı bir konsensüs oluşturma sürecinin sonucunu temsil eder ve şirket performansının değerlendirileceği ve derecelendirileceği batarya pasaportu çerçevesinin temellerini oluşturur. Bu, tüketicilere eyleme geçirilebilir içgörüler sağlar ve Paris İklim anlaşması hedeflerinin önemli bir itici gücü olarak batarya değer zincirinin sürdürülebilir bir şekilde ölçeklenmesini destekler.
GBA’in bu amaçla yaptığı çalışmalar nelerdir?
GBA, aynı zamanda bataryalar için kritik minerallerle ilgili temel darboğazlar, fırsatlar ve iyi uygulamalar üzerine araştırmalar başlatmıştır. Kritik Mineral Danışma Grubu, batarya değer zinciri boyunca çeşitli bir paydaş setini bir araya getirecek ve küresel, entegre batarya değer zinciri perspektifinden politika yapıcılara eylem çağrıları ile bir bildiri yayınlayacaktır. Bu ortak zorlukları ve fırsatları vurgulayan bir rapor, bildiriye eşlik edecek ve Tethys’inde içinde yer alacağı çalışma grubu tarafından GBA’nın 2024’ün ikinci çeyreğinde yayınlanacak olan kritik mineraller üzerine angajmanını bilgilendirecek.
Eylem çağrısı
GBA, ilgili paydaşları bu sonraki batarya pasaportu geliştirme aşamasına GBA’ya katılmaya ve sürdürülebilir batarya değer zincirlerini ölçeklendirmek için öncelikli eylemler üzerine içgörüler üretmek ve bataryalar için global olarak uygulanabilir ana performans beklentilerini geliştirmek için Kritik Mineraller Danışma Grubu’na katkıda bulunmaya aktif olarak teşvik ediyor. GBA, aynı zamanda mevcut ve yeni üyeleri ikinci dalga batarya pilot projelere katılmaya aktif olarak davet ediyor.
Yeni tarihli önemli adımlar
Ekim ve Aralık 2022’de sırasıyla, GBA batarya karbon ayak izini hesaplamak için kapsamlı bir metodoloji sunan Sera Gazı kural kitabını (GHG) ve standartları ile çeşitli çok paydaşlı çalışma gruplarının katılımı ve sürdürülebilirlik performansı beklentileri üzerine konsensüs oluşturma sürecinin sonucunu temsil eden Çocuk İşçiliği ve İnsan Hakları endekslerini yayınladı.
COP ’28’de, 6 Aralık’ta Ulaşım Günü ile çakışarak, GBA Sera Gazı kural kitabının 2. versiyonunu, kapsamlı bir paydaş danışmanlığı ve kural kitabının sonraki revizyonunu takiben başlattı.
GHG Kural Kitabı, batarya değer zincirinde kilit bir belge olup, dünya çapındaki paydaşlardan elde edilen değerli içgörüler yansıtılarak temel iyileştirmeler geçirmiştir. Global Batarya İttifakı, 2023 Yazında endüstri uzmanları, çevre örgütleri, hükümetler ve ilgilenen vatandaşlardan geri bildirim almak için GHG Kural Kitabı taslağını kamuoyuna sundu. Taslak İngilizce ve Çince olmak üzere iki dilde mevcuttu ve kamuoyu görüş alım süreci 20 Haziran2023’ten 30 Eylül 2023’e kadar sürdü. Danışmanlık sürecine katılım, e-posta, bir çevrimiçi portal, bir başlangıç webinarı ve Brüksel, Pekin ve New York’ta bir dizi atölye ve kamu etkinliği aracılığıyla kolaylaştırıldı.
