Dünya genelinde enflasyondaki düşüş eğilimi, birçok ülkenin iktisat siyasetleriyle paralel ilerlerken, düşüşün farklı bölgelerde farklı süratlerde devam etmesi de dikkati çekiyor.
Artan faiz oranlarına karşın yapışkan yüksek enflasyon ise başta hizmet dalında olmak üzere dünya genelinde birçok hükümeti ve merkez bankasını zorlamaya devam ediyor.
Uzun yıllar düşük seyreden enflasyon oranı bilhassa Kovid-19 salgını sonrasındaki toparlanma sürecinde genel olarak yükseliş trendine girdi.
Salgının akabinde ekonomik toparlanmada nakdî teşviklerin tesiriyle tüketici talebi karşısında arz tarafında yaşanan düşünceler enflasyondaki güçlenmeye katkı verdi.
Tedarik zincirlerinin kırılması rol oynadı
Tedarik zincirlerindeki kırılmalar ile iktisatların yine açılması sürecinde yaşanan fiyat artışlarına ek olarak enflasyon jeopolitik gelişmelerden de olumsuz etkilendi.
Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla enflasyondaki artış güç eserleri ve besin fiyatlarındaki süratli yükselişle daha da bariz bir hal aldı.
Tedarik zincirindeki aksaklıklar, yüksek petrol ve gaz fiyatları ile emtia ve besin fiyatlarındaki süratli yükseliş global çapta tam bir “enflasyon fırtınası” oluşturdu ve ömür maliyetlerini önemli ölçüde artırdı.
Böylece, uzun yıllar düşük seyreden enflasyon çabucak hemen bütün ülkelerde yükselmeye başladı.
Birçok ülkede enflasyon Kovid-19 sonrası merkez bankalarının en büyük sınavı haline gelirken, ABD ve kimi Avrupa ülkeleri dahil gelişmiş ekonomilerde son 40 yılın en yüksek düzeyine ulaştı.
Bazı ülkeler faiz oranlarını artırarak enflasyonu dizginlemek için büyük ölçüde para siyasetine güvenirken, öbür ülkeler yasal fiyat denetimleri, vergi artışları ve hükümet harcamalarının azaltılması üzere çeşitli formüller kullandı.
Bazı ülkeler maksada yaklaştı
Enflasyonla uğraş birçok bölgede devam ederken, son devirde kimi ülkelerin enflasyon gayelerine yaklaşabilmesi dikkat çekiyor.
İngiltere, ABD, Avustralya ve Euro Bölgesi’nde enflasyon tepe düzeylerden amaç düzeylerin altına gerilerken, çok yüksek enflasyon olarak bilinen hiperenflasyon da birçok Afrika, Orta ve Güney Amerika ülkesinde sorun olmaya devam ediyor.
S&P Küresel Market Intelligence datalarına nazaran, global tüketici fiyatları enflasyonu Eylül 2022’deki yüzde 8,3’lük tepe düzeyinden Haziran 2024’te yüzde 4,5’e geriledi.
Euro Bölgesi çift haneyi gördü
Euro Bölgesi’nde 2022 yılı enflasyonun tepe periyodu oldu. Enflasyon oranı neredeyse her ay rekor yineledi. 2021 devrinde yıllık ortalaması yüzde 2,9 düzeyinde olan Euro Bölgesi enflasyon oranı 2022’de yüzde 9,2 olarak gerçekleşti.
Euro Bölgesi’nde Ekim 2022’de ise yüzde 10,6 ile doruğa ulaşan yıllık enflasyon, dataların Eurostat tarafından toplandığı son 25 yıldan beri ölçülen en yüksek düzeye işaret etti.
AB ülkelerinin büyük kısmında çift haneli enflasyon sayıları birinci kez deneyim edildi. Tepe yapan enflasyon, Avrupa Merkez Bankasının (AMB) yüzde 2’lik amacının çok üzerinde seyretti.
Yüksek enflasyonla faizleri artırarak uğraş eden AMB, Temmuz 2022’den sonra arka arda 10 toplantıda faiz oranlarını 450 baz puan artırdı.
Ekonomi yavaşlaması acı recete getirdi
Bu durum tüketiciler için kredi maliyetlerini artırırken, imalat, inşaat ve öbür bölümlerdeki yatırımları daha değerli hale getirerek ekonomiyi yavaşlattı. Lakin enflasyonu durdurmak için acı reçete içilmesi kaçınılmaz bir durum haline geldi.
Alınan önlemler sonuç verirken, en son düşen güç fiyatları ile Eylül’de Euro Bölgesi’ndeki yıllık enflasyon oranı son üç yılın en düşük düzeyine geriledi.
Ağustos ayında yüzde 2,2, olan Euro Bölgesi’nde Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), eylül ayında yıllık bazda yüzde 1,8 oldu.
Böylece, üç yılı aşkın bir müddettir birinci sefer enflasyon, AMB’nin orta vadede Euro Bölgesi iktisadı için ülkü olarak gördüğü yüzde 2 maksadının altında seyretti.
Enerji fiyatları eylülde bir evvelki aya kıyasla yüzde 1,6 düşerken, hizmet fiyatlarının da yüzde 1 gerilemesi dikkati çekti. Buna rağmen, güç dışı sanayi malları fiyatları yüzde 2,1, işlenmemiş besin fiyatları ise yüzde 0,9 arttı.
Enerji fiyatlarındaki düşüş kaygı azalttı
Bu durum güç fiyatlarındaki düşüşün ne kadar belirleyici olduğunu teyit etmekte birlikte hizmet bölümündeki nispeten yüksek enflasyona ait telaşları de bir nebze hafifletti.
Öte yandan, Euro Bölgesi’nden gelen datalar, AMB’nin ay ortasındaki para siyaseti toplantısında faiz oranlarını tekrar düşüreceği beklentisini yükseltti.
Orta vadede yüzde 2 enflasyon hedefleyen AMB, en son 12 Eylül’de piyasa beklentileri doğrultusunda yılın ikinci faiz indirimine gitmiş, mevduat faiz oranını 25 baz puan, ana refinansman faizi ve marjinal borçlanma faizini 60’ar baz puan düşürmüştü.
Banka, mali piyasalar için çok kıymetli olan mevduat oranını çeyrek puan düşürerek yüzde 3,50’ye çekmişti.
AMB İdare Kurulu, evvelce makul bir faiz oranı patikasına bağlı kalmayacağını teyit ederken, kimi analistler bankanın 2025 ortalarına kadar faiz oranlarını düşürmeye devam edeceğini öngörüyor.
Lagarde: AMB enflasyondaki düşüşü optimistlikle takip ediyor
AMB Başkanı Christine Lagarde, uygulayacakları siyasetler konusunda bu hafta yaptığı konuşmada, “Son gelişmeler enflasyonun vaktinde amaca döneceğine olan itimadımızı güçlendiriyor. Bunu ekim ayındaki para siyaseti toplantımızda hesaba katacağız.” değerlendirmesinde bulundu.
Enflasyondaki düşüşün son iki aydır hızlandığına işaret eden Lagarde, manşet enflasyonun Ağustos 2024’te yüzde 2,2’ye düştüğünü, azalan güç maliyetleri nedeniyle enflasyonun eylül ayında daha da gerilemesinin beklendiğini belirtmişti.
Lagarde, güç fiyatlarındaki sert düşüşlerin yıllık enflasyona tesirinin kaybolduğuna, bu nedenle dördüncü çeyrekte enflasyonun bir ölçü artabileceğine işaret etti.
Enflasyonun orta vadede yüzde 2’lik amaçlarına vaktinde dönmesini sağlamaya kararlı olduklarına dikkati çeken Lagarde, uygun kısıtlama düzeyini ve mühletini belirlemek için bilgiye dayalı bir yaklaşımı izlemeye devam edeceklerini, enflasyon görünümüne, enflasyonun dinamiklerine ve para siyaseti iletim gücüne odaklanacaklarını belirtti.
Lagarde’nin açıklamaları, finans piyasalarında AMB’nin faiz oranlarını yine düşürebileceği beklentilerini düzgünce artırdı.
Almanya’da enflasyon AMB’nin maksadının altına indi
Almanya Federal İstatistik Ofisi (Destatis) datalarına nazaran, Almanya’da yıllık enflasyon, sıkı faiz siyasetinin ve iktisatta belirsizliğin tesiriyle eylülde yüzde 1,6’ya inerek, AMB maksadının çok altına düştü.
Böylece, AB’nin başat iktisadı olan Almanya’da yıllık enflasyon Ocak 2021’den beri en düşük düzeye indi.
AB uyumlu TÜFE de eylülde bir evvelki aya nazaran yüzde 0,1 düşerken, yıllık bazda yüzde 1,8 yükseldi. AB uyumlu TÜFE ağustosta yıllık yüzde 2 olarak kayıtlara geçmişti.
Ülkede besin ve güç hariç tutularak hesaplanan çekirdek enflasyon ise eylülde yüzde 2,8’den yüzde 2,7’ye geriledi.
Bu ortada, ülkede geçen sene enflasyonda en büyük belirleyici olan besin eserlerinde fiyatlar, eylülde bir yıl öncesine nazaran yüzde 1,6 artarken, güç eserleri yüzde 7,6 düşüş gösterdi
ABD’de enflasyon Şubat 2021’den beri en düşük seviyede
ABD Çalışma Bakanlığı verilerine göre, ülkede Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), ağustosta aylık bazda yüzde 0,2, yıllık bazda yüzde 2,5 ile beklentilere paralel arttı.
ABD’de yıllık enflasyon Haziran 2022’de yüzde 9,1 ile 41 yılın tepesine çıkmıştı. Yüksek enflasyon, 2022’deki orta seçimlerde seçmenlerin en büyük telaşı olmuştu.
Şubat 2021’den bu yana en düşük yıllık artışını kaydeden TÜFE, temmuzda yıllık bazda yüzde 2,9 yükselmişti.
Değişken güç ve besin fiyatlarını içermeyen çekirdek TÜFE de ağustosta aylık yüzde 0,3 ve yıllık 3,2 artış gösterdi.
İngiltere’de düşüş dikkat çekti
İngiltere’de yıllık enflasyon, Ekim 2022’de yüzde 11,1 ile 40 yılın en yüksek düzeyine ulaşmasından beri değerli ölçüde düşmesi dikkati çekti.
İngiliz Ulusal İstatistik Ofisi (ONS), datalarına nazaran, ülkede yıllık enflasyon ağustosta yüzde 2,2 ile beklentiler dahilinde gerçekleşti. Enflasyon, temmuzda da yüzde 2,2 olmuştu.
Enerji ve besin fiyatları hariç tutulan yıllık enflasyon ağustosta yüzde 3,6 oldu. Temmuzda çekirdek enflasyon yıllık bazda yüzde 3,3 ölçülmüştü.
Hizmet bölümü enflasyonu ise ağustosta yıllık bazda yüzde 5,6 olarak hesaplandı. Hizmet enflasyonu temmuzda yüzde 5,2 düzeyindeydi.
Ülkelerde enflasyon oranının gerilemesi fiyatların düştüğünü göstermiyor, yalnızca fiyatların daha düşük süratte yükseldiği manasına geliyor.
Avustralya ve Güney Kore’de maksat aralığına indi
Gelişmiş ülkelerden Avustralya’da yılık enflasyon ağustosta ülke merkez bankasının maksat aralığına girerek temmuz ayındaki yüzde 3,5’ten yüzde 2,7’ye geriledi.
Bu düşüş, enflasyon oranını Ağustos 2021’den beri birinci sefer Avustralya Merkez Bankası’nın yüzde 2-3 olan gaye aralığına indirdi.
Kanada’da da yıllık enflasyon oranı ağustos ayında beklenenden daha süratli bir formda düşerek yüzde 2,5’den yüzde 2’ye geriledi. Bu da ülkede Şubat 2021’den beri en düşük enflasyon oranı olarak kayıtlara geçti.
Güney Kore’de enflasyon, eylülde yüzde 1,6 ile son üç buçuk yılın en düşük düzeyine ulaştı. Ağustos ayındaki yüzde 2’lik artışa kıyasla kaydedilen bu düşüş, global şartlardaki dalgalanmalar karşısında ekonomiyi istikrara kavuşturmaya yönelik devam eden gayretleri yansıttı. Güney Kore’de enflasyon Temmuz 2022’de yüzde 6,3 olarak kayıtlara geçmişti. Güney Kore Maliye Bakanlığı, yıllık enflasyonun bu yıl yüzde 2,6 olmasını bekliyor.
Latin Amerika’nın en büyük iktisadına sahip Brezilya’da yıllık enflasyon Nisan 2022’de yüzde 12,13’e yükseldikten sonra Ağustos 2024’te yüzde 4,24’e geriledi.
Hindistan’da ise Nisan 2022’de yüzde 7,79 olan enflasyon oranı Ağustos 2024’de yüzde 3,65’e inerek, son beş yılın ikinci en düşük düzeyine geriledi.