Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından bu yıl ilk kez yayımlanan Dezavantajların Kuşaklararası Aktarımı, 2023 araştırması ülkede orta sınıfın giderek azaldığını, yoksul ve zengin tanımına girenlerin arttığını ortaya koydu.
Araştırma ev sahipliği ve eğitim durumunda görece bir iyileşmeyi yansıtırken tatile gitme, her gün et tüketmeye ayrılan maddi imkanları daraldığını da gösterdi.
“Dezavantajların Kuşaklararası Aktarımı” adlı özel konulu modül çalışmadan elde edilen sonuçlar, ilk kez haber bülteni olarak yayımlandı. Avrupa Birliği ülkeleri ile aynı dönemde Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması ile birlikte uygulanan modül, 25-59 yaş grubunda olan fertlerin durumu ile kendileri 14 yaş civarında iken ebeveynlerinin durumunu karşılaştırmak amacıyla yapıldı.
14 yaşındayken tatile gidebilenlerin yüzde 40’ı gidemiyor
Fertler 14 yaş civarında iken, tüm ailesiyle bir haftalık tatil masrafını karşılayabilen hanelerde yaşayanların yüzde 59,6’sının şu anki hanesi ile bir haftalık tatil masrafını karşılayabildiği, maddi yetersizlik nedeniyle tatil masrafını karşılayamayan hanelerde yaşayanların ise yüzde 69,1’inin şu anki hanesi ile de bu masrafı karşılayamadığı görüldü.
Et yemek zorlaştı
Kendisi 14 yaş civarında iken hanesinde yaşayan bütün çocukların günde en az bir kere et, tavuk ya da balık içeren yemek masrafını karşılayabilen fertlerin yüzde 72,4’ünün şu an hanesinde iki günde bir bu yemek masrafını karşılayabildiği,yüzde 27,6’sının ise karşılayamadığı belirlendi.
Ebeveynler yükseköğrenim görmüşse çocuk da görüyor
Araştırmaya göre, kendisi 14 yaş civarında iken annesi yükseköğretim mezunu olan fertlerin, şu anki eğitim seviyesi incelendiğinde, yüzde 2,7’sinin lise altı, yüzde 13,7’sinin lise ve dengi, yüzde 83,5’inin ise yükseköğretim mezunu olduğu görüldü. Yine 14 yaş civarında iken babası yükseköğretim mezunu olan fertlerin yüzde 4,4’ünün lise altı, yüzde 16,0’ının lise ve dengi, yüzde 79,5’inin ise yükseköğretim mezunu olduğu belirlendi.
Fert 14 yaş civarında iken annesi lise altı eğitim seviyesini bitirenlerin şu anki eğitim durumu incelendiğinde yüzde 56,3’ünün lise altı, yüzde 21,9’unun lise ve dengi, yüzde 21,9’unun ise yükseköğretim mezunu olduğu görüldü. Fertler 14 yaş civarında iken babası lise altı eğitim seviyesini bitirenlerin ise yüzde 60,0’ının lise altı, yüzde 21,5’inin lise ve dengi, yüzde 18,4’ünün ise yükseköğretim mezunu olduğu tahmin edildi.
Kendi hesabına çalışanların oranı yüzde 14,5
Fertler 14 yaş civarında iken babası işveren veya kendi hesabına çalışanların yüzde 39,2’si şu an ücretli, maaşlı veya yevmiyeli, yüzde 14,5’i işveren veya kendi hesabına, yüzde 5,6’sı ücretsiz aile işçisi olarak çalışırken bu fertlerin yüzde 40,6’sının ise iktisaden faal olmadığı görüldü.
En dipten en tepeye çıkanlar yüzde 16,5
Kendisi 14 yaş civarında iken ailesinin maddi durumunu “çok kötü” olarak belirtenlerin yüzde 16,5’i şu an en yüksek yüzde 20’lik gelir grubunda yer alırken, yüzde 25,5’i ise en düşük grupta yer aldı. Kendisi 14 yaş civarında iken ailesinin maddi durumunu “çok iyi” olarak belirtenlerin yüzde 40,6’sı şu an en yüksek gelir grubunda iken yüzde 7,6’sı ise en düşük grupta oldu.
Araştırmanın kırılımlarına bakıldığında ülkede 2019 yılında geliri en düşük ilk 20’lik grupta olanların oranı yüzde 24,9’dan 2023 yılında yüzde 25,5’e çıkarken geliri en yüksek 20’lik grupta olanlar yüzde 36,9’den yüzde 40,6’ya yükseldiği görüldü.
14 yaşında ailesi ev sahibi olanların yüzde 26’sı kiracı oldu
Görüşülen fertler 14 yaş ve civarında iken ailesi “ev sahibi” olanların, yüzde 57,7’sinin şu an oturduğu konutta mülkiyet durumu “ev sahibi”, yüzde 26,3’ünün ise “kiracı” olduğu tahmin edildi. Yine fert 14 yaş civarında iken mülkiyet durumu “kiracı” olanların, yüzde 40,0’ı şu an oturduğu konutun sahibi iken yüzde 47,7’sinin ise kirada oturduğu görüldü.