Bilim insanları neredeyse yüzde 100 ölümcül bir “zombi geyik hastalığının” insanlara bulaşacak formda evrimleşebileceğinden korkuyor. Kronik zayıflama hastalığı olarak da isimlendirilen bu hastalık, enfekte ettiği çabucak hemen her hayvanı öldüren ve ABD genelinde geyik popülasyonlarında süratle yayılan bulaşıcı bir nörolojik durum.
Hastalığa, prion ismi verilen yanlış katlanmış proteinler neden oluyor. Enfeksiyondan sonra prionlar merkezi hudut sistemi boyunca seyahat ederek beyin dokularında ve organlarında prion birikintileri bırakıyor. Kaygı verici bir halde son araştırmalar, prionların laboratuvar şartlarında insan hücrelerine bulaşma ve çoğalma yeteneğine sahip olduğunu gösterdi. İnsanların hastalığa, enfekte geyik eti yemekten yahut kirlenmiş toprak ve suyla temas yoluyla bulaşabileceği düşünülüyor.
Araştırmalar, etraftaki ögelere bağlanan prionların, bulaşıcılık düzeyi ve öbür hayvan tiplerini ve hatta insanları enfekte etme potansiyeli de dahil olmak üzere prion özelliklerinin değişmesine neden olabileceğini öne sürüyor.
Enfekte bir hayvanın şiddetli kilo kaybı, istikrarsız yürüme ve halsizlik üzere semptomları geliştirmesi bir yıldan fazla sürebiliyor. “Zombi geyik hastalığı” olarak da isimlendirilen bu hastalık, beynin kimi kısımlarının yavaş yavaş süngerimsi bir kıvama gelmesine neden oluyor ve hayvanlar ölmeden evvel salyaları akmaya ve boş boş bakmaya başlıyorlar. Hastalığın şu anda rastgele bir tedavisi ya da aşısı yok.
Kesin bulaşma yolu tam olarak bilinmiyor olsa da, hayvandan hayvana, enfekte dışkılarla kirlenmiş yem yahut su tüketilerek yahut karkaslara maruz kalınarak yayıldığı düşünülüyor. Çiftliklerde ölen tüm geyiklerin, kronik zayıflama hastalığı için test edilmesi gerekiyor. Hastalık çok bulaşıcı olduğundan, bir hayvanın testi müspet çıkarsa tüm sürünün enfekte olduğu kabul ediliyor.
Hastalığın şu an için sadece geyik, ren geyiği, karibu, Kanada geyiği ve Amerika geyiği üzere hayvanları enfekte ettiği düşünülüyor.
İnsanlar ortasında yayılma tehlikesi araştırılıyor
2023 yılında dünyanın dört bir yanından 68 araştırmacıdan oluşan bir küme, beşerler ortasında bir yayılma meydana gelirse ne olacağını araştırmaya başladı. Minnesota Üniversitesi’nde bulaşıcı hastalıklar uzmanı ve kronik zayıflayan hastalıklar konusunda önde gelen otoritelerden biri olan Michael Osterholm, KFF Sıhhat Haberleri’ne “Sonuç olarak, epey hazırlıksızız” dedi ve devam etti: “Şu anda bir yayılma görseydik hür düşüşte olurduk. Ne yapılacağına ya da nasıl takip edileceğine dair bir acil durum planı yok.”
Ekip, laboratuvar kapasitesi, teşhis, nezaret, eğitim ve toplumsal yardımları inceleyerek potansiyel bir salgına hazırlanıyor.
Bulaşmanın enfekte et yiyen insanlardan kaynaklanabileceği düşünülse de, beşerler aslında enfekte geyiklere avlanma ve yeme yoluyla maruz kalıyor. Son birkaç yılda on binlerce enfekte hayvan beşerler tarafından yenildi ve insanlarda hastalığın bilinen hiçbir hadisesi görülmedi. Raporlar, 2017 yılında 7.000 ila 15.000 ortasında enfekte hayvanın yenildiğini ve bu sayının her yıl yüzde 20 artacağının iddia edildiğini gösteriyor.
Ancak bu hastalık yüksek ısıya ve dezenfektanlara sağlam olduğundan kurtulmak neredeyse imkansızdır. Hastalığın çevresel kalıcılığı, insanların da kirlenmiş toprak ve su yoluyla hastalığa maruz kalabileceği manasına geliyor.
Eylül 2022’de Calgary Üniversitesi’nden araştırmacılar, kronik zayıflama hastalığı prionlarının insanları enfekte etme mahzurunun mutlak olmadığını ve insanlara bulaşma riskinin gerçek olduğunu gösteren birinci çalışmayı yayınladılar.
Calgary Üniversitesi Prion Hastalığı Araştırmaları Kanada Araştırma Lideri ve doçent Dr. Sabine Gilch “Deli Dana Hastalığından [sığır süngerimsi ensefalopati (BSE) olarak da bilinir] prion hastalıklarının hayvanlardan insanlara bulaşma bariyerini aşabildiğini biliyoruz” dedi ve devam etti: “BSE krizi sırasında BSE, kontamine et yahut besin eserleri yoluyla insanlara bulaştı ve Creutzfeldt-Jakob hastalığının varyantı olarak isimlendirilen yeni bir insan prion hastalığı biçimine neden oldu.”
Kronik zayıflama hastalığı birinci olarak 1967 yılında Colorado’da esaret altındaki geyiklerde keşfedildi, lakin şu anda en az 31 ABD eyaletinde, dört Kanada vilayetinde ve öbür dört ülkedeki hayvanlarda da bulundu.
