ŞAŞILIK TEDAVİSİNDE BAŞIMDAKİ SORULAR
Bebek içe şaşı. Başımdaki soruların karşılığını alabilir miyim?
Neden 3 yaş öncesi tedavi bitirilmeli? Göz işlevleri 3 yaşına kadar gelişir ve olgunlaşır. Yalnızca yakında her iki gözün bakılan harfte birleşmesi 7 yaşına kadar tamamlanır.
Çapraz şaşılık: İçe şaşılıkta en değerli bahis süratli davranıp içe şaşılık gelişmesini önlemektir. İçe şaşılık çok sayıda ameliyat gerektirir.
Şaşılıkta 3 işlev kıymetlidir. Odaklama, ahenk, konverjans. Bunlar tam olgunlaşmazsa eksiksiz görme oluşmaz, beğenilen tekrar kayma olabilir.
İki gözle tek görme: Sağ ve sol gözden gelen manzaralar beyinde birleşir iki gözle tek görme oluşur.
İki gözle tek görme yoksa
*Gözler tek tek kullanılır.
*Gözler görme alanındaki eksiklikleri tamamlayamaz.
*Tek göz 70 derecelik dar bir alanı görürken iki göz 120 derecelik geniş bir alanı görür.
*3 boyutlu görme oluşmaz.
Füzyon: Şaşılık temelde füzyon hastalığıdır. Şaşılıkta sağ ve sol gözden gelen imgelerin beyinde üst üste gelmesidir. 3 yaş öncesi şaşılık düzeltilerek kesinlikle füzyon oluşturulmalıdır.
*Füzyon oluşsun diye bir an evvel ameliyat olsun diyorlar: Her iki gözün birebir hatta olması yani estetik düzelme füzyon oluşması için kâfi değildir. Füzyon oluşması için görme eksiksiz olmalı, şaşılıkta bozulanın civarı göz işlevleri çalışır hale getirilmelidir. Bu ameliyat sonrası ortoptik tedavi ile sağlanır.
*Şaşılık ameliyatı füzyon oluşması için kâfi midir? Harika cinayet de kusursuz şaşılık ameliyatı da olmaz.
3 yaşından sonra füzyon kurulur mu?
3 boyutlu görme: 3 boyutlu görme yani derinlik hissi yahut stereoskopik görme iki gözün yüzde 2 derecelik farklı yerleşmesi ile sağlanır.
*Doktor erken ameliyat olsun ki 3 boyutlu görme sağlansın dedi: Yanlış. Tekrar kaymasın diye içe şaşılar biraz şaşı, dışa şaşılar biraz daha fazla düzeltilir.
Gözlüğe bağlı şaşılık tedavisi ziyanlı mı? 2-3 numara artı gözlük şaşılığı düzeltmede yetersizdir. Aslında bu numaralara şaşı olmayan gözlerde gözlük bile vermiyoruz.
*Artı numarada ilaçlı muayenenin tamamı gözlük olarak verilirse ahenk konverjans istikrarını bozar, gözü dışa iter. Aile gözlükle şaşılık düzeldi zanneder. Gözün ahenk, odaklama ve konverjans işlevini bozar.
*Hipermetrop (artı gözlük) çocukluk çağı yakını görememedir. Artı numarayı tam vermek numara azalmasını önler. Numara sabit kalır, azalmaz.
*Göz tembelliği ve şaşılık ve astigmat olan gözün numarası ya birebir kalır yahut beyin az görüyor diye artırır.
*Numara artarsa tembellikte şaşılık da artar.
Astigmatı giderebilir miyiz? Astigmat şaşılık ve göz tembelliği nedenidir. Bebekte tedavisi kolay. Göz kapağı baskısı ve göz dış kasları dengesizliği sonucu göz ön merceği korneanın kırışması sonucudur. Baskı kaldırılır, kaslar ortası istikrar kurulur, astigmat masraf.
Çapraz şaşılık oluşması tedaviyi zorlaştırır mı? Evet zorlaştırır. Ameliyat etmek gerekir.
*İçe şaşılar çapraz şaşılık oluşmaması için süratli düzeltilmelidir.
*Üst ve alt oblik kasların görme uğraşı nedeniyle çok kayması *Çok sayıda ameliyat yapılan hasta kümesidir.
Tedavide 3 yaşını geçtik, geciktik. İki gözle tek görme, füzyon, 3 boyutlu görme oluşmayacak mı? Çok sayıda ve uzun süren idmanlarla olağana yakın muvaffakiyet sağlanabilir.
Mükemmeli konuşuyoruz: Şaşılıkta eksiksiz tedavi mümkün mü? Mümkün değil. Genelde hasta doktor doktor dolaşır. Geç kalır.
Ameliyat tahlil mü? Çok sayıda hasta şaşılık ameliyatı olduktan birkaç yıl sonra gözlerde tekrar kayma şikâyeti ile göz tabibine başvurur. Süreksiz bir güzellik sağlanmıştır, lakin şaşılık nedenleri ortadan kaldırılmadığı için gözler tekrar kaymaya başlamıştır.
Doktoru seçmek: Çok az sayıda göz hekimi şaşılık ameliyatı yapmaktadır. Bunun nedeni tecrübe istemesidir. Olay yalnızca bir kası kesip yerini değiştirmek değildir.
Geçici düzelme: Hasta ameliyat olur ve sevinir. Bir mühlet sonra gözleri tekrar kaymaya başlar. Bu şaşılık nedenlerini ortadan kaldırılmaması ve olayın doktor tarafından kavranmamasındadır.
- Hatalı ameliyat uygulamaları:
*Arabayı yürürken tamir etmek: Uzun yolda süratle otomobil sürüyorsunuz, arkadaşınızda otomobilin kaputunu açmış arabayı tamir ediyor. Bu türlü bir şey olabilir mi? Olmaz. Gözlerin gelişimi 20 li yaşlara kadar sürer. BU nedenle tekrar kayma mümkünlüğü yüksektir.
*Ameliyat gerekmeyen gözler: İçe kaymanın olduğu akomodatif (uyum bozukluğu sonucu) şaşılıklarda ameliyata karar vermek 12 yaşından sonra dışa kaymaya neden olur. Gözlük takınca şaşılık düzelen bir göz ameliyat etmemeli, ahengin olağan seviyeye indiği 12 yaşa kadar beklemelidir. “Babasının da gözleri kayardı tedavisiz düzeldi” denilen şaşılık tipi budur. Bu türlü bir gözü ameliyat etme 12 yaşından sonra gözlerde dışa kaymaya neden olur.
*Yetersiz ameliyat uygulaması: Şaşılık çok sayıda kası etkilemektedir. Doktor ameliyatı kademeli bir formda yapacaktır ve süreç tamamlanmamıştır. Tedaviyi bitirmemek kısmen düzelen gözün tekrar kaymasına neden olur.
*Uygunsuz şaşılık ameliyatı: “Bu ameliyat bu göze yapılmaz.” denilen kümedir, süreksiz bir düzelme sağlar lakin yine kayar.
*El kararı göz kararı ameliyat: Bebek ve çocuklarda kâfi ölçüm ve kıymetlendirme yapılmadan yapılan ameliyatlar birkaç ameliyata daha neden olmaktadır.
B. Şaşılık nedenlerini gidermeden ameliyat: En değerli ve en fazla tekrarlayan şaşılığın olduğu kümedir. Olaya balıklama atlanmıştır. Yalnızca gözlük ve görmeyi artırıcı kapatma tedavisi veriliştir. Düzelmiyor diye ameliyata alınmıştır ve bir müddet sonra gözler tekrar kaymıştır.
C.Uygun bir şaşılık ameliyat sonrası: Bizi asıl bu küme ilgilendirmektedir. Gözün onlarca işlevi var ve bunların çalışmasındaki yetersizlik şaşılığa neden olabilir. Aksine doğuştan kas bozuklukları olan yahut sonradan şaşılık gelişen bir beğenilen gözün onlarca işlevi bozulur. Bu işlevlerin işler halde tutulması ve bunun sürdürülmesi gerekmektedir.
Kurala uygun şaşılık ameliyatı yapılan bir göz neden tekrar kayar?
Ortoptik tedavi yapılmaması: Ortoptik tedavi şaşılık ameliyatı olan gözün rehabilitasyonudur. Yapılmaması tekrar gözlerde kaymaya neden olur:
Az görme tekrar kayma nedenidir: Görmeyen göz görme çabası ve beynin gözleri görmeye zorlaması nedeniyle kayar.
İki göz ortasındaki numara farkı: Bu fark çok ise göz tekrar kayar. Beyin daha uygun gören, küçük numaralı gözü kullanımda tercih eder.
İki gözle tek görmenin kurulamaması: Şaşılık iki gözle tek görme bozukluğudur. Kusursuz bir ameliyat yapılsa dahi bunun sürdürülmesi lakin ortoptik tedavi ile sağlanır. Beyin güzel gören gözü kullanımda tercih eder. Bu nun idmanla giderilmemesi gözlerde tekrar kaymaya neden olur.
Füzyonun oluşturulamaması: Şaşılık temelde füzyon bozukluğudur, sağ ve sol gözden gelen imgeler beyinde birleştirilemez. Ameliyattan sonra füzyonun gelişmesi özel kaidelere bağlıdır.
Füzyon yok lakin kaymayan göz: Bunlar gelişimini tamamlayan gözlerdir. Şaşılık nedenleri tesirini kaybetmiştir.
Uyum hâlâ güçlü yahut gevşek ise: Güçlü ahenk içe gevşek ahenk dışa kayma nedenidir. Ahenk düzenlenmez ve olağan düzeye getirilmezse gözler tekrar kayabilir. Akomodasyon (uyum) hesabı güzel yapılmazsa gözler kayabilir.
Güçlü ahenk: Ahengin güçlü olması gözleri içe kaydırır. Hâlbuki ameliyat öncesi ahenk antrenmanla gevşetilirse şaşılığın düzelme ihtimali de vardır, kas bozukluğu devrine girmediyse…
Akomodatif lag: Ahenk gevşek yahut ahenkte gecikme varsa göz dışa kayar. Bunlar düzenlenmeden hastanın ameliyata alınması tekrar dışa kayma nedenidir.
Konverjans ahenk istikrarının kurulmaması: Yakına ahenk yaparken gözler de içe hakikat döner. Şaşılıkta bu sistem bozulmuştur. Yine kurulmasında gecikme gözlerde yine kaymaya neden olur.
Ekzantrik fiksasyon: İmaj sarı nokta dışına düşmüş ve göz bu yanlışlı noktayı sarı nokta olarak kabullenmiştir. Ameliyat sonrası şaşılık sıfırlanmışsa manzara sarı noktaya düşecektir fakat göz yeniden alıştığı sarı noktaya yönelecektir. Bu tekrar kayma demektir.
Kas değişimleri: Ameliyat sonrası kaslarda olumsuz gelişmeler ortaya çıkabilir.
Ameliyat anında kas ve etraf dokulara özensiz muamele:
Kasların etraf dokulara yapışması:
Kesilen kasta kan akımının bozulması:
Kaslar ortası istikrarın kurulamaması:
Sütür (dikiş) ile bağlanan kasın tesirinin kaybı:
Göz kaslarında kesmeye tepki yahut enflamasyon:
3 boyutlu görmenin sağlanmaması: 3 boyutlu görme eksiksiz görmenin cilasıdır. Şaşılık ameliyatı sonrası kesinlikle idman uygulanmalıdır.
Göz numarasındaki değişmeler: Göz numarası 20 yaşına kadar değişir, hipermetrop azalır, miyop çoğalır. Hipermetropta azalma ameliyat öncesi hesaba katılmazsa gözler tekrar kayar. Miyop artışı dışa kaymayı artırır.
Gözler ortası istikrarın oluşturulamaması: Gözler birbiriyle istikrar içinde çalışır. Ameliyat sonrası bu istikrarın tekrar kurulması ve istikrarın sürdürülmesi gerekir. Bu ortoptik tedavi ile sağlanır. Ortoptik tedavinin yapılmaması gözlerde yine kayma demektir.
Astigmat gelişmesi: Gözlerdeki kasılmalar ve göz dış kasları ortasındaki istikrarın kurulamaması astigmat oluşmasına neden olur. Gözlük de taksa astigmat az görme ve değerli şaşılık nedenidir.
Ben yeni ameliyat oldum ne yapmalıyım diyorsanız… Kesinlikle ortoptik tedavi ile gözler çalışır hale getirilmeli ve gözler yeni duruma uyar hâle getirilmelidir. Bu en az 6-12 ay sürecek bir uygulama demektir. Görme geliştirilir. İki gözün de kullanımı sağlanır. Ahenk sisteme sokulur. Ekzantrik fiksasyon önlenir. Kas idmanları ile göz dışındaki 6+6 kasın iş birliği içinde çalıştırılır. 3 boyutlu görme sağlanır. Füzyon antrenmanları uygulanır.
“Ben şaşılık ameliyatı oldum yine kaymadı” siz şanslı bir gruptasınız, düzgünlük melekleri sizi korumuş.
DR. SELİM HÜSREVOĞLU
Göz hastalıkları uzmanı
