Çocuklar, gelişimsel süreçleri içinde çeşitli davranışlar sergileyebilirler. Bu davranışlardan biri de çalma olarak bilinir. Çalma, ekseriyetle çocukların toplumsal ve duygusal gelişimlerinin bir modülü olarak ortaya çıkar. Çalma davranışı ya da çalma alışkanlığı olan çocuğun öncelikle hangi yaşta olduğu bizler için epeyce değerlidir.
2 yaş gurubu çocuklarda sahiplik kavramı gelişmediği için her şey kendilerinin zanneder ve her şeye sahip olmak isterler.“Benim, senin, onun” üzere kavramları algılamaz. Bu sebeple de karşısındaki arkadaşının oyuncağını elinden izinsizce alabilirler.3-4 yaş ortasında ise çocuk yavaş yavaş kendisine ilişkin olmayan şeylerin müsaade almadan alınmaması gerektiğini öğrenmiş lakin sahip olma isteğine karşı koyamaz. Kendine ilişkin olmayan şeyi mahcup olarak cebine atabilir.Çalma davranışının en sık görüldüğü devir 5-7 yaştır. Çocuğun okula başladığı bu periyotta güzeline giden her şey çocuk için özenilecek bir şeydir ve onun olmalıdır. Müsaadesiz almamaları konusunda bilgili olmalarına karşın dürtülerine karşı koyamaz. Okulda gördüğü kalemleri, silgileri meskene getirebilir. Ebeveynler en sık bu devirde kaygılanır ve çocuklarına kızarlar. Çocuğa yaptığı davranış sorulduğundaysa çeşitli mazeretler ileri sürebilir. Mülkiyet kavramına tam sahip olmayan çocuk anne babasının reaksiyonunu anlayamayabilir. Masanın üzerindeki bozuk paraları alarak herkesten habersiz markete koşup abur cubur almak, 5-7 yaş çocuğu için pek olağan sayılabilir.Bu yaşlarda nadiren gerçekleşen ve hırsızlık maksadıyla yapılmayan çalma alışkanlığı geçicidir. Kâfi eğitim, anne babanın da sevgi ve ilgisi ile zaten kaybolacaktır. Asıl sorun okul çağındaki çalma olaylarıdır.
Çalma davranışının nedenlerini incelersek;
- İlgi ve sevgi eksikliği çocukluk periyodundaki çalma davranışının en büyük sebeplerinden biridir.Varlığı unutulmuş, göz arkası edilmiş yoksayılan, ihmal edilen vb.çocuklar varlığını hatırlatmak için çalma davranışına başvurabilir.
- Bazı anne baba tavırları da çocuklarda çalma alışkanlığına neden olabilir. Baskıcı, mükemmeliyetçi, çok disiplinli ya da gevşek anne baba tavrı çocukta çalma davranışında rol oynar.
- Maddi yetersizlik sonucunda temel gereksinimlerin karşılanmaması.
- Aşırı harçlıkla doyumsuzluğun ortaya çıkması. Bu durum gereksinimi olmadığı halde alma isteğini denetim edememeye sebep olabilir.
- Sosyal kümelere dahil olabilmek için de çocuk çalma aksiyonuna kalkışabilir. Babanın cebinden, annenin cüzdanından habersizce alınan paralarla öbür çocuklara bir şeyler alabilir.
- İnsanların hak ve mallarına hürmet duyması konusunda gerekli vakitte verilmesi gereken eğitimin verilmemesi.
- Olumsuz arkadaş kümelerine dahil olma.
- Olumsuz bir sinema karakteri, bilgisayar oyunu karakteri vb. ile özdeşleşme.
Çocukta çalma davranışıyla alakalı anne babalar nasıl davranmalıdır?
-
Anne babalar bilhassa erken yaşlardan itibaren mülkiyet kavramını çocuğa öğretmelidirler.
- Çocuğun kendine ilişkin eşyalarının olması mülkiyet kavramını geliştirmede birinci adımdır. Çocuğa ilişkin olan eşyalar ve oyuncaklar alınırken bunların sahibinin kendisinin olduğu belirtilmelidir. Bunlar, kendisinden habersiz ve müsaadesiz alınmamalıdır.
- “Bu benim”, “Bu senin”, “Bu onun”, “Bu kardeşinin” üzere cümleler kurularak mülkiyet kavramı pekiştirilmelidir.
- Siz çocuğun eşyalarına ne kadar hürmet gösterirseniz, çocuk da diğerlerinin eşyalarına birebir saygıyı gösterecektir.
- Çocuğun temel maddi gereksinimlerinin kararında karşılanması da çocukta çalma huyunun önlenmesinde değerlidir. Maddi imkanlar çerçevesinde her şeyin en değerlisini, en uygununu almak değil, çocuğun beğeneceği fonksiyonel bir eseri seçmek kafidir.
- Anne babaların istikrarlı ve dengeli davranmaları, çok sevgi ve katı tavırdan kaçınmaları çocukta makus alışkanlıkları önlemede çok kıymetlidir.
- Çocuğa ilgisizlik,akranlar ortası kıyaslama yapılması,çocuğun ihmal edilmesi üzere duygusal boşluk yaratan durumlar, sevgi eksikliğini telafi etme hedefli çocuğu çalmaya itebilir.
- Arkadaşlarının birtakım eşyalarıyla konuta gelen çocuğunuzda sorunu çözmenin en değerli yolu hakikat bağlantıdır. Bu davranışı görmezden gelmek ya da telaşlı, suçlayıcı bir tavır takınmak en büyük kusur olacaktır. Çocuğun yaşına uygun bir lisanla bu davranışın gerçek olmadığı, arkadaşının eşyasını bulamayınca üzülebileceği anlatılmalı ve alınan eşya kesinlikle çocuk tarafından geri verilmelidir.
Anlatılanları özetlersek çocuklarda çalma davranışı okul çağına kadar mülkiyet kavramının gelişmemesi, kurallara uyma şuuruna şimdi varılmamış olmasındandır. İlerleyen yaşlarda ve davranışın tekrarlama sıklığı arttığı durumlarda sorun ciddiye alınmalı, psikiyatrist ve psikolog desteği almakta geciktirilmemelidir.
