Vala Somalı / Beşiktaş Dergisi
Yıl 1914… Altı yüz küsur yıllık koca imparatorluk, en sorunlu, en buhranlı günlerini yaşıyor. Genel harp felaketi, ülke toprakların üzerine bir kabus üzere çökmüş. Buna paralel olarak Beşiktaş Jimnastik Kulübü’nün memleket savunmasındaki payına düşen fedakarlık hissesi, küçümsenemeyecek boyutlarda… Beşiktaş Futbol Kadrosu Kaptanı Şair Kazım, Asım ve Rıdvan’ın parçalanmış bedenleri Çanakkale mevzilerinde bulunmuştu. Doktor Ali, Doktor Mehmet, Doktor Sabri ise “Kafkas Cephesi”nde “tifüs” felaketi ile hayatlarını yitirmişlerdi.
Kısa bir müddet sonra, Baltalimanlı Muallim Sadi ile Behzat’ı da, savaşın ileri sınırlarında vuruşurken kaybeden Beşiktaş Kulübü yalnızca birinci futbol grubundan bile sekiz şehit birden vermişti.
Kelam konusu bu takımın santrforu ve şube kaptanı, temelinde her şeyi olan Şeref Bey de yedek subay olarak katılmıştı orduya. Birinci Dünya Savaşı’nın şiddetini artırdığı günlerde “O” da Romanya Cephesi’ne gönderilmiş kadronun öbür elemanlarından Fahri ve kaleci Doktor Resul, Anadolu topraklarını savunacak birliklere katılmıştı istekli olarak
Şehit Asım
1911 yılında kurulan Beşiktaş’ın birinci futbol kadrosunun forvet oyuncularından biriydi. Çanakkale Harbi kapıya dayandığı an, ayağından top ayakkabılarını çıkarıp, postalları giyen ve çarçabuk cepheye koşan “sağiç” Asım, İstanbul kökenli, mektep medrese görmüş münevver kesitten “Mülazım-ı Evvel” (Osmanlıca’da üsteğmen) rütbeli bir istekli…
Bulunduğu mevzinin iki-üç metre ilerisinde yarım dakika önce yaralanmış olan bir askeri emin bir yere çekmek için yerinden fırladığı anda yanıbaşına düşen top mermisiyle başı gövdesinden ayrılarak şehit olmuştur Asım. Atlet kimliğinin yanı sıra efendiliği ile de çok sevilen bir genç olduğu için, şehit düştüğü haberi Beşiktaş ilçesine ulaştığında onu tanıyan yediden yetmişe herkesi bir hüzün kaplamıştı günlerce…
Cumhuriyetin ilanı ile birlikte Beşiktaş Belediye Meclisi kararıyla ilçenin en seçkin sokaklarından birine “Şehit Asım Sokağı” isminin verilmesi bu sevginin tezahürüdür şüphesiz…
“Kaptan” Şair Kazım
Futbola olduğu kadar, edebiyata da çok düşkünlüğü vardı. Sporun dışındaki vakitlerini “şiir” yazarak değerlendirirdi. Bu yüzden lakabı “şair” olarak takılıp yerleşmişti etrafında.
Bir gülle ile canından olmadan evvel bulunduğu cephenin tehlikelerle dolu atmosferi içinde bile şiirler yazmıştı. Siyah-Beyazlı kaptanın Çanakkale Harbi sırasında şehit düşmeden önce yazdığı şiirin “Biz Onbir Arkadaşız, Lakin Ardımız Var” mısrası vakitle bir “Beşiktaş Marşı” olarak sporseverlerin yıllarca haykırdıkları bir slogan olmuştu statlarda.
Şair Kazım, Çanakkale’de mevzilendiği çukura düşen bir güllenin sırtında açtığı ölümcül bir darbe ile anında şehit düşmüştü. Birliğindeki yakın silah arkadaşları, yerde cansız yatan vücudundan fırladığı anlaşılan bir kağıt modülünü hatıra olarak saklamışlardı. Çünkü kağıtta çok manalı satırlar karalanmıştı şehidimiz tarafından. Bu üstte kelamını ettiğimiz ve sonradan ağızlardan uzun yıllar düşmeyecek olan “Beşiktaş Şiiri”ydi Kaptan Kazım’ın:
Hayatı süsledik izharı ittihatla bugün,
Yolunda gençliğin ulvi değil miydi birleşmek.
Sebatı bayrağımız yaptık, İ’tilamız için…
Neticesiz ve boş olmaz, sebatla hiçbir emek.
Dakikalar bize bir nağbe nişad olsun,
Kulübümüzde müceddet nücumu mevc vursun
Bu kainat bize daima gıpta ediyor isar,
Biz 11 arkadaşız, lakin gerimiz daha var.
Bu zevk alemi dar zannedip de aldanalım,
Vekar, hak üzere sakin, nezih ve saf olalım.
Fakat bu hal ile, kuvvet üzere gözü pek olalım.
“Balkan Harpleri”, Çanakkale Savaşı ve yine dirilişimizi ilan ettiğimiz “İstiklal Harbi” devirlerinde her Türk üzere Beşiktaş Jimnastik Kulübü’nün atletleri da hiç tereddüt etmeden cephelere koştular. Sıcak savaşlarda ya şehit ya da gazi oldular. Cephelerden sağlam dönenler ile yaralı olup bilahare iyileşenler, “mütakere” ve “işgal dönemi”nde de boş durmadılar. Yeniden binbir tehlike ve canları değerine risklere girerek Anadolu’ya silah ve cephane sevkiyatında bilfiil çalıştılar.
Beşiktaşlı atletler de boş durmuyorlardı
İstanbul’un işgal altında olduğu günlerdeyiz… Kartal’ın ordu mensubu atletleri haftaiçi günlerde İstanbul’a yakın vilayet ve ilçilere silah kaçırıyorlar, yarış günlerinde de İstanbul’a dönüp spor alanlarında Beşiktaş’ı temsil ediyorlardı.
İşgal altındaki İstanbul’da İngiliz ve Fransız ordu mensuplarının çok müsamahası ile tamamen şımaran yerli azınlık mensuplarının, İstanbullu Türkler’e karşı olumsuz tavırları tahammül edilemez boyutlara ulaşmıştı. Birinci Cihan Harbi’nin verdiği tahribatla cephelerde birçok kıymetli sportmenini kaybetmiş olan İstanbul kulüpleri, o tarihlerdeki seyrek spor faaliyetlerine bu nedenle gerçek hüviyetleri ve gerçek güçleriyle iştirak edemiyorlardı. Tüm bu gayri müsait kaidelere karşın 1919, 1920 ve 1921 yıllarında Kadıköy’ün İttihatspor (Union Club) alanında Ermeni, Rum, Musevi, Fransız, İngiliz ve Amerikan ekiplerinin tertipledikleri “İstanbul Atletizm Müsabakaları”na bir Türk kulübü olarak yalnızca Beşiktaş katılabilmişti.
Daha önceki yıllarda bu tip müsabakalara 100-125 kişilik geniş sportmen takımları ile iştirak eden Beşiktaş, savaşın getirdiği malum aksilikler nedeniyle atletizm ekibini artık on-on beş şahıstan teşkil edebiliyordu o günlerde. Üstelik bu atletlerin en değerlilerinden beşi Harbiyeli olduklarından İstanbul civarında yer yer kıpırdanmaya başlamış olan hürriyet kuvvetlerindeki misyonları icabı sık sık ortadan kayboluyorlardı. Buna karşın yarışların yapılacağı gün ve saatte beşi de atletizm pistindeki yerlerini almaktan geri kalmıyorlardı.
Daha birkaç gün önce Sakarya civarındaki direnç birliklerine yapılan kapalı silah sevkiyatında misyon almışlar ve karşılaşmalar arifesinde olduklarını da dikkate aldıkları için karanlık bastıktan sonra yola koyularak İstanbul’a vaktinde varabilmek için kilometrelerce yolu yaya olarak katetmişlirdi.
Sonuç olarak öbür atlet arkadaşlarının da katkılarıyla Siyah-Beyaz renkleri zafere ulaştırıp “Birincilik Kürsüsü”ne çıkmışlardır. Avrupalı işgalcilere birinci yenilgi dersini spor alanlarında vererek yaralı gönüllere merhem ve teselli kaynağı olmuşlardı. Bu beş büyük asker-sporcu Beşiktaşlılar şunlardır:
Yüzbaşı Daniş Karabelen (Korgenaralliğe kadar terfi etti)
Üsteğmen Ümran Yetişel (Yıllar sonra genaral oldu)
Yüzbaşı Ragıp Bey (Genaral oldu)
Üsteğmen Abdullah Bey (Zamanla topçu albay oldu)
Teğmen İzzet Bey (Yedek subaydı, lakabı “Sırıkçı İzzet”ti)
Gazi Teğmen “Hokeyci” Refik
Ulusal gayretin ağırlaştığı günlerde, Sakarya Harbi’ne katılan Beşiktaşlı “Hokeyci” Refik, düşman topçusunun yolladığı bir güllenin isabetiyle iki ayağını birden kaybetmişti. Maalesef belden aşağısı büsbütün yok olmuştu. Buna karşın, Eskişehir Hastanesi’nde vaktinde yapılan müdahale ile tekrar yaşama döndürülmüştü. Bir vakit sonra Mareşal Fevzi Çakmak, hastanede yatan gazileri ziyarete gelmişti. Yaralı askerler ortasında çok dikkat çeken imgesiyle mareşalin çabucak ilgisini çeken Teğmen Refik bey, acısını belirli etmeyen bir yüz tabiriyle “Nasılsın asker?” diye soran o büyük beşere ‘Çok yeterliyim komutanım” diyerek karşılık vermişti. Aldığı bu yanıtla çok duygulanan mareşal, eğilip öpmüştü anlından yarım askerin…
Beşiktaşlı birinci şehit pilotlar
Yüzbaşı Fethi ve Sadık Beyler
Fethi Bey, Beşiktaş kurucularındandır. 1907’de Bahriye Mektebi’ni bitirdi. Rütbesi üsteğmendi. 1911’de İngiltere’nin Bristol fabrikasında uçak pilotu olarak eğitim gördü. Bir yılını bu ülkede geçirdikten sonra İstanbul’a döndü ve “yüzbaşı” rütbesine terfi etti. Talat ve Cemal Paşa’lara uçuş dersleri verebilecek kadar usta bir pilottu. Buna karşın İstanbul-Kahire ortasındaki deneyim uçunu gerçekleştirirken Şimriye nahiyesi civarında üç yüz metreden yere çakılarak yardımcısı Sadık Bey ile birlikte şehit oldu.
Balkan harbi bozgunundan yeni çıkılmıştı. Gururu rencide olmuş Türk halkı bu genç subayların özverili teşebbüslerinden ötürü heyecana kapılmışlardı. Vefatları tüm yurtta matem uyandırdı. O kadar ki anılarına hürmeten türküler ve ağıtlar yakıldı. Yüzbaşı Fethi ve Yüzbaşı Sadık beyefendiler, pilotluklarının yanı sıra Beşiktaş’ta araba, atletizm ve bisiklet sporlarıyla faaliyet göstermekteydiler.
