Panik atak geliyorum der mi?

Aklımı kaybediyorum? Ellerim titremeye başladı, sanırım bayılacağım. Tekrar atak mı geçiriyorum sanki? Ölecekmişim üzere hissediyorum? Yeniden birebir şeyleri yaşayacak mıyım? Bunlar panik atak yaşayan bireylerin sahip olduğu kaygılı ve panik niyetlerden birkaçıdır. Bir sefer bu duyguyu yaşayanlar ufak bir tasa halinde hudut sistemleri tarafından uyarılarak gitgide artan panik, gerilim ve endişe hisleri yaşarlar. Pekala, neden bu türlü hisseder ve söyleriz?

Bir tehditle yahut tehlikeyle karşılaştığımızda tüm canlıların ortak yansısı 2 biçimde olacaktır. Ya bu tehlikeyle yüzleş ya da bu tehlikeden gerini bakmadan kaç. Bu ‘’savaş ya da kaç’’ yansısı olarak isimlendirilir. Bu yansılar tehlikeli durum karşısında hayat kurtarıcı olabilir. Bu 2 seçenek ortasında kalırken vücudumuz de birtakım reaksiyonlar verebilir. Örneğin; kalp süratimiz atar, midemiz kasılır, ellerimiz titrer, bacaklarımız uyuşur ve nefes alamıyormuş üzere hissederiz.

Eğer ortada tehlikeli bir durum yokken vücudumuz yanlış alarm veriyor ve savaş ya da kaç düzeneğimiz faal oluyorsa o vakit yaşadığımız şeyi ‘’panik atak’’ olarak tanımlayabiliriz. Bu geçersiz alarm reaksiyonlarını birkaç sefer yaşadığımızda ve sonrasında birebir durumlar karşısında yine panik olacağınızı düşünebilirsiniz. Örneğin; otomobilinizle birlikte tünelden geçiyorsunuz ve panik yaşadınız, elleriniz titremeye, bacaklarınız uyuşmaya başladı. Tekrar bir tünelden geçmenizi gerektirecek vakitlerde elleriniz birebir biçimde titreyip, bacaklarınızın uyuştuğunu hissedebilirsiniz. Bu türlü bir durumda farkında olmamız gereken yaşadığınız olayın yere bağlı olmadığıdır. Yani bu durumu panik olduğumuz için yaşıyoruz. Farkında olmadığımızda yaşadığımız durumun girdiğimiz yerlerden ötürü olduğunu düşünür, paniği yerle bağdaştırır ve bu alanlardan uzak durmaya başlarız. Hatta bir müddet sonra isimlerini duymak bile bize duyumsadığımız yansıları tekrardan yaşatabilir. Bu durumu çoğumuz hayatlarımızda bir defa yaşadık ya da yaşayacağız. Zati daha öncesinde bu türlü bir tecrübemiz varsa bunun epeyce korkutucu olabileceğini biliyorsunuzdur.

Zihnimiz hissettiğimiz bu hisleri yanlış değerlendirdiğinde, beynimiz hayatta kalma içgüdümüzü etkin hale getirebilir. Yaşanan fizyolojik duyumsamalar daha fazla alarm ve endişe yansılarını tetikler. Bu müddet birkaç dakikadan başlayarak bir saatten fazla vakit aralığında sürebilir. Ekseriyetle panik birinci on dakikasında ulaşabileceği en şiddetli noktaya ulaşır. Birinci panik kısmı ne kadar ağır ve rahatsız edici hisler çağrıştırırsa daha sonraki periyotlarda panik yaşama riskimiz artacaktır. Bundan ötürü panik atak anında neler yapabileceğimizi bilmek o anki gerilimimizi azaltmakla birlikle uzun vadede ruh sıhhatimizi sürdürme konusunda size yardımcı olacaktır.

Panik durumundayken vücudumuz üç farklı tepkisi ilişkili bir formda yürütür: yıkıcı fikirler ( Örneğin; boğuluyorum, ölüyorum.); fizikî belirtiler ( örneğin; ellerde titreme, kalp atışında hızlanma) ve kaçmak için güçlü bir istek. Bu reaksiyonlar yinelendikçe kısır bir döngü oluşturur ve kaygıyı besleyen kanılar bedensel belirtileri arttırarak kaçma isteğini doğurur. Panik durumunda ortaya çıkan fizikî belirtiler otonom hudut sistemi olarak bilinen beyin sapının merkezindeki savaş ya da kaç komutlarıyla ortaya çıkar. Otonom hudut sistemi birbirinden zıt iki temel kısımdan oluşur. Sempatik hudut sistemi, adrenalin üzere öbür hormonların salınımıyla birlikte savaş yahut kaç komutalarını ortaya çıkarırken; parasempatik sistem ise vücudu sakin meblağ ve çoklukla kendimizi rahat hissediyorsak etkin hale gelir.

Kısır döngüyü kırmak için vücudumuzda gerilimle kontaklı yaşadığımız belirtileri kıymetlendirme biçimimizi değiştirmeliyiz. Değiştirme sürecine otonom sistemimizdeki dengeyi yine sağlayarak ve parasempatik sistemimizi rahatlatarak yapabiliriz. Kimi beşerler savaş ya da kaç sisteminin fizyolojisini öğrenerek yaşadığı panik durumu daha az korkutucu hale getirerek panik döngüsünün şiddetini azaltabiliyor. Yaşadığımız panik hissi kaygılarımızı gideremiyorsa kendi kanılarımıza meydan okuyabiliriz. Bu mevzuda korkutucu niyetlerimizi fark ederek öbür kanılarla yer değiştirebiliriz. Örneğin, ellerimiz titriyor ve bacaklarımız uyuşuyor ölecek üzere hissediyoruz. Yıkıcı niyetinizi ‘’Buradan çabucak git yoksa ölebilirsin.‘’ olarak alabiliriz. Bu kanıyı ‘’Şu anda biraz gerilim altındasın lakin gerilime verdiğin doğal bir duygusal reaksiyon birazdan sonra erecek’’ biçiminde daha rasyonel bir fikirle yer değiştirebiliriz. Nefes alış verişimizi denetim etmekte dâhil olmak üzere vücudumuzu rahatlatmak için birtakım teknikler kullanabiliriz. Bazen atak durumunda rahatsızlık veren niyetimizi ortadan kaldırmak yerine nefes alış veriş tekniğini denemek daha fazla işimize yarayabilir. Çeşitli nefes alıp verme tekniğiyle bir arada öbür bir teknik olarak kaslarınızı kasıp gevşetme sayabiliriz.

Panik durumun yaşandığı yere dönmeye hazır hissetmek panik döngüsündeki en değerli kademedir. Kaçma dürtümüze karşı gelerek panik epizodundan kaçmaz ve orada kalırsak bununla ilişkilendirdiğimiz fizikî duyumsamaların hayatımızı tehlike atmadığını öğrenebiliriz. Panik atağı durdurmak ve rahatsızlık hissini azaltmak için nefes alma antrenmanları, rasyonel fikre başvurma üzere teknikler kâfi olabiliyor. Ancak birtakım bireyler bu durumu anca profesyonel bir uzmandan yardım alarak gidebiliyor. Uzmanlar bu şahsa rahatlama teknikleri ve baş etme stratejilerini öğretmede yardımcı olarak panik döngüsünü kırmaya yardımcı oluyor. Kişinin panik atakları daima ve şiddetliyse bu kademede profesyonel yardım için terapiye gitmek gerekirse ilaç tedavisine başlamak zihinsel sıhhatimiz için hayli değerli olacaktır.

Yazan: Psikolog Şeyma Kacar

KAYNAKÇA